arxivlərdə yaşayan izlər
15
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
14
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
inandırasan. Əsl sənət budur.
O ürəkdən
başlayır”
1
.
Həqiqətən də belə idi. Onun sevinci
də, ağrısı da, dərdi də mahnılarında ifadə
olunurdu. Səsin gözəlliyi, yumşaqlığı,
insanın ruhuna işləməsi bir yana – bu başqa
məsələdir. Amma yanğı, səmimiyyət, sözlərlə
bütünləşmək faktı...
Məsələn, nadir hallarda olsa da,
oxuyarkən qanad açıb “uçduğunu” görürdük:
“Sevdim-sevildim... Bəxtiyaram mən”
mahnısında...
1. Azərbaycan Radiosunun Qızıl Fondundan.
Musiqi redaksiyası. “İfaçıların portreti”
silsiləsindən verilişdən. Müəllif: Rəfael Hüseynov,
rejissor: İ.Xudaverdiyev, oxudu: Yusif Muxtarov.
09.07.1983. s.v.A-45893
Ömrün payızında sevib-sevildim,
Elə bilirəm ki, ilk baharam mən.
Arxanca sürünən kölgənəm sənin,
Harda qərar tutsan - orda varam mən.
Özün bir aləmsən, sözün bir aləm,
Sən olan könüldə nə kədər, nə qəm.
Sənsiz bu dünyanın ən bədbəxtiyəm,
Səninlə hər zaman bəxtiyaram mən...
İnandırırdı buna. Qollarını açaraq,
gözlərini süzdürərək, əllərini sinəsinin –
ürəyinin üstünə qoyaraq inandırırdı. Bunda
da əmin edirdi dinləyicisini, “Sevmirəm”
deyəndə də inandırırdı:
Sevmədin ey gözəl, sevmədin məni,
Ələdin eşqimə dumanı-çəni.
Elə itirdim ki, həyatda səni,
Hey məni ansan da, yadına salsan da...
İndi sevmirəm....”
Təbriz ağrısına inlədiyini duyurduq...
Gözlərinin uzaqlara dikilmiş baxışları belə
o həsrət yanğılı sözlərə şahidlik, yoldaşlıq
edirdi...
Amma elə mahnılar da vardı ki, özü
belə bilmədən həyatının anlamı ilə yüklənir,
mənalanırdı.
Təsadüf olmamasından danışırdıq axı...
Məsələn, qızı ilə görüşəndə “Özünə qulaq
asmağı sevirdimi” sualı da yəqin ki təsadüfən
gəlməmişdi dilimə. Əslində məqsədim o
dövrə, o insana, o xarakterə yaxın gedə
bilmək idi. Amma... Sualım məqsədimdən
daha əsaslı bir şeyə cığır saldı...
Qızı, - “yox, sevməzdi”, - desə də bir
hadisəni tez-tez xatırladığını söylədi:
“Bir
dəfə... heç yadımdan çıxmaz, mahnısını
lentə yazdırdıqdan sonra düz bir həftə
dayanmadan ona qulaq asdı. Adətən belə
xasiyyəti yox idi. Özü də elə belə dinləmədi.
Qulaq asdı, ağladı, qulaq asdı, ağladı.... O
oxuyurdu, nənəm ağlayırdı, mən ağlayırdım...
Hamımız ağlaşırdıq. Bizi mahnının təsirindən
də çox anamın göz yaşları ağladırdı. Daha
doğrusu, iki səbəb bir-birinə qarışmışdı. Bəkə
də o biri mahnılarına da az-çox qulaq asırdı.
Amma mənim ən çox yadımda qalanı budur.
Bir də ağlamağı”.
Qızı elə danışırdı ki, o səhnə olduğu kimi
canlandı gözüm önündə. Elə indi də yaza-
RÜBABƏ
MURADOVA
arxivlərdə yaşayan izlər
17
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
16
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
yaza sanki hələ də gözlərimin qarşısındadır.
Əyləşib, dinləyir, valoxudan fırlanır, mahnı
səslənir, öz səsidi eşidilən, o isə ağlayır.
İçdən-içdən ağlayır. Yanındakıları da ağladır.
Mahnıdanmı təsirlənib, ifadanmı, yoxsa
mahnı içindəki yanğının, şikayətin, etirazın
göz yaşına çevrilib də üzə çıxması üçün
bəhanədirmi? Anlamaq olmur. Kimsə bilmir
bunu. Nə anası, nə qızları.
Sadəcə onlar da
ağlayırlar. Hansı mahnı idi bu oxunan? “Gəl
bizə, yar”. Bugünkü məqamdan sadalanan
ağlama səbəblərinin sırasında biri də var:
“Bəlkə bu mahnı onun taleyini, sonluğunu,
bu sonluğu ifadə edən ən gözəl cümlələr
olduğunu pıçıldayırdı ona?”... Bəlkə də...
Necə olmuşdu ki bu mahnını seçmişdi?
