Təsviri incəsənət 2-ci sinif
Yüklə 2,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müşahidəçi
- Fırça ilə necə işləmək olar
- Pastel
- Kompozisiyanın qurulması
- 6. ORNAMENT VƏ KOMPOZİSİYA
- Nəbati ornamentlər
- Oyuncaqların təsvir ardıcıllığı
- 11. AZƏRBAYCAN SƏNƏTKARLARI Ə zim Əzimzadə (1880 – 1943)
- Bəhruz Kəngərli (1892 – 1922)
- Şam ağacının çəkilmə ardıcıllığı
- YADDA SAXLA.
- Güllərin aplikasiyası
- Qərənfilin aplikasiyası 25. BƏZƏK ƏŞYALARI Bizi əhatə edən bəzəkli əşyalar dekorativ-tətbiqi sənətə
- Qəzənfər Xalıqov (1898 – 1981)
- Cəlal Qaryağdı (1915 – 2001)
| 1. SEHRLİ RƏNGLƏR 1. TƏBİƏT VƏ RƏSSAM Bizi əhatə edən ətraf aləmin gözəlliyi şair və yazıçını, bəstəkarı və rəssamı yaratmağa ruhlandırır. Ə trafda baş verən hadisələri və varlıqları təsvir etmək üçün yaxşı müşahidəçi olmaq lazımdır. Müşahidəçi — ətrafa tamaşa edən insana deyilir. Rəssam — müşahidə edən, sirli, sehrli təsvirlər yaradan bir insandır. Rəssamların əsərlərini seyr et və hansı fəslin təsvir olunduğunu söylə. Mikayıl Abdullayev. “Genişlik” Lətif Feyzullayev. “Yay”
Yay fəslini təsvir etmək üçün verilmiş nümunələrdən istifadə etmək olar.
Rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel tabaşirlər, quaş və ya akvarel Yaradıcı tapşırıq “Yay fəsli” mövzusu üzrə rəsm çək. A B C Ç D Ə sərlərdə təsvir olunan hansı hadisələri həyatda müşahidə etmisən? 2.RƏSSAM HANSI MATERİALLARLA İŞLƏYİR
Təsviri incəsənət əsərlərini yaradan rəssam müxtəlif materiallardan istifadə edir. XATIRLA
istifadə olunur. YADDA SAXLA . Boyalarla işlənmiş təsvirlər rəngkarlıq əsərlərinə aiddir.
Quaş boyanın şəffaflığı yoxdur, qatıdır. İş zamanı boyadan çox, sudan isə az istifadə olunur. Palitra — boyanı qarışdırmaq üçün nəzərdə tutulub. Boyalarla işləyərkən fırçadan istifadə edilir. Fırçalar yumru və düz formada olur.
SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Fırça ilə necə işləmək olar? 1. Fırçanı suda islat. 2. Fırçada olan artıq suyu
parçaya hopdur.
3. Fırçanı boyaya
toxundur və vərəqin üzərində rəngli ləkə çək. 4. Yenidən fırçanı suda islat və artıq suyu
parçaya hopdur.
5. Sonra yeni rəng almaq üçün
fırçanı başqa
Tanış ol boyaya toxundur
və ləkənin üzərini
rənglə. Rəssam gil və plastilindən yapır. Rəssam metal üzərində işləyir. Rəssam ağacı yonur. BU, MARAQLIDIR Pastel — latın dilində “xəmir” deməkdir. Pastel — yumşaq, rəngli tabaşirdir. Onun vasitəsi ilə xətt və ləkələri yaymaqla təsvirlər yaratmaq olar.
Rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel tabaşirlər, plastilin, rəngli kağız Yaradıcı tapşırıq Hər hansı bir materialdan istifadə edərək istədiyin təsviri yarat. Rəssam hansı materiallardan istifadə edir? Hansı işlər və nə üçün sənin daha çox xoşuna gəlir?
3. ƏSAS VƏ QARIŞIQ RƏNGLƏR Dünyanı rəngsiz təsəvvür etmək mümkün deyildir. Ətraf aləmdə o qədər müxtəlif rənglər var ki!.. YADDA SAXLA. Əsas rəngləri heç bir rəngdən almaq olmur.
Yaradıcı tapşırıq Nümunələrin hansının rəngini təbiət, hansını isə insan verib? Qırmızı,
sarı, göy ə sas rənglərdir. Bənövşəyi, yaşıl və narıncını isə
aid
edirlər. Ə sas rəngləri qarışdırarkən qarışıq rəngləri almaq olar. Qırmızı və sarı rəngin qarışığından narıncı rəng alınır.
Sarı və göy rəngin qarışığından alınır. Bənövşəyi rəngi necə almaq olar? Bir neçə rəngi qarışdıraraq, müxtəlif qarışıq rənglər almaq olar. Onların alınmasını izah et. Ə sas və ya qarışıq rənglərdən ibarət rəsm düşün və çək. Təbiətdə daha çox hansı rəngləri müşahidə etmisən – əsas və ya qarışıq? Nümunə göstər. 4. İSTİ VƏ SOYUQ RƏNGLƏR Rənglər isti və soyuq olur. İsti rənglər sarı, qırmızı, narıncı, qəhvəyi və onlardan alınan rəng çalarlarıdır. Bu rənglər bizə Günəşi, istini, odu-alovu, səhraları xatırladır. Soyuq rənglər bizə şaxta-sazağı, qarı, buzu, dənizi xatırladır. Bu rənglərə göy, bənövşəyi, yaşıl, mavi və onların çalarlarını aid etmək olar. Təbiətdə isti və soyuq rənglərdə olan varlıqları sadala. Ə sərlərin hansında isti, hansında isə soyuq rənglər üstünlük təşkil edir? Səttar Bəhlulzadə. “Kəpəzin göz yaşları” Quaş, akvarel Nadir Əbdürrəhmanov. “Dağlı qadın”
Yaradıcı tapşırıq İsti, yaxud soyuq rənglərdən ibarət rəsm düşün və çək. İsti, yaxud soyuq rənglər insanda hansı ovqat yaradır?
