rənglərin söhbəti
85
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
84
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
Rəssam: Salvador Dali
Rəsm: Pikassonun
portreti
Ölçü: 64,1 sm x 54,7 sm
Saxlandığı yer:
Qala-Salvador Dali fondu, İspaniya
çıxaraq qaşığa çevrilir. Ağzındakı bu dəmir
qaşıq Pikassonun sənət baxımından daşıdığı
böyük yük kimi izah oluna bilər. Qaşıqda uda
bənzəyən musiqi aləti olan lut təsvir olunub.
Simvolikada lut sevgi motivlərini ifadə edir.
Amma bəzi şərhlərə görə qərənfil, keçi və
qaşıqdakı musiqi aləti onun Əndəlüs
1
köklü
olduğuna işarədir.
1. Andalusiya, yaxud Əndəlüs – İspaniyanın
cənubunda 8 milyondan çox əhalisi olan tarixi
vilayət – red.
87
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
86
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
rənglərin söhbəti
87
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
86
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
3)
Dali bu ziddiyyətli portreti yaradarkən
hiper-realizmdən istifadə etmişdir. Məsələn,
büstdəki
əriyən sinəni göstərməklə o,
Pikassonun prestijinə bir növ istehza etsə
də, onun başından keçən və qaşığa çevrilən
metal maye axınını göstərməklə rəssamın
dahiliyinə işarə etdiyi iddia olunur.
Əslində, Daliyə hansısa məna yükləmək
ağılsızlıqdı. Xatırlayırsınızsa, bir çox
tənqidçilər ona “Yaddaşın daimiliyi”
(“Yumşaq saatlar”) tablosunu Eynşteynin
nisbilik nəzəriyyəsinin təəssüratları altında
çəkdiyini deyəndə Dali gülərək sadəcə
günəşdə əriyən kamamber pendir
2
tikəsindən ilhamlandığını söyləmişdi. Kim
bilir Pikassonun porteri haqqındakı şərhlər
üçün nələr deyərdi! Düzdür,
Dali Freydin
şüuraltının xaricdə ifadəsi nəzəriyyəsi ilə
maraqlanırdı və bunu rəsmlərində əks
etdirirdi. Amma o, heç vaxt qatı bir simvolist
olmayıb. Adından göründüyü kimi, sürrealist
rəsmlər realist deyil, yəni onlara həqiqi bir
məna yükləməyə çalışmaq lüzumsuzdur.
Bu rəsm fövqəladə,
qəribə və olduqca
çəkicidi. Məsələn, bu rəsmi hansısa bir
divarda asılı görsəniz hipnoz olmuş şəkildə
ona yönəlməzsiniz? Əsas olan budur. Mən
mütləq yönələrdim.
Portret 1947-ci ildə, Pikasso ilə görüşdən
21 il sonra çəkilmişdi və bu illərdə artıq Dali
kifayət qədər məşhur idi. Baxmayaraq ki,
o, Pikassonu sənətdə atası olaraq görürdü,
onun rəsmlərindəki “eybəcərliyi” bəyənmirdi.
Dali rəsm əsərində estetik xüsusiyyətlərə
xüsusi önəm verirdi. Daliyə görə, Pikassonun
rəsmlərində bu xüsusiyyətlər tamamilə
itmişdi. Məhz bu fərq iki ispanın
dostluğuna
kölgə salmağa səbəb oldu. Dali “atalığı”nın
yanına getdi və onu kobudluqla “sənətin
dağıdıcısı” adlandırdı.
Pikasso özü bu portretini həvəslə
qarşılamamışdır və rəsm hal-hazırda
İspaniyada, Qala-Salvador Dali Fondunda
saxlanılır.
Qeyd edim ki, bu, Dalinin çəkdiyi yeganə
2. İnək südündən hazırlanan azyağlı pendir çeşidi
– red.
