Thank you for your contribution

13

Yanısıra temel gereksinimi avangart sanat ve akım-

larını araştıran akademik çalışmalar için bu tanımla-

malar başvuru kaynağı olamayacak kadar yetersizdir. 

Vikipedi’nin bu yaklaşımı anlaşılırlık ve öğreticilikten 

uzaktadır. Happeningin tanımına bu yoldan ulaşmaya 

çalışan hedef kitlenin ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak 

olduğu da görülmektedir. Vikipedi kaynakçasında ayrıca 

Türkiye’den hiçbir happening örneğine yer verilmemiş 

olması ise doğaldır, çünkü Türkiye’de happening örneği 

diyebileceğimiz performansların sayısı yok denecek 

kadar azdır.

İkinci tanım ise “Görselsanatlar.org” adresinde veril-

miştir. Burada Happening’in sözlük anlamı üzerinde 

durulur ve örnekler halinde bu tanımlara yer verilir.

Happening (Oluşum) Sanat tarihine ilk kez 1959’da, Allan 

Kaprow’un New York Reuben Galerisi’ndeki “6 Bölümde 18 

Olay” adlı gösterisiyle giren Happening özellikle New York, 

Paris, Venedik, Viyana, Düsseldorf, Buenos Aires ve Tok-

yo’da yaygınlaşmıştır. Allan Kaprow’un 1959’da düzenlediği 

Happening hızla yayılmaya başlar. Bu gösteride sanatçılar 

bir şeyler okuyor, pantomim yapıyor, resim çiziyor, keman, 

flüt ya da gitar çalıyorlardı. Bu sırada seyirciler de salonlar 

arasında dolaşıyor ve davetin amacı olan Happeninglere 

katılıyorlardı. Bütün bu farklı emprovizasyonlar arasında 

bağ kuracak olan seyircidir. Kaprow’a göre Happening 

“farklı zamanlarda ve yerlerde tamamlanan ya da algılanan 

bir tür eylem kolajıdır, eylemin sanatçı açısından açık seçik 

hiçbir anlamı olamaz.” Gerçekten de Happeningi resmi ola-

rak tanımlayan hiçbir bildiri ya da program olmadığından 

bu etkinlik çok, farklı biçimlerde gerçekleşebilmektedir. 

Happeningler tiyatro salonlarında ya da yerlerde sahnele-

nebilir. Dekorlarla oluşturulan bir sahnede tasarlanmış ya 

da emprovize olarak sahnelenen olaylardır. Happeninglerin 

dünyanın birçok bölgesinde çok hızlı bir biçimde yayılması-

nın nedeni bu türün kendine özgü bir özendiriciliği olmasına 

bağlanabilir. Eskiden olduğu gibi, bir galeride sergilenmek 

üzere eserlerini düzenleyip, sonra bir adım geriden izle-

yicilerin onlara gösterdikleri ilgiyi seyretme gibi soğuk bir 

işlemden kurtulan sanatçı, seyircisiyle kişisel olarak yakın 

bir bağ kurmuş oluyordu. İzleyicilerin cephesinde ise bir 

oyun yada sirk görünümü altında sunulan olaylara, zaman 

ve dikkatini verme alışkanlığı doğuyor, sanatçını yapıtını be-

lirli bir yere ve onu uydurabilme fırsatı elde etmiş oluyordu.

Bu sitedeki tanımlama da happening için diğer sitelerde 

rastlanan tanımlardandır. Ancak bu tanımlama içeri-

sinde de Türkiye’de happening örnekleri olup olmadığı 

konusunda kesin bir bilgi verilmemiş ve bir örnekleme 

yapılmamıştır. Ancak dünyadaki örneklerinden söz 

edilmiştir.