5. PAYIZIN SEHRLİ RƏNGLƏRİ Bütün sənətkarlar kimi, rəssamlar da təbiətdən ilham alırlar. Onların ə sərlərində payız mövzusunun xüsusi yeri var. Bu fəsil öz rəngarəngliyi ilə insanları cəlb edir. Rəssamlar əsərlərdə hansı rənglərdən istifadə etmişlər? Rəssam payızı seyr edən zaman təbiətdə baş verənləri, insanların geyimlərini və hərəkətlərini müşahidə edir. Müşahidələri rəssama bütöv bir əsəri yaratmağa kömək edir. Təsvir zamanı obyektləri elə yerləşdirir ki, onlar bir-birini tamamlasın. Ayrı-ayrı hissələrdən bütöv bir təsvir yaratmaq kompozisiya adlanır. Kompozisiya vasitəsi ilə rəssam tamaşaçıya düşündüyü hadisənin məzmununu açıqlayır. Bağır Maratlı. “Mənzərə” İsaak Levitan. “Payız mənzərəsi” Rəsmlərin hansında kompozisiya düzgün verilmişdir? 1 3 2 4 SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Kompozisiyanın qurulması 1. Rəsmi çəkərkən səma, torpaq, çay, oturacaq və ağacların yerlərini müəyyən et. 2. Obyektləri çək və formalarını dəqiqləşdir. Oturacaq və ağacın çəkilmə ardıcıllığı Quaş, rəngli karandaşlar, pastel tabaşirlər Yaradıcı tapşırıq Kompozisiyanı nəzərə alaraq payız mənzərəsini təsvir et. Payızın rəngləri hansılardır? Payız fəslində isti rənglər çoxdur, yaxud soyuq rənglər? 3. Oturacağı, ağacların gövdə, budaq və yarpaqlarını əlavə et.
4. Rəsmi rənglə. 1 A 2 3 4 B ÖZÜNÜ YOXLA 1. Rəssamın istifadə etdiyi materialları ardıcıllığa əsasən göstər: 2. Əsas və qarışıq rəngləri sadala. 3. Əsas rənglərdən hansı qarışıq rənglər alınır? Nümunələr ə sasında izah et. 4. Rəssam əsərlərində müəyyən et: *Əsas və qarışıq rənglər *İsti və ya soyuq rənglər 5. Düzgün verilmiş kompozisiyanı müəyyən et. Güllü Mustafayeva. ”Balaca Esmira” Məlik Məmmədxanov. “Narlar mis qablarla” 1 2 3 4 2. TƏSVİRETMƏ QAYDALARI 6. ORNAMENT VƏ KOMPOZİSİYA Təbiət özünü hər zaman bəzəyir! Yarpaqlar, çiçəklər çox gözəldir! Təbiətdə mövcud olan forma və materiallardan istifadə etməklə insanlar da ərtafı gözəlləşdirməyə çalışır. Müxtəlif əşyaları bəzəmək üçün rəssam həndəsi fiqurlardan, gül və yarpaqlardan naxış və ornamentlər fikirləşir. Təkrarlanan naxışa ornament deyilir. Ornament qab-qacağı, geyimi, xalçaları bəzəyir. Ornamentin elementləri çox zaman zolaqda yerləşir. Belə kompozisiya əşyaların kənarına gözəllik verir. Naxış Ornament
Ornamentlər müxtəlif olur. Daha çox nəbati və həndəsi ornamentlərə rast gəlinir. Nəbati ornamentlər yarpaq, budaq, gül və digər bitki elementlərindən ibarət olur. Həndəsi ornamentlər dairə, üçbucaq, düzbucaq, kvadrat və digər həndəsi fiqurlardan ibarətdir. Rəngli karandaşlar, qələmlər, flomasterlər Yaradıcı tapşırıq Nəbati və həndəsi ornament düşün və çək. Naxışlara harada rast gəlmək olar? Nəbati və həndəsi ornamentlər arasında fərq nədir? 7. SİMMETRİYA Rəssam varlıqları təsvir edərkən onların əsas xüsusiyyətlərini nəzərə alır. Rəsmdəki kəpənəyin mərkəzindən keçən xətt onu iki eyni hissəyə bölür. Əgər kəpənəyin təsvirini ortadan qatlasaq, hər iki qanadı üst-üstə düşər. Qanadlar güzgüdə olan əksə bənzəyir. Qatlanma xətti simmetriya oxu adlanır. Bu əşyalar isə simmetrik deyil. Onların bir tərəfi digərindən formasına, ölçüsünə və başqa xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. Gördüklərinin hansı simmetrikdir, hansı isə simmetrik deyil? Cavabını əsaslandır. Rəngli kağız, qayçı və yapışqandan istifadə etməklə simmetrik quşu aşağıdakı kimi düzəltmək olar. Kağızla iş zamanı müxtəlif üsullardan istifadə olunur. Onu qatlamaq, kəsmək, fırlatmaq olar. Rəngli kağız, dəri, məxmər parçalarının kağız, parça üzərinə yapışdırılması və ya tikilməsi aplikasiya adlanır. YADDA SAXLA. Əşyanın mərkəz oxundan kənarda yerləşən sağ və sol hissəsi eynidirsə, deməli, o, simmetrikdir.
