Texnologiyasi fakulteti neft-gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi kafedrasi "tasdiqlayman"


O‘LChASh ASBOBLARI VA AVTOMATLAShTIRISh



Yüklə 489,62 Kb.
səhifə3/4
tarix22.05.2018
ölçüsü489,62 Kb.
#45231
1   2   3   4

O‘LChASh ASBOBLARI VA AVTOMATLAShTIRISh
Ishlab chiqarishning avtomatlashtirishning asosiy negizi ish joylarni o‘zgartirish, bu texnologik jarayonning eng muщum yo‘nalishlaridan biridir. Neft va gaz sanoatida texnika va texnologiyalarni rivojlantirishni, ishlab turgan va yangi qurilayotgan korxonalarni quvvati kыpayish nazorat qilish boshkaruvni щisoblash texnikasi keng qo‘llab, kompleks avtomatlashtirish kiritishni talab qilyapti.

Avtomatlashtirish ishlab chiqarish jarayonlariin jadallashtirish, unumdorligini oshirish va yuqori sifatli mahsulot olishni, asosiy va yordamchi texnologik jarayonlari xavfsiz ishlashini ta’minlaydi. Lokal va avtomatik boshqarish sistemalari katta ahamiyatga ega bulib, axborot va boshqarish funktsiyalarini me’yorida faoliyat ko‘rsatishini ta’minlaydi.

Axborot funktsiyalarning vazifasi - axborotni texnik parametrlarini o‘lchash, uzatish, tayyorlash va ko‘rsatishlardan iborat.

Boshqarish funktsiyalar vazifasi - hisob va uzatish, boshqaruvchi mexanizmga ta’sir ko‘rsatish boshqaruvidan iborat bo‘lib, sifatli mahsulot olinishida berilgan qiymatlarni saqlab turishdan iborat.

Malakaviy bitiruv ishini bajarishda ob’ekt sifatida demetanizator tanlab olindi. Boshqariluvchi parametr sifatida – bosim olindi. Jaryondagi o‘zgartiriladigan ob’ektning asosiy kursatkichi:

Rmax = 670 kPa; Rmin =650 kPa; Rurt=660 kPa;

mikdorda uzgarishi mumkin, bosimni uzgarishi chegarasi = +-10 MPa.

Boshkariluvchi ob’ektdagi bosimni ulchashdagi xatoliklarning kiymatlari (absalyut, nisbiy va keltirilgan xatoliklar) aniklandi. Ushbu xatoliklarga mos keluvchi ulchov aniklash tugri kelgan datchik tanlandi - bosimni me’yorlovchi asbob.






Kursatkich

Kattalik chegarasi

Abs

dA


Dinamik kursatkichlar




Aurta

Amax

Amin

Kob

K1

K2

K3

T1

T2

T3




660

670

650

10

1.25

1.25

1

1

65

80

30

Turtki Z ning kiymati va texnologik utish oraligi ukituvchi tomonidan berilgan:

Z=0.8 teng buladi.
Xisoblashni kompyuterda MATLAB dasturi asosida 3 sigimli ob’ekt modelini borligini inobatga olib, biz xam xaroratni me’yorlovchi kurilmadagi boshkaruv jarayonini 3 sigimli deb, kabul kilamiz.

Bunga karaganda K= K1*K2*K3 bu yerda- K1, K2, K3 xar bir sigimning kuchaytirish koeffitsienti.

Demak, K= K1*K2*K3 =1.25. K1, K2, K3 larning kiymatini tanlab, ob’ektga mom keluvchi kiymati olinadi.

Kompyuterda MATLAB dasturi asosida kuyidagi boshkarish tizimi kursatkichlari olindi:



K1=1.25; , K2= 1; K3=1.




T3 =65; T2=80; T1=30;

Ob’ektni optimal boshkarish uchun unga tugri keladigan rostlagich tanlanadi- rostlash konuniga binoan.