Red Grooms aktörlerin sahnede yangından kaçmak için 

kendilerinin peş peşe pencerelerden attığı bir dekor 

oluşturarak müzikal bir komedi sergilemiştir: Burning 

Building (1962), 1963’te Claes Oldenburg patenli insanlar ve 

Kennedy’nin cenaze töreni dolayısıyla televizyonda gördüğü 

limuzin kortejinin taklidi siyah arabalarla Autobodys’i 

gerçekleştirir. Ja-ponya’daysa gurup Gutaî eskiden beri 

gerçekleştirdiği gösterilerle bir tür Happening yapmaktay-

dı. Ama 1960 yılı başlarında New York’ta kimse tanımıyordu 

bunları. Happening üstünde Dada’nın da çok büyük etkisi 

olmuştur. Happening’în önde gelen isimlerinden John 

Cage çeşitli yerlerde verdiği konferanslarda sözkonusu 

Dada etkisini etkin biçimde anlatmıştır. Happening 1960 

sonlarına doğru yerini Gövdesel Sanata ve Performance’a 

bırakmıştır. 

Yukarıda verilen happening örneklerinde happeningin 

evrensel bir olgu ve olaylar zinciri olarak performatif 

stilde şekillenip yaşadığımız çağı sorgulayarak bugüne 

geldiğini; toplumsal, dinsel ve diğer yerel değerleri de 

katarak zenginleştiğini belgelemektedir. 

Happening tiyatro değildir 

Happeningleri tiyatrodan ayıran özellikleri ise şöyle 

sıralayabiliriz. Happeningler;

1- Sanat ile yaşam arasındaki çizgi olabildiğince akış-

kan, hatta belki de belirsiz olmalıdır. İnsan yapısıyla 

hazır arasındaki karşılıklı ilişki böylece azami potansi-

yeline ulaşacaktır. Bu bağlantı açıklayıcı olmasa bile, en 

azından eseri kimse bu veya şu üstün eserle karşılaş-

tıramayacağından, eser hiçbir zaman kötü sanat örneği 

olmayacaktır.

2- Bir happening, birkaç geniş aralıkla, hemen hareket 

eden ve değişen mekanda yapılmalıdır. Tek bir gösteri 

mekanı statik olmaya eğilimlidir. Bunlardan da önemli-

si, geleneksel tiyatro uygulamalarına benzer.

3- Katı bir program uygulamaktan kaçınılmalı ama, 

çeşitlendirebilmek ve kesintiye uğratabilmek, hatta 

sonsuz kılabilmek için zaman tanımalı.

4- Oluşturulan sadece bir kez sahnelendirilmelidir. 

Happening türünün şansa veya malzemenin önüne veya 

olayların değişebilirliğine bağlı olarak tekrarlanması 

neredeyse imkansızdır.

5- Seyirci sonunda tamamen ortadan kalkmalıdır. Bu 

şekilde bütün elemanlar, insanlar, uzam, belirli malze-

meler ve ortamın özellikleri o zaman bütünlenebilir.

6- Sanatsal geleneğin incelenmiş, gelişmiş alışkanlıkla-

rından kaçınılmalıdır.

7- Oluşturulan, sınırlı bir matris içinde oluşmaz ve 

içerdiği olaylar arasında ussal bir ilişki kurma amacı 

gütmüyorsa da düşüncel bir anlam taşır.

Happeningin ilk uygulamaları New York’ta 1961’lerde 

çoğu soyut dışavurumcu, pop sanat ve kavramsal sanat 

alıntılarına bağlı olarak Amerikalı sanatçılar tarafından 

geliştirilmiştir.

Happeningler ile fluxus temelde birbirine benzemekle 

birlikte bir noktada ayrılırlar. Fluxus gerçekleştirdiği iş-

leri tekrar tekrar sahneleyebiliyor ve izleyici bu olaylara 

ya hiç katılmıyor ya da sınırlı katılım sağlıyor. 

Happeninglerin ve öteki gösteri türlerinin tüm batı 

dünyasında bu denli hızla yayılması bir sanat biçiminin 

sunduğu kendine özgü teşvik edici yanlara bağlanabilir.

---