Yaradıcı tapşırıq 1. Simmetrik obyektlərin aplikasiyasını düzəlt. 1 2 3 4 5 6 Simmetriyanı nəzərə alaraq, kəpənəyi düzəltməyə çalış. 1 2
2. Simmetrik əşyalar düşün və çək. 8. NATURADAN RƏSM Rəssam ətraf aləmin gözəlliyini — canlı və cansız təbiəti həmişə öz rəsmlərində təsvir etməyə çalışır. Belə təsvirlərə naturadan rəsm deyilir. Rəssam qarşısında olan naturanın formasını, rəngini, hissələrini müşahidə və müqayisə edə bilir. Naturadan rəsm zamanı öz oyuncaqlarından istifadə edə bilərsən. Oyuncaqlar rəngarəng və müxtəlifdir — şən, məzəli, mülayim, düşündürücü və s. YADDA SAXLA! Naturadan rəsm — qarşımızda olan varlıqların təsvir edilməsidir. Sevimli oyuncağını çəkmək üçün əvvəlcə onun təsvirini vərəqdə düzgün yerləşdir. Oyuncağın təsviri hansı vərəqdə düzgün yerləşdirilmişdir? 1
3 4 5 6 2
Quaş, pastel tabaşirlər Yaradıcı tapşırıq Albomda sevimli oyuncağını çək. Vərəqdə onu düzgün yerləşdirməyə çalış. Oyuncaqlar hansı hissələrdən ibarətdir? Bu oyuncaqların həyatda olan varlıqlardan fərqli və oxşar cəhətləri SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
nədir? 9. GÜLDAN ÇƏKİRİK Güldanlar formasına və hazırlandığı materiala görə fərqlənir. Güldanlar arasında hansı fərqlər var? Ağac Şüşə
Gil Mis
SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Naturadan güldanın rəsmini çəkərkən diqqətlə müşahidələr apar. Ardıcıllığa əməl etməklə onu çək: 1. Güldanın en və hündürlüyünü müqayisə edərək, onu vərəqdə yerləşdir. 2. Güldan simmetrik olarsa, mərkəzdən simmetriya oxunu çək. 3. Formaya uyğun kənar xətlərini dəqiqləşdir. 4. Detallarını əlavə et. 5. Güldanı rənglə. Naturadan rəsm zamanı mərhələlərin ardıcıllığına əməl etmək vacibdir. Bu biliklərdən digər məişət əşyalarının çəkilməsində də istifadə edə bilərsən. 1 2
4 5
Quaş, akvarel, rəngli karandaşlar Yaradıcı tapşırıq Naturadan güldan çək. Güldanın hissələri hansı həndəsi formalardan ibarətdir? 10. TƏSVİRİ SƏNƏTİN JANRLARI İnsanlar hələ qədim zamanlardan gördüklərini təsvir edərdilər. Bunu Qobustan qayaüstü rəsmlərində də görmək olar. Təsviri sənət əsərləri məzmun və xarakterindən asılı olaraq janrlara ayrılır: mənzərə, natürmort, portret, süjetli əsərlər. Təbiətin gözəlliyi hər zaman rəssamları cəlb etmişdir. Təbiət təsvirləri mənzərə adlanır. Natürmort — “cansız təbiət” mənasını bildirir. Natürmortda hər gün məişətdə istifadə etdiyimiz əşyalar, güllər, meyvə və tərəvəzlər təsvir olunur. Ə
Səttar Bəhlulzadə. “Torpağın arzusu”
Toğrul Nərimanbəyov. “Natürmort” Portret janrında insanın üz cizgiləri, xarakteri və əhvalı təsvir edilir. Tahir Salahov. “Fikrət Əmirov”
Süjetli əsərlər rəssamın müşahidələrinə əsaslanır və mövzu ə sasında qurulur. Onun məzmununu isə gündəlik həyatda və keçmişdə baş verən hadisələr təşkil edir. Quaş, rəngli karandaşlar, pastel tabaşirlər Yaradıcı tapşırıq Təsviri sənətin janrlarından birinə aid rəsm çək. Bu, portret, mənzərə, natürmort və ya insanın gündəlik həyatında baş verən hadisələrdən ibarət süjetli rəsm ola bilər. Təsviri sənətin hansı növlərini tanıyırsan? Böyükağa Mirzəzadə. “Bizim kəndin sakinləri Böyükağa Mirzəzadənin və Toğrul Nərimanbəyovun ə sərlərinə bax. Burada rəssamlar hansı mövzuları təsvir etmişlər? Toğrul Nərimanbəyov. “Muğam” Portretlə süjetli əsərlər arasında hansı fərq var? ÖZÜNÜ YOXLA 1. Əşyalar üzərində naxışları müəyyən et: *Nəbati naxışlar *Həndəsi naxışlar 2. Qablar hansı materialdan hazırlanıb? 3. Əşyalardan simmetrik olanını sadala. 4. Rəssam əsərlərində janrları ardıcıllığa əsasən müəyyən et: 5. Hər bir rəssam əsərinə iki sual fikirləş. Bu suallar ə sərlərin məzmununa aid olsun və təsviri sənətin janrını müəyyən 1 2 3 4 Davud
Kazımov. “Səməd
Vurğunun portreti” 1 Rövşən
Məmmədov. “Muğam
dünyası” Telman
Abbasov. “Kənd”
2 4 Nadir Əbdürrəhmanov. “Qızlar” 3
etsin. Məsələn: 1. Davud Kazımov əsərində kimi təsvir etmişdir? 2. İnsanın üz cizgiləri, xarakteri, əhvalı təsvir olunan əsərlər necə adlanır?