Kuyida keltirilgan blok sxemaga asosan rostlash optimal kurinishi tanlandi, rostlagichni kiymatini aniklashda datchik va ijrochi kurilmani kuchaytiruvchi bulinma deb karab 3 sigimli ob’ekt PI roslagich uchun xisoblandi:

Boshkaruv tizimining kompyuter modeli “MATLAB” dasturi asosidagi blok sxemasi kuyda keltirilgan:



Optimal boshkarish tizimini sintez kilish tartibi, rostlagichni tanlash, rostlagichning sozlash parametrlarining optimal kiymatlari kuyida keltirilgan kompyuter modeli natijalari asosida aniklanadi:



Rostlagich kursatkichlari ma’lum bulgandan sung, GOST 21.404.85. foydalanib, texnologik jarayoni avtomatlashtirishning funktsional sxemasini ya’ni, ob’ektning optimal boshkarish chizmasini chizdim.
Nazorat ulchov asboblari spetsifikatsiyasi




Kursatkich

Urnatish joyi

Ulchov asbobining nom iva tavsifi

Turi

Soni

1-1

bosim

joyida

Raqamli bosim ulchagich

RI 170011

1

1-2

bosim

joyida

Raqamli rostlagich

RRF 170011

1

1-3

bosim




Rakamli masofaviy boshkarish

RP 170011

1

1-4

bosim

joyida

Rakamli ijrochi kurilma

RE 170011

1






ATROF-MUHIT MUXOFAZASI
Ekologiya muammosi Yer yuzining hamma burchaklarida ham dolzarb. Faqat uning dolzarblik darajasi dunyoning turli mamlakatlarida va mintaqalarida turlichadir.

Markaziy Osiyo mintaqasida ekologik falokatning g‘oyat havfli zonalaridan biri vujudga kelganligini alam bilan ochiq aytish mumkin. Vaziyatning murakkabligi shundaki, u bir necha o‘n yillarlar mobaynida ushbu muammoni inkor etish natijasidagina emas, balki mintaqada inson hayot faoliyatining deyarli barcha sohalari ekologik xatar ostida qolganligi natjasida kelib chiqqandir. Tabiatga qo‘pol va takabburlarcha muomalada bo‘lishga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Biz bu borada achchiq tajribaga egamiz. Bunday munosbatni tabiat kechirmaydi. Inson-tabiatning xo‘jayini, degan soxta mafkuraviy da’vo, ayniqsa, Markaziy Osiyo mintaqasida ko‘plab odamlar, bir qancha xalqlar va millatlarning hayoti uchun fojiaga aylandi. Ularni qirilib ketishi, genofonning yo‘q bo‘lib ketishi yoqasiga keltirib qo‘ydi.

Atrof muhitning xuquqiy normalari turlaridan biri - qonun kuchiga ega bo‘lgan texnik normalar va standarlardir (masalan, GOST 17.2.3.02-86 Atmosfera. Aholi yashaydigan punktlarda havo sifatini nazorat qilish qoidalari; GOST 17.0.0.04-90. Sanoat korxonalarining ekologik pasporti.)

Respublikada tabiatni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan ratsional foydalanish va qayta ishlab chiqarish bo‘yicha butun ma’suliyat Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‘mitasiga yuklatilgan.

Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‘mitasining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

1.Atrof-muhitning holati va undan foydalanish ustidan davlat nazorati, shu jumladan tabiatni muhofaza qilish normalarini buzuvchi sanoat ob’ektlarini qurish va ishlatishni man etish xuquqi berilgan.

2.Vazirlik va idoralar faoliyatini muvofiqlashtirish, tabiatdan foydalanish sohasida yagona ilmiy-texnik siyosat ishlab chiqarish va o‘tkazish.

3.Ekologik normativlar, qoidalar va standartlarni tasdiqlash.

4.Yangi texnika va texnologiya, shuningdek korxnalar qurilish loyihalari va rekonstruktsiyasi bo‘yicha davlat ekologik ekspertizasini o‘tkazish.

5.Moddalarni atmosferaga chiqarishga, chiqindilarni yo‘qotishga, suvdan foydalanishga, atmosfera havosini ishlatishga, Yerlarni ajratishga, aholni bo‘yicha tarbiyalashga ruxsatnomalar berish.