Pikasso portreti deyil. 60 yaşlarında qara
karandaşla çəkdiyi Pikasso portreti bu
sürrealist əsərdən tamamilə fərqlidir. Həmin
romantik portretə Dali hətta qeyd də yazıb:
“İmperatoru mən də tanıdım”. (3)
fərqli
87
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
86
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
87
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
86
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
Dilqəm Əhməd
Kəmalüddövlə
tvitləri
Ö
tənlərdə Roma papası Fransiskin
Tvitter sosial şəbəkəsində
katolik xristianlara: “Xahiş
edirəm, mənim üçün dua etməkdə davam
edin”, – deyə
müraciət etdiyini oxuyanda
Tanrı-vasitəçi-insan münasibətlərində yeni
mərhələyə qədəm qoyduğumuzu düşündüm.
Xatırlayıram, Sumqayıtda yaşadığım
vaxtlarda ilk dəfə məscid görərkən heyrətlə
ora baxanda məndən bir neçə yaş böyük
olan məhəllə uşağı: “Orada adamı tutub
zorla namaz qıldırırlar”, – demişdi. Beləliklə,
məsələ mənə aydın idi: oradakı adamları
görmək, zorla namaz qılmaq istəmirsənsə,
oraya getməyəcəksən!
O zamanlar ikinci bir həqiqəti də anladım:
Azərbaycan yeganə müsəlman ölkəsidir ki,
burada dinlə münasibətlər 1400 ildir həllini
tapmayıb. Bizdə evlərdə “Quran” saxlanılar,
amma oxunmaz, ildə iki-üç dəfə – Aşura,
Ramazan və “qara bayram”larda kütləvi
məscidə gedilər, sonra isə gedilməz.
Söhbət
toplumun əsas kəsimindən gedir.
Bunun səbəbini isə Mirzə Fətəli
Axundzadəni tanıyandan sonra başa
düşdüm.
Başa düşdüm ki, bizdə insanlar Allaha
inansa da, onun Yer üzündəki faktiki
təbliğatçılarına inanmırlar. İnanmamaqdan
əlavə, hətta lağa qoyurlar.
Yas məclislərində müşahidə edirik
ki, əksəriyyət məclisi aparan mollanın
danışdıqlarına qulaq asmır, çünki onun
dediklərini puç və əfsanə hesab edirlər.
Yeganə kontaktımız “Fatihə” oxunarkən
yaranır ki,
burada da çoxu surəni
oxumaqdansa, sükuta dalmaq yolunu seçir.
Çünki bizim dinlə qeyri-rəsmi səviyyədə
bölüşdüyümüz sərhədlər var: mən işimdə-
gücümdə olacam, sən isə məsciddə və
yas yerlərində. Bu hər zaman belə idi.
Ta ki Tvitter və Feysbuk sosial şəbəkələri
yarananadək.
İndi isə elə dönəmə çatmışıq ki, Papa bizə
bir addım daha yaxın olub. Metroda qatarla
gedərkən, idman zalında qaçış alətində kalori
sərf edərkən, sevişməyə fasilə verərkən,
ofisiantın sifariş
verdiyin yeməyi gətirməsini
gözləyərkən, taksidə yol gedərkən, təyyarədə
uçarkən telefonda Tvitterə daxil olub
Papanın ilahi mesajlarını oxuya bilirsən.
Yəni Papa bizi sözün həm birbaşa, həm də
virtual mənasında təqib etməkdədir. Elə biz
də papanı...
Papadan əlavə digər vasitəçiləri də izləyə
bilirik. Tibet dağlarında meditasiyadan sonra
yaşadığı ruhani halı
Tvitterdə milyonlarla
izləyicisi ilə bölüşən Dalay Lama 2012-ci ilin
statistikasında ABŞ prezidenti Barak Obama
ilə milyarder Bill Qeytsdən sonra üçüncü
sırada gəlirdi.
İslam dünyasının Tanrı ilə vasitəçiləri
də Tvitterin fəal istifadəçiləri sırasındadır.
Azərbaycanda da dəstəkçisi olan İranın
ali ruhanisi Əli Xamneyi insanları İslama
səsləməklə yanaşı, ara-sıra İsrail dövləti
haqqında bəyanatlar verir. Hətta bir ara
İnstaqram şəbəkəsindəki boşluqdan istifadə
edib uzun videolarını da bu platformaya
yükləmiş, bu isə geniş marağa səbəb
olmuşdu. Hətta buna görə İnstaqram