3. TƏBİƏT VƏ İNSAN 11. AZƏRBAYCAN SƏNƏTKARLARI Ə zim Əzimzadə (1880 – 1943) Azərbaycanın Xalq rəssamı Əzim Əzimzadənin təsviri sənətimizin inkişafında böyük rolu olmuşdur. O, istedadı və çalışqanlığı sayəsində böyük sənətkar kimi tanınmışdır. Onun əsərlərində xalqın həyatı, yaşayışı və ölkədə baş verən hadisələri əks etdirən mövzular xüsusi yer tutmuşdur. Ə .Əzimzadə “Varlı evində toy”, “Kasıb evində toy”, “Kasıb evində Ramazan”, “Varlı evində Ramazan”, “Oxutmuram, əl çəkin” və digər əsərlərində yaşadığı dövrü məharətlə əks etdirmişdir. “Kasıb evində
Ramazan” Ə sərlər haqqında düşündüklərini söylə. Rəssam onlar arasında hansı fərqi göstərməyə çalışmışdır? “Varlı
evində Ramazan”
Bəhruz Kəngərli (1892 – 1922) İstedadlı sənətkar Azərbaycanda ilk olaraq rəssamlıq təhsili almışdır. Rəssamın karandaş, kömür, akvarel və yağlı boya ilə müxtəlif janrlarda yaratdığı əsərlər muzeylərdə saxlanılır. B.Kəngərli Azərbaycanda mənzərə janrının əsasını qoymuşdur. O, "İlanlı dağ", "Minarəsi dağılmış məscid", "Qovaq ağacı", "Şəlalə" kimi mənzərələr yaratmışdır. Sənətkar portret janrında çəkdiyi "Yaylıqlı qız", "Qaçqın İmran heybə ilə", "Qırmızı yaylıqlı qız" əsərlərini qaçqın taleyini yaşayan insanlara həsr etmişdir. Rəssam bu mövzuda "Qaçqınlar" silsiləsindən olan bir çox əsərlər yaratmışdır. “İlanlı dağ” mənzərəsində rəssam hansı rənglərdən istifadə etmişdir? “Qaçqın İmran heybə ilə” portreti haqqında nə demək olar? “İlanlı dağ” “Qaçqın İmran heybə ilə” Yaradıcı tapşırıq Ə .Əzimzadə və B.Kəngərli yaradıcılığı haqqında əlavə məlumat topla və təqdim et. Ə .Əzimzadə və B.Kəngərlinin əsərlərinin oxşar və fərqli cəhətləri hansılardır? 12. QIŞIN MÖCÜZƏLƏRİ Qarlı, şaxtalı qış təsvir olunan əsərlərə bax. Rəssamlar qış fəslini fərqli təsvir etmişlər: İ.Levitan möcüzəli qış meşəsini, T.Tağıyev isə Neft daşlarında sərt qışın gözəlliyini kətana ustalıqla köçürmüşlər . İsaak Levitan. “Qışda meşə” Bu əsərlərdə hansı rənglər üstünlük təşkil edir – isti və ya soyuq? Tağı Tağıyev. “Neft daşlarında qış” Quaş, rəngli karandaşlar, pastel tabaşirlər Yaradıcı tapşırıq Qışda müşahidə
Şam ağacını çək və quaşdan istifadə edərək əvvəlcə rənglə, quruduqdan sonra isə üzərinə ağ ləkələr — qar çək. Bu ağacdan çəkdiyin rəsmdə də istifadə edə bilərsən. 1 2
4 etdiklərini çək. Qışda təbiətdə hansı dəyişikliklər baş verir? Qış mənzərəsi. Şagird işi 13. ORİQAMİ Hər gün istifadə etdiyimiz kağız ilk dəfə Çində icad edilmişdir. Kağızı qatlamaqla müxtəlif fiqurlar hazırlamaq olar. Kağızqatlama sənəti
deməkdir. İlk oriqami nümunələri Çində meydana gəlmişdir. Daha sonra isə oriqami Çindən Yaponiyaya keçmişdir. Oriqaminin əsas inkişafı yaponların adı ilə bağlıdır. Hazırladığın oriqamidən necə istifadə edə bilərsən?
Rəngli kağızlar Yaradıcı tapşırıq Nümunələrdə göstərilən ardıcıllığa əməl etməklə oriqami düzəlt.
14. PLASTİLİN NƏYİ BACARIR İnsanlar qədim zamanlardan heyvanları təsvir edir, onların hərəkətinin çeviklik və gözəlliyinə heyran qalırdı. Quş, heyvan, balıq və həşəratların təsvirini animalistika janrına aid edirlər. Heyvanları təsvir edən rəssamı isə animalist adlandırırlar. Təsvirin yaradılması üsullarından biri də yapmadır. Yapma zamanı gil və plastilindən istifadə olunur. Plastilin yumşaq olduğu üçün nümunə üzərində düzəliş etmək asan olur. Onunla iş zamanı lazım olan hissəni əsas kütlədən sığallamaqla, basmaqla, dartmaqla ayırmaq lazımdır. SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Çin animalistika janrından nümunələr. Rəngkarlıq Rus animalistika janrından nümunələr. Qrafika Heykəltəraşlıq Rəssam V.A.Vatagin 1. Plastilinlə heyvan fiquru yaparkən onun xüsusiyyətlərini müşahidə və müqayisə et.