6.Tabiatni muhofaza qilish bo‘yicha halharo hamkorlikni rejalashtirish va amalga oshirish.

Atmosfera havosiga chang chiqindilarini ko‘plab tushishi havoni tiniqligini yomonlashtirish bilan birga quyosh radiatsiyasini tezligini va spektrini o‘zgarishiga olib keladi. Atmosfera havosiga tashlanayotgan chiqindilar yiliga tarkibida oltingugurt IV oksidi, uglerod II, IV oksidlari bor bo‘lgan 2.5 mlrd. tonna gaz chiqindilari turli korxonalardan tashlanadi. Masalan, yiliga 150 mln. t. gacha SO2; 70 mln.t. chang qurilish korxonalari, qora va rangli metalurgiya va boshqa korxonalar tomonidan tashlanadi.

Atmosfera havosini eng ko‘p ifloslanishiga shuningdek, avtotransport vositalaridan tashlanadigan gazlar sabab bo‘lmoqda. Ushbu ichki yonuv dvigatellarida yoqilg‘ining to‘liq yonmasligi tufayli hosil bo‘layotgan gaz 200 turli o‘ta zaharli gazlar aralashmasidan iborat bo‘lib, ularga SO, SO2, parafin va olefin qatori uglevodlari, aromatik birikmalar, aldegidlar, azot oksidlari, qalay birikmalari kabilardir. Bu gazlar ichida kantserogenlik xususiyatiga ega bo‘lgan zaharli modda 3,4-benzopiren -30% ni tashkil qiladi. Ushbu gazlar ko‘p hollarda tirik organizmlarga zararli bo‘lgan hodisa «smog»ning hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladilar.

Men loyxalayotgan Sho‘rtan GazKimyo Majmuasi Korxonasida chiqindi tashlash bo‘yicha SN-245-71 ga asosan 1 kategoriyaga kiradi. Sanitar ximoya zonasi SNIP-2.01.03-96 ga asosan (1000) m. . Nordon gazlarni desobtsiyalash jarayoni past bosim va yuqori xaroratda boradi. Bu esa endotermik jarayon xisoblanadi.

Mening diplomimdagi xom ashyo deporofinizatsiya va debutinizatsiyalash kurilmasini loyxalash.

Atmocfepa havocini zaharli gazlapdan tozalash jarayoni acocan gazlapni suyuqlik va qattiq jicm chegapa ciptlapida bopyvchi kimyoviy o‘zgapishlap hisobiga olib bopiladi. Zaharli gaz moddalapning fizik-kimyoviy xoccalapi, ylapni ajpatib olinish shapoitlapiga binoan ylapni tozalash ychyn akcapiyat hollapda quyidagi ycyllap qo‘llaniladi:

1. Adcopbtsiya

2. Abcopbtsiya

3. Katalitik

4. Tepmik

Abcopbtsiya va adcopbtsiya ycyllapning afzalligi shyndan ibopatki ylap gazlapni ajpatib olib, qaytadan foydalanish (rekuperatsiya qilish) imkonini bepadilap. Shyning ychyn ylapni pegenepativ ucullap deb ham ataladi.

Katalitik va tepmik ycyllapi eca zaharli gazlap mypakkab apalashma holida bo‘lganda va ylap tapkibiga kipgan gazlap o‘ta zaharli bo‘lib, xalk xo‘jaligida yshby gazlapga ehtiyoj yo‘q bo‘lgan hollapda qo‘llaniladi. By ycyllap gazlap ctpyktypacini papchalash hisobiga ylapning zaharlilik dapajacini kamaytipadi, mypakkab bipikmalapni oddiy modda holigacha papchalaydi. Shyning ychyn yshby ycyllapni dectpuktiv ucullap deb ataladi.

Korxonada atmosfera xavosiga (azot oksidi(NOx),uglerod oksidi, oltingugurt dioksidi) tashlanadi.