Hansı səbəbdən? Əslində, “Gəl bizə, yar”
ondan əvvəl də ifa olunmuşdu, özü də onu
bəstələyən müəllif – Əlibaba Məmmədov
tərəfindən. Amma yaddaqalan, iz salan
yanğılı ifa məhz Rübabə xanımın
səsi ilə
yaddaşlara köçdü. Mahnının müəllifi özü
belə bunu böyük bir səmimiyyətlə, əsl
sənətkar böyüklüyü ilə etiraf edir
: “Mən bir
mahnı bəstələmişdim, “Gəl bizə, yar”. Bir
də gördüm zəng olundu, dedi, - “Rubuşdu
danışan. Bir mahnı bəstələmisən, icazə ver
onu lentə aldırım”. Bir az danışdıq. Sonra
soruşdu ki, “demək, icazə verirsən”. Dedim:
“Bəli”.
Bir ay sonra zəng etdi ki, axşam
oxuyacağam, baxarsan... Bu bir oxumaq
oxudu ki... Hamımızı həyəcan bürüdü. Hətta
əvvəl mən etiraf etməsəm də, yoldaşım dedi
ki, “ay Əlibaba, bu səndən yaxşı oxuyub
mahnını”. Doğrudan da belə idi. Mən zəng
edib təbrik elədim. Dedim, “bu mahnı mənim
olmadı, sənin oldu”. Buna elə bir möhür
vurdu ki, üstündən otuz il keçib, amma hələ
də o mahnını Rübabə kimi oxuyan yoxdu”.
Özü də bu mahnını həddindən artıq
sevirdi. Amma təkcə mahnının gözəlliyi
idimi səbəb? Ruhuna yaxınlığı idimi? Bu
indi – bu gündən baxanda yalnızca bizi
maraqlandıran məsələ deyil. Elə o zaman
ailəsi – qızları, anası da ona bu sualı dəfələrlə
ünvanlamışdılar və dəfələrlə də verilən sual
cavabsız buraxılmışdı. Hətta bir gün qızı
dözməyib anasından soruşmuşdu: “Rubuş,
bu mahnını kimin üçün oxumusan?” Cavab
bir az sərt, bir az da yayındırıcı olmuşdu:
“Özüm bilərəm kimin üçün oxumuşam”.
Yaxınlarını belə intizarda qoyub cavab
vermək istəməmişdi...
Amma
bir gün nəhayət ki, “dili açıldı”
gözəl sənətkarın. Etiraf etdi. Nəyi? Onu qızı
Qəmərmülk Muradovanın dediklərindən
biləcəksiniz
: “Həmişə ondan soruşurdular ki,
Rübabə, sən allah kimin üçün oxumuşdun
onu? Heç vaxt demirdi, deyirdi, “özüm
bilərəm”. Sonra and verdim, mənə dedi.
Gedirmiş səsyazma studiyasına. Deyir: “Yolda
Əbülfətə rast gəldim (xanəndə Əbülfət Əliyev
nəzərdə tutulur – N.C.). Əbülfət küçənin
ortasında bir ağlamaq ağladı ki... Taleyindən
şikayətləndi... Elə bil, ürəyimin içini oydular.
Səsyazmaya girəndə mahnını oxumağa
başlayan kimi gəldi Əbülfətin taleyi durdu
gözlərimin önündə. Mənə elə bir təb gəldi
ki. Elə oxudum ki... Əbülfətin həyatı üçün
oxudum bu mahnını”. Rubuş bunu deyəndə
yenə də gözləri yaşla dolmuşdu”.
O zamanlar Əbülfət Əliyev xəstə idi. Çox
qəribədir ki, (bəlkə də qanunauyğundur...)
Rübabə xanım da xəstəliyinin son
aşamalarında, o zaman ki vəziyyətinin
ağırlaşdığını, həyatda köçəri olduğunu hər
kəs eşitmişdi (və yəqin ki özü də duymuşdu),
o zaman ki onu lentə almaq istəyirdilər, o
seçim edərək yenə də məhz bu mahnını
oxudu. İllər əvvəl lentə aldırdığı “Gəl bizə,
yar”ı... Və ən qəribəsi də odur ki, bu mahnı
onun o xəstə, halsız halı, ayaq üstə durmağa
çətinlik çəkən, hər an yanındakı ağacdan
yapışan, hər an yaxınlıqdakı skamyada
əyləşmək ehtiyacı duyan canı
üçün çox
təbii və ifadəli idi... Həmin anını o qədər
dolğunluqla sözə və musiqiyə çevirirdi ki...
Sənsiz, ey yar, mənim xoş güzəranım
yoxdur,
Sən ki yoxsan, elə bil cismidə canım
yoxdur.
Bu misralar səsləndikcə qızının sözləri
yadıma düşür: “Halı pis idi. ...o vaxt bir dəfə
gəldilər, anam xəstə idi, dedi halım yoxdu,
çəkilə bilməyəcəyəm. Biz də bilirdik ki, yaxşı