2. Rəng seçimini müəyyənləşdir. 3. Plastilini dartmaqla, sıxmaqla, basmaqla ümumi kütləni hissələrə ayır. 4. Fiqurun detallarını hazırla və sığallamaqla dəqiqləşdir. Plastilin və ya gil Yaradıcı tapşırıq Sevimli heyvan fiqurunu yap. Heyvan fiquru hansı hissələrdən ibarətdir? Bütöv plastilin kütləsindən heyvan fiqurunu yapmağa çalış.
15. RƏSSAM-HEYKƏLTƏRAŞ Çox qədim zamanlarda insanlar gili əzməklə müxtəlif formalara salmağın mümkün olduğunu aşkar etmişlər. Yapma sənətinin təməli belə qoyulmuşdur. Öz əsərlərini plastilin və ya gildən yapan rəssama heykəltəraş, onun əsərinə isə heykəl deyilir.
Heykəl həcmli təsvirdir. Həcmli təsvirə isə hər tərəfdən baxmaq mümkündür. Heykəltəraş Ömər Eldarovun və Mironun əsərlərinə bax. Oxşar cəhətlər hansıdır? Qədim Yunan heykəltəraşı Miron. “Disktullayan” Ömər Eldarov “Həyatın dörd anı” SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ İnsan fiqurunu aşağıdakı ardıcıllığa əməl etməklə düzəltmək olar: 1. Baş, boğaz, gövdə, ayaqlar və qollara uyğun olaraq plastilini hissələrə ayır. 2. Onları uyğun formalara sal. 3. Detalları (əllər, qaş, göz, burun, ağız, qulaq) və elementləri
dəqiqləşdir. 4. İnsan fiquruna müxtəlif hərəkət formaları ver. İnsan fiqurunun şəkildə göstərilən hərəkətlərini müəyyən et. Hərəkətlərdən birini plastilindən düzəltməyə çalış. Plastilin və ya gil Yaradıcı tapşırıq Nümunəyə əsasən adam fiquru düzəlt. Plastilinlə iş zamanı bir rəngdən digər rəngə keçdikdə əllərini və plastik bıçağı əsgi parçası ilə təmizlə. Adam fiqurunu düzəltmək üçün nəyi nəzərə almaq lazımdır? ÖZÜNÜ YOXLA 1. Əzim Əzimzadənin və Bəhruz Kəngərlinin ən çox çəkdikləri təsvirləri ifadələrə əsasən seç: 2.
İfadələrdə hansı janrları müəyyən etmək olar?
3. Oriqami və aplikasiyanı göstər. Onların bir-birindən fərqini izah et.
4. Kağızla iş nümunələrində animalistika janrına aid olanı müəyyən et. 5. Rəssam əsərləri arasındakı fərqi izah et. İnsanın
gündəlik həyatının təsvirləri Təbiət
təsvirləri İnsan
xarakterinin təsviri
Zakir Əhmədov. “Muğam” Toğrul Nərimanbəyov. “Muğam”
16. MƏİŞƏT ƏŞYALARININ GÖZƏLLİYİ Məişətdə istifadə etdiyimiz əşyalardan biri də qab-qacaqdır. Onlar ağacdan, gildən, dəmirdən, plastik kütlədən, şüşədən və başqa materiallardan hazırlanır. Belə əşyaların hazırlanmasında rəssam- dizaynerin rolu böyükdür. Dizayn — rəsm, ideya, layihə deməkdir. Bu rəssamlar çalışırlar ki, istifadə edilən əşyalar rahat və eyni zamanda, gözəl olsun. Qablar uzun və qısa, enli və ensizdir, müxtəlif dərinlik və formaya malikdir. Onların qapaq, qulp, oturacaq hissələri də olur. SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ
Dizaynerin əsas məqsədi — hazırladığı əşyaların insanlar üçün rahat və faydalı olmasıdır. Gördüyün qablar nə üçün lazımdır? Plastilinlə iş Plastilindən qabları aşağıdakı ardıcıllığa əməl etməklə düzəltmək olar: 1. Hissələri müəyyənləşdir. 2. Onları uyğun formaya sal. 3. Əşyanı dəqiqləşdir və naxışlarını əlavə et. Plastilin və ya gil Yaradıcı tapşırıq Nümunələrə əsasən qab-qacaq düzəlt. Şəkildəki məişət əşyaları bir-birindən nə ilə fərqlənir? Onlara gözəl görkəm verən nədir?
17. TƏSƏVVÜRƏ ƏSASƏN QUŞLARI ÇƏKİRİK
Təbiətdə quşların müxtəlif növlərinə rast gəlmək olar. Quşlara əlvan qanadları, kəkilləri xüsusi yaraşıq verir. Rəssam qarşısında olanı naturadan çəkir. Çox zaman gördüyünü diqqətlə müşahidə, müqayisə edir və onun əsas xüsusiyyətini yaddaşında saxlayır. Sonra təsəvvürünə əsasən təsvir edir. Quşları təsəvvürə əsasən göstərilən mərhələlərlə çəkmək olar. YADDA SAXLA. Əvvəlki müşahidələr ə sasında çəkilənlərə təsəvvür ə sasında rəsm deyilir. Rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel tabaşirlər Yaradıcı tapşırıq Təsəvvürə əsasən quş rəsmi çək. Bu zaman quşların yaşayış tərzini və onları əhatə edən mühiti nəzərə al. Heyvan və quşları təsvir edən rəssam necə adlanır? Şəkildə gördüyün quşlar harada yaşayırlar? 18. SUALTI DÜNYANIN SAKİNLƏRİ Dəniz və okeanların dərinliklərində böyük, kiçik, bəzəkli və əlvan rəngli müxtəlif canlılar yaşayır. Onların arasında balıqlar xüsusi yer tutur.