Korxonada tashlanayotgan tutun gazlarini xajmi V1 quyidagicha aniqlanadi:



=17.6

Yakka manbadan tashlanayotgan zaxarli moddaning miqdorini ChMM dan oshib ketmasligini ta’minlaydigan chegaraviy mumkin bo‘lgan chiqindilar miqdori quyidagi formuladan aniklanadi:

issik chikindilar uchun:


Atmosferaga tashlanayotgan gaz chang chiqindilari va ularni tozalash usullari


Gaz-chang chiqadigan manba

Ajralayotgan chiqindilar miqdori

gazsimon



gazlarni miqdori

mg\m3



Tozalagich moslamalari va uskunalar

ChMChg/s

Chiqindilar rekuperatsiyasi

Tortish ventilyatori

azot oksidi(NOx),

uglerod oksidi

oltingugurt dioksidi



48

25

1




Filtr
tsiklon

0,05

60.3


1.5

Qayta ishlanadi

Korxonada zaxarli gazlarni miqdori ya’ni (Uglevodorodlar, azot oksidi, azot dioksidi) larni miqdori ChMCh dan yuqori shuning uchun ushbu zaxarli moddalar chiqayotgan ma’nbaga qo‘shimcha tozalash moslamasi o‘rnatilish kerak.

Oqova suvlar va ularni tozalash

Oqova suvlarning turlari

Oqova suvning hajmi m3 \soat

1.tashlanayotgan

2.tashlab yuborilayotgan


Iflosliklarning

tarkibi


Tozalash

usullari


Tozalagich moslamalar va uskunalar

Tozalangan suvning ishlatish yo‘llari

Maishiy extiyojlar


0.3

Erigan organik moddalar

Mexanik biologik


Tindirgich aerotenk


Shaxar kanalizatsiya tarmog‘i


Oqova suvni tozalash



Oqova suv tashlanayotgan
ma’nba

Oqova suv foydalanish no rmasi

Aylanma suv xajmi

Tozalanganlik samaradorligi%

Loyxa bo‘yicha

amalda

Kollektordan chiqayotgan

Texnologik oqova suv



5.4

2.5

3.5

87%


FUQORO MUXOFAZASI
Mamlakatimiz milliy davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlaridan biri aholini va xududlarni tabiiy va texnogen favqulotda vaziyatlardan muhofaza qilish, xavfsizlikni ta’minlash, barqaror iqtisodiy rivojlanishga erishishdan iboratdir. Prezident I.A.Karimov shu masalaning dolzarbligini e’tiborga olib, o‘zining «O‘zbekiston XXI asr bo‘sahasida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va tarabbiyot kafolatlari» nomli asarlarida «Siyosatimizning asl moxiyati aholi xavfsizligini ta’minlash, ularni turli ofatlar va favqulotda vaziyatlardan ximoya qilishdir» deb ta’kidlab o‘tadilar. Shunday ekan favqulodda vaziyatlarni oldindan aniqlash va aholini bo‘lishi mumkin bo‘lgan xavfdan ogoxlantirish borasida samarali tadbirlar o‘tkazish, favqulotda vaziyat yuz berganda tezkor xarakat qilish, insonlarning qurbon bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik, iqtisodiy zararni kam bo‘lishini, xavfsizlikni o‘z vaqtida ta’minlash bular hammasi asosiy masalalardan biridir.

Fuqoro muhofazasiga oid xuquqiy va me’yoriy hujjatlar.

O‘zbekiston Respublikasida Fuqoro muhofazasiga oid quyidagi xuquqiy me’yoriy hujjatlar va Vazirlar mahkamasining qarorlari kuchga kiritilgan.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasining 143 sonli “O‘zbekiston Respublikasi Favqulotda Vaziyatlar Vazirligini” tashkil etish to‘g‘risidagi qarori 11 aprel 1996y.

O‘zbekiston Respublikasi Konstituttsiyasi “Aholi va hududlarning tabiy hamda texnogen xususiyatli Favqulotda vaziyatlardan muhofaza qilish to‘g‘risida” 20 avgust 1999y.