Balıqlar bədən, qəlsəmələr, üzgəclər və quyruqdan ibarətdir. Bu canlılar — dairəvi, oval, uzunsov və digər formalarda olur. SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Hər balığın öz forması və naxışı var. Təsvir ardıcıllığını nəzərə alaraq balıqlardan birini çək. Nümunələrə bax və yeni balıq forması yarat. Balığı plastilindən də hazırlaya bilərsən. Rəngli karandaşlar, pastel tabaşirlər, flomasterlər Yaradıcı tapşırıq Qeyri-adi formaya və rəngə malik olan balıq çək və yaşadığı mühiti də əlavə etməyi unutma. Balıqların üzərindəki naxış və rəngləri harada tətbiq etmək olar?
19. YURDUMUZA BAHAR GƏLİR Bahar gələndə təbiət oyanır. Bu fəslin təsvirinə rəssamların ə sərlərində tez-tez rast gəlmək olur. Hər fəslin öz gözəlliyi var. Qarlı- şaxtalı qışın da, qızılı yarpaqlarla torpağı bəzəyən payızın da, al-əlvan çiçəkli yayın da. Ağacların tumurcuqlaması, quşların səsi baharın gəlişindən xəbər verir.
Verilmiş əsərlərə diqqətlə bax və nələrin təsvir olunduğunu müəyyən et.
SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Quaş, flomasterlər, pastel tabaşirlər Səttar Bəhlulzadə. “Çiçəklənən bağ” İsaak Levitan. “Bahar. Çiçəkləyən alma ağacları” Çiçəkləyən ağac Bahar fəslində ağaclar çiçəkləyir. Təsvir ardıcıllığını nəzərə alaraq, nümunəyə əsasən çiçəkləyən ağac çək.
Yaradıcı tapşırıq Yaz mənzərəsi təsvir et. Yaz fəslinin daha hansı xüsusiyyətlərini tanıyırsan? Bahara, yaza aid hansı atalar sözü və tapmacaları xatırlayırsan? 20. XOŞ GƏLMİSƏN, ELİN ƏZİZ BAYRAMI! Azərbaycan xalqının əziz bayramlarından biri də Novruz bayramıdır. Novruz bayramı qədim insanların əmək, əkinçilik, bolluq, bərəkət rəmzi və məişəti ilə bağlı yaranmışdır. Səməni göyərtmək Novruzun ən müqəddəs əlamətidir. Xalqımız səməni göyərtməklə növbəti ilə bolluq, bərəkət arzulayır. SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Quaş, flomasterlər, pastel tabaşirlər Yaradıcı tapşırıq Novruz süfrəsinə aid natürmort çək. Xonçanı bəzəkli yumurta, qoz-fındıq və şirniyyatlarla bəzə. Novruz bayramı hansı fəsillə əlaqədardır? Novruz xonçasına nə daxildir? Novruz xonçasının nemətlərini çəkmək üçün aşağıdakı ardıcıllığa ə məl et. ÖZÜNÜ YOXLA 1. Rəssamların əsərlərində Novruz bayramının əsas xüsusiyyətləri haqqında danış Elmira Şaxtaxtinskaya. “Novruza hazırlıq” Böyükağa Mirzəzadə. “Novruz” Anar Hüseynzadə. “Novruz bayramı” Xalidə Səfərova. “Novruz bayramı” 2. Əsərlər təsviri sənətin hansı janrını əks etdirir? 3. Rəssamlar daha çox hansı (isti və ya soyuq) rənglərdən istifadə etmişlər? 4. Verilmiş şəkillər arasında yaz fəslinə aid olanı müəyyən et:
4. GÖZƏLLİK ALƏMİNƏ SƏYAHƏT 21. TƏBİƏTİ QORUYAQ Gündəlik həyatda istifadə edilən süd, kibrit, şirə qutuları və digər materiallar istifadədən sonra tullanılır. Bu tullantıları məişət üçün gərəkli, gözoxşayan əşyalara çevirmək olar. Təbiəti çirklənməkdən qorumağın bir yolu da budur. Karandaş yonqarlarını vərəq üzərinə yapışdırmaqla düzəldilən fiqurlar. Tullantılardan maraqlı tikililər düzəldib, şəhər kompozisiyası qurmaq olar.
Şagirdlərin əl işləri. “Qədim şəhər” kompozisiyası (tullantılardan hazırlanmışdır). Tullantılardan daha nələr hazırlaya bilərsən? Təbiəti daha necə qorumaq olar?
Rəngli kağız, karton, kağız və ya plastik qutular, flomasterlər, PVA yapışqanı Yaradıcı tapşırıq Tullantılardan istədiyin ə şyanın konstruksiyasını düzəlt. 22. NAĞILLARDA XEYİRXAHLIQ VƏ QƏDDARLIQ Nağıllar — möcüzələrlə dolu sirli, sehrli aləmdir. Burada, adətən, xeyirxahlıq qəddarlıq üzərində qələbə çalır və hadisələr xoşbəxt sonluqla bitir. Nağıllardakı obrazlar mətnə çəkilmiş təsvirlərdə — illüstrasiyalarda daha aydın şəkildə göstərilir. İllüstrasiya çəkmək üçün əvvəlcə nağılı diqqətlə oxumaq və yaxud yada salmaq lazımdır. Sonra orada baş verən hadisələri təsəvvür etmək olar. Azərbaycan nağılı “Cırtdan”. “Cırtdan” nağılına çəkilmiş illüstrasiyalar Azərbaycanın Xalq rəssamı Rasim Babayevə məxsusdur. Rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel tabaşirlər Yaradıcı tapşırıq Qəhrəmanların xarakterini — xeyirxah və ya qəddar obrazları sevimli nağılında göstərməyə çalış. Oxuduğun nağıllarda təsvir olunan obrazlar haqqında nə deyə bilərsən? Azərbaycanın Xalq rəssamı Rasim Babayevə məxsusdur. 23. NƏQLİYYAT VASİTƏLƏRİNİ ÇƏKİRİK İnsanlar kəndə, rayona, şəhərə və ya başqa ölkələrə getmək üçün nəqliyyat vasitələrindən istifadə edirlər. Nəqliyyat vasitələrinə tobus, qatar, təyyarə, gəmi və digərləri aiddir. SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ
Yaradıcı tapşırıq İstədiyin nəqliyyat vasitəsinin rəsmini çək. Rəsmlərdə hansı nəqliyyat vasitələri təsvir olunmuşdur? Nəqliyyat vasitələrində mövcud olmayan hansı xüsusiyyətləri görmək istərdin? Nəqliyyat vasitələrini ardıcıllığa əsasən çəkə bilərsən: 1. Nəqliyyat vasitələrinin hündürlüyünü və enini qeyd et. 2. Elementləri əlavə etməklə nəqliyyat vasitəsinin rəsmini tamamla.
3. Rəsmi rənglə. 24. GÜLLƏRİN MÖCÜZƏSİ Güllər gözəllik rəmzidir. Rəssamlar güllərin gözəlliyini öz əsərlərində böyük məhəbbətlə təsvir edirlər. Yurdumuzun rəssamları zövqoxşayan mənzərələr yaratmışlar. Mahmud
Tağıyev təbiətimizi bəzəyən lalələrin, Xalidə Səfərova isə süsənlərin forma və rəngini məharətlə təsvir etmişdir. Mahmud Tağıyev. “Lalələr” SƏNƏTKAR
MƏSLƏHƏTİ Güllərin aplikasiyası 1. Rəngli kağızlardan dairə kəs, ortadan qatla. 2. Qatlanmış yarımdairələri dörd bərabər hissəyə böl. 3. Kiçik dairəyə kimi xətlər boyunca kəs.
4. Kəsilmiş hissələri buraraq sıx. Ə lavə iki nümunə Xalidə Səfərova. “Süsənlər” hazırla.
Rəngli kağız, karton Yaradıcı tapşırıq Güllərin aplikasiyasını düzəlt. Hansı gülləri tanıyırsan? Gül-çiçəklər insanda hansı əhvalı yaradır? 5. Hazır
ləçəkləri iç- içə yapışdır. 6. Sonra yarpaqları ardıcıllıqla kəs və rəngli vərəqə yapışdır. Hazır iş
Qərənfilin aplikasiyası 25. BƏZƏK ƏŞYALARI Bizi əhatə edən bəzəkli əşyalar dekorativ-tətbiqi sənətə aiddir. Dekorativ bəzək əşyalarını hazırlayan rəssama zərgər deyilir. Zərgərlik əşyalarını bəzəyərkən rəssam müxtəlif materiallardan istifadə edir: mirvari, rəngli şüşə və qiymətli daşlar. Xalq sənətkarları qeyri-adi bəzək əşyaları düşünüb hazırlamışlar. Qədim bəzək əşyalarının forması nəyi xatırladır? SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Muncuq düzümünü plastilindən də düzəltmək olar. 1. Əvvəlcə plastilindən uzun hörmələr düzəlt. 2. Onları bərabər hissələrə böl.
Flomasterlər, plastilin, məftil Yaradıcı tapşırıq Rəngli flomasterlərlə müxtəlif muncuq düzümü çək. Ə n çox xoşuna gələni plastilindən düzəlt. Dekorativ-tətbiqi sənət nədir? Necə fikirləşirsən, rəssamlar bəzək əşyalarını nə üçün düşünüblər? 3. Hissələrdən yumru, oval və digər formalarda muncuqlar düzəlt. Muncuqlar böyük və kişik ölçüdə ola bilər. 4. Muncuqları nazik məftilə düzərək yığ. Muncuqların rəngi müxtəlif ola bilər: isti və ya soyuq, əsas və ya qarışıq rənglərdə.
26. DÜNYA ŞÖHRƏTLİ AZƏRBAYCAN İNCİLƏRİ
Xalça — dekorativ-tətbiqi sənətin növlərindən biridir. Xalçanın tarixi çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Xalçalarda istifadə olunan naxış və təsvirlər onları toxuyan insanların harada və necə yaşadıqlarından asılı olub. Şöhrəti dünyaya yayılmış Azərbaycan xalçası dünya muzeylərində qorunub saxlanılır. Azərbaycan xalçasını bəzəyən əsas naxış elementlərindən biri də butadır.