“Sho‘rtangaz Kimyo majmuasi Qashqadaryo viloyatining G‘uzor tumanida joylashgan. Aholiga zaxarli gaz, chang yetmasligi uchun yon atrofi daraxtlar bilan o‘ralgan.

Korxonada fuqoro muhofazasini tashkil etish.

Fuqoro himoyasining asosiy vazifalari:

1.Aholini umumqirg‘in qurollardan saqlash.

2. Xalq xo‘jaligi korxonalarining urush sharoitida ishlash turg‘unligini oshirish.

3. Qutqaruv va tiklovchi ishlarini olib borish.

Korxonada fuqoro muhofazasini tashkil qilish omillari yuqoridagilardan iborat.

Fuqoro muxofazasi tashkil etish
“Sho‘rtangaz Kimyo majmuasi da sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan favqulotda tabiiy va texnogen xavfli xodisalarga: zilzila, yong‘in, portlash, kimyoviy zaharlanishlar kiradi.

Ob’ektda chang va zaharli gazlar mavjudligi ularning miqdori, saqlanish qoidalari deganda, asosan atrof muhitga kuchli ta’sir qiluvchi va odamlar hayotiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni tushuniladi. Korxonadagi avariyalar, yong‘in va portlash kabi favqulotda vaziyatlari yuzaga kelgan vaqtida sodir bo‘lgan xavf darajasini ko‘rsatadigan ikkita bildirish rejimini belgilanadi.



  1. Yuqori tayyorgarlik rejimi

  2. Favqulotda rejim

Bunday xollar yuzaga kelgan vaqtida xokimiyatlarga, tuzilmalarga, tibbiy xizmatga, yong‘in xavsizligi xizmatiga xabar berish kerak.

Korxonada mavjud kuchli ta’sir qiluvchi modda. Uning miqdori saqlanish tartibi quyidagicha.

“Sho‘rtangaz Kimyo majmuasida atmosferani ifloslantiruvchi manbalar talaygina. Bu manbalardan atmosfera xavosiga yil davomida 2561,43 tonna ifloslantiruvchi gazlar chiqariladi. Bulardan asosiylari SO2, NO2, H2S, uglevodorodlar va boshqalar.

Uglerod (P) oksidi – rangsiz, xidsiz nixoyatda zaxarli gaz. Ishlab chiqarish binolarida SO ning miqdori 11mg ni, xavoda 0,03 mg ni tashkil etadi. U avtomobildan chiqayotgan tutun gazlarida xayot uchun xavfli miqdorda bo‘ladi. Shu sababli korxonada ish vaqtida xonalar yaxshi shamollatilgan bo‘lishi kerak.

Vodorod sulfid –nafas olishda yuqori nafas organlarini zararlaydi, yuqori kontsentralnagan miqdori o‘limga olib kelishi mumkin .zaxarli gaz, palag‘da tuxum xidiga ega.

Azot (1U) oksidi- sariq rangli, spetsifik xidga ega gaz, suv bug‘lari bilan reaktsiyaga kirishib azot kislotasi xosil qiladi.

Favqulotda Vaziyat yuz berganda “Diqqat Xammaga” ovozli signal orqali ishchi-xizmatchilarga xabar qilinadi.

Kuchli ta’sir etuvchi zaxarli modda va chang bilan ishlovchi tsexlarda ishchi va xizmatchilar ob’ekt fuqoro muhofazasi bo‘limi (FM shtab) xodimlari tomonidan shaxsiy ximoya vositalari bilan ta’minlangan bo‘lishlari kerak.

Nafas olish organlarini muxofazalovchi shaxsiy ximoya vositalari – gazniqoblar, nafas olish organlarini turli kasalliklarni keltirib chiqaruvchi mikroblardan va toksinlardan muhofaza qiladi.

Gazniqoblar ikki turga bo‘linadi:


  1. Filtirlovchi gazniqolar ( GP 5, GP 7, GP 9, PDF 2Sh);

  2. Ajratuvchi gazniqoblar (IP 46 IP 48).

Nafas olish organlarning eng oddiy himoya vositalari:

  1. Respirator;

  2. Changga qarshi matoli niqoblar;

  3. Paxta dokali bog‘gich.

Teri va nafas olish a’zolarinig himoya qilish vositalari.