SƏNƏTKAR MƏSLƏHƏTİ Buta naxışının çəkilmə ardıcıllığı Buta nümunələri. Şagird işləri
Rəngli karandaşlar, qələmlər, flomasterlər Yaradıcı tapşırıq Öz buta naxışını fikirləş və çək. Bəzəməyi unutma. Butaların bəzədilməsində nələrdən istifadə olunub? 27. AZƏRBAYCAN SƏNƏTKARLARI Qəzənfər Xalıqov (1898 – 1981) Qəzənfər Xalıqov Azərbaycanın Xalq rəssamıdır. Onun portret janrında yaratdığı əsərlər Azərbaycan təsviri sənətinin dəyərli sənət nümunələrindəndir. Rəssamın məşhur əsəri — dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin portretidir. O, “Azərbaycan nağılları”na, “Koroğlu” dastanına, Abdulla Şaiqin “Qoç Polad”, Mirmehdi Seyidzadənin “Nərgiz” kitabına illüstrasiyalar çəkmişdir.
Həsən xan surəti üçün geyim eskizi Nizami Gəncəvi
Portret janrı haqqında nə deyə bilərsən? Cəlal Qaryağdı (1915 – 2001) Cəlal Qaryağdı görkəmli heykəltəraşdır. O, öz əsərlərində döyüş və ə mək qəhrəmanlarının surətlərini yaratmışdır. Böyük Vətən müharibəsi qəhrəmanlarından Həzi Aslanovun portreti xüsusilə diqqəti cəlb edir. “Çoban” heykəli isə zəhmət adamını tərənnüm edir. Onun yaradıcılığında musiqi sənətinin görkəmli nümayəndələri — Bülbülün, Rəşid Behbudovun, Qara Qarayevin, Fikrət Əmirovun heykəl portretləri çox maraqlıdır. Molla Pənah Vaqif, Mirzə Ələkbər Sabir, Nəriman Nərimanovun heykəlləri də istedadlı heykəltəraşın yaddaqalan əsərlərindəndir.
Yaradıcı tapşırıq Rəssamların yaradıcılığı haqqında əlavə məlumat topla və təqdim et. Heykəl və rəsmin fərqi nədədir? ÖZÜNÜ YOXLA 1. Rəssamların nağıllara çəkdiyi rəsmlər necə adlanır? 2. Nağıllardakı xeyirxah obrazlar haqqında nə deyə bilərsən? 3. Naxış nümunələri arasında butanı müəyyən et. 4. Gördüyün əşyaların hansı tullantılardan hazırlandığını müəyyən et. 5. Bu əşyaları necə hazırlamaq olar?
28. DÜNYANIN MƏŞHUR MUZEYLƏRİ Luvr, Topqapı, Ermitaj — dünyanın məşhur muzeylərindəndir. Həmin muzeylərdə Azərbaycan sənətkarlığının qədim və gözəl nümunələri saxlanılır. Luvr muzeyi. Luvr Fransada, Parisin mərkəzində yerləşir. Bu muzey ə vvəl qala, sonra kral sarayı olub. Orada dünyanın məşhur təsviri sənət əsərləri saxlanılır. Muzeydə Azərbaycan sənətkarlarının yaratdığı nadir dekorativ-tətbiqi sənət nümunələri də nümayiş etdirilir. Bunlar xalçalar, gümüş, mis və bürüncdən düzəldilmiş bədii metal sənəti nümunələrimizdir. Topqapı sarayı muzeyi. Bu muzey ən qədim saraylardan biridir. O, Türkiyənin İstanbul şəhərində yerləşir. Burada nümayiş etdirilən əşyaların bir çoxu dünyada bənzəri olmayan əsərlərdir. Azərbaycanın dekorativ-tətbiqi və təsviri sənət nümunələri bu muzeydə saxlanılır. Sənətkarlıq nümunələrimiz arasında say etibarilə ən görkəmli yeri müxtəlif metaldan düzəldilmiş ev əşyaları, zərgərlik nümunələri və silahlar tutur. Burada Azərbaycan toxuculuq sənətinin bir çox nadir nümunələri də saxlanmaqdadır. Bunlardan parçaları, bədii tikmələri və xalçaları xüsusi qeyd etmək lazımdır. Ermitaj. Ermitaj muzeyi Rusiyanın Sankt- Peterburq şəhərinin mərkəzində, Neva çayının sahilində yerləşir. Ermitajın zəngin və təmtəraqlı salonlarında keçmişdə yığıncaqlar, rəqslər, ballar keçirilərdi. Sonralar Ermitaj muzey kimi məşhurlaşdı. Ermitajın Şərq mədəniyyəti və incəsənəti şöbəsində Azərbaycan ustalarının yaratdıqları qədim sənət nümunələri də var. Burada ən qədim dövrlərdən Azərbaycan ustaları tərəfindən düzəldilmiş zərgərlik, saxsı, daş, taxta üzərində oyulmuş sənət əsərləri və müxtəlif növlü toxuculuq nümunələri vardır. Sankt-Peterburq Dövlət Ermitajında metaldan düzəldilmiş sənət nümunələri ilə yanaşı, bir çox orijinal formalı, bəzəkli məişət əşyalarımız da nümayiş etdirilir. Ermitajın Şərq mədəniyyəti və incəsənəti şöbəsində saxlanılan sənət nümunələri. Yaradıcı tapşırıq Tanış olduğun muzeylər haqqında əlavə məlumat topla və təqdim
et. Muzeylər nə üçün yaradılır? Dünyanın hansı məşhur muzeylərinin adını sadalaya bilərsən? Muzeylərdə nələr nümayiş etdirilir? Document Outline
Yüklə 2,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|