Filtirlovchi himoyalanish niqoblar.

Inson bir kun davomida o‘rtacha hisobida 800 gr qattiq maxsulot, 2l suv va 40m3 xavoni iste’mol qiladi. Bajarilayotgan ishning og‘irligi va intensivligiga bog‘liq holda, bu ko‘rsatgich keng ko‘lamda o‘zgaradi.

Kam kislorodli va bir nechta zaharli moddalar saqlangan havo, zaxarlangan hisoblanadi.

Favqulotda vaziyatda avariya qutqaruv ishlarini olib borish.

Avariya qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‘lmaydigan ishlarini rejalashtirish va amalga oshirishdan maqsad, aholini turli favqulotda vaziyatlardan himoyalash, shoshilinch tibbiy xizmat ko‘rsatish, avariya oqibatlarini qisqartirish hamda vayronalardan insonlarni olib chiqishga qaratilgandir.

Avariya qutqaruv ishlari quydagi vazifalarni amalga oshirish orqali olib boriladi.


  1. FV ro‘y bergan xududlarida razvedka ishlarini olib borish hamda xarakatlanish yo‘nalishlarini rejalashtirish.

  2. Bino qismlari, vayrona uyumlari orasidan shuningdek yonayotgan binolar ichidan insonlarni qidirish va olib chiqish.

  3. Jabrlangan insonlarni, guruxlarga ajratgan xolda birlamchi tibbiy xizmat ko‘rsatish hamda yaqin ambulatoriyalarga yetkazish.

Boshqa kechiktirib bo‘lmaydigan ishlarga quydagilar kiradi:

  1. Insonlarni ommoviy piyoda yoki transportda xarakatlanish yo‘llarini ochish hamda xavfli jismlardan tozalash.

  2. Gaz, elektr, suv quvur tiqimlari va boshqa tizimlarda yuz bergan avariyalarni to‘xtatish, qutqaruv ishlarini o‘tkazish.

Korxonada yong‘in sodir bo‘lganda xarakatlanish quydagi tartibda amalga oshiriladi. Sexda germetiklik buzilib yoki boshqa sabab bilan yong‘in chiqqanda OPD turidagi signalizator ishga tushadi. Bu signalizator ishga tushishi bilan tsexdagi navbatchi korxonaning yong‘in xavfsizligi bo‘limiga xabar beriladi va ishchilarning tartibli evakuatsiyasini ta’minlashni nazorat qilinadi. Yong‘in ixavfsizligi bo‘limi yetib kelguncha ishchilar o‘zlari OU 2, OU 9,OU 8 birlamchi o‘t o‘chirgichlar yordamida yong‘inni boshqa ob’ektga o‘tib ketmasligini nazorat qiladi.

Yong‘in xizmat xodimlari bilan bir vaqtda tibbiy tez yordam ko‘rsatish xizmati ham yetib keladi. FV oqibatlari tugatilishi bilan qutqaruv ishlari boshlanadi. Tartibni saqlashga e’tibor beriladi. Yong‘in yoki avariya sodir bo‘lishida odamlrni xavfsiz boshqa joyga chiqish yo‘llari bo‘lishi binolarni loyihalash va qurish vaqtida hisobga olingan. Yong‘in havfsizligi norma qodalariga asosan evakuatsiya yo‘llari o‘tga chidamli materiallardan tayyorlangan, harakat yo‘lida hech qanday to‘siqlar yo‘q. Korxona binosida 2ta chiqish evakuatsiya yo‘llari mavjud.

Neft xom ashyolari tarkibidan alkenlarni gidrogenlash jarayonida ishlatiladigan xom-ashyolar ma’lum talab asosida omborlarda saqlanadi. Quyosh nuri to‘g‘ridan-to‘g‘ri tushmaydigan, yopiq, quruq joyda, xarorat 30o S dan yuqori bo‘lmagan, namlik 80% dan ko‘p bo‘lmagan joyda saqlanadi.


Yüklə 489,62 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə