The series of the humanitarian



Yüklə 3,77 Mb.
səhifə129/129
tarix25.06.2018
ölçüsü3,77 Mb.
#51547
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   129

- 263 - 

verən  Sədərək  məktəbi  kəndin  imkanlı  şəxslərindən  olan  Rza  Məşəvəli  oğlunun  şəxsi  evində  ilk 

fəaliyyətinə  başlamış  və  daha  sonralar  isə  fəaliyyətini  kəndin  digər  bir  varlı  sakini  Həsən 

Şahverdiyevin  evində  davam  etdirmişdi. 

 

 

 



 

 

 



 

 

Akademik  Hüseyn  Əhmədov  “XIX  əsr  Azərbaycan  məktəbi”  əsərində  Sədərək  kəndinin  ilk 



şagirlərindən  Mirzə  Ələkbərin,  Mirzə  Hüseynin,  Şeyx  Əbülqasımın  və  Şeyx  Rzanın  adları  çəkilir 

(5,  s.  114).  XIX  əsrin  sonu  XX  əsrin  əvvəllərində  inzibati  ərazi  bölgüsü  üzrə  Naxçıvan  qəzasının 

Şahbuz  uyezdində  ilk  məktəb  binası  Dövlət  Dumasının  qərarı  ilə  1896-cı  ildə  kənd  Şahbuzda 

(indiki  Şahbuzkənd)  ilk  üç  sinifli  yeni  üsullu  rus-Azərbaycan  məktəbi  fəaliyyətinə  başlamışdı  (17,  s. 

7-8).  Əsərdə  məktəbin  ilk  müdirinin  (direktoru)  Mirzə  Məhəmməd  Zamanov  olduğu  qeyd  olunur. 

 

Qeyd  edək  ki,  bu  məktəbə  daha  sonralar  Mirzə  Sadıq  Xəlil  oğlu  Xəlilov  və  Mirzə  Nəsrulla 



Xudaverdi  oğlu  Quliyev  rəhbərlik  etmişdir.   

 

 



 

 

 



 

 

Bəhs  olunan  dövrdə  Naxçıvan  bölgəsində  yeni  üsullu  məktəblərdən  biri  də  1894-cü  ildə  iki 



sinifli  ilk  məktəb  açılmışdı  (12,  s.  21).  Bu  məktəbdə  əsasən    ana  dili,  tarix,  şəriət  fənləri  və  dünyəvi 

fənlər  tədris  edilirdi.     

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Araşdırmalardan  məlum  olur  ki,  məktəbdə  ərəb  dilini  və  şəriəti  Molla  Əli  və  Molla  Kərim 

Əliyev  əmioğulları  tədris  etmişdir. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Yeri  gəlmişkən  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  XIX  əsrin  sonu  XX  əsrin  əvvəllərində  Naxçıvan 

bölgəsində  yeni  üsullu  məktəblərin  açılışı  davam  edirdi.  Belə  yeni  üsullu  məktəblərdən  biri  1889-cu 

ildə  Bənəniyar  kəndində,  digər  başqa  biri  isə  1896-cı  ildə  Yaycı  kəndində  ilk  fəaliyyətlərinə 

başlamışdır  (21, v. 7).  

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Yeri  gəlmişkən  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  Hacı  Rəhimağa  Qaibovun,  Hacı  Kərim 



Rzaquliyevin,  Məmməd  bəy  Şəfibəyovun  və  Hacı  Əli  Hüseyn  oğlunun  fəaliyyət  göstərdikləri 

Naxçıvanın  Cəhri  kənd  məktəbi  (1885,  67  oğ,  7  qız,)  Molla  Əli  Eynalı  oğlunun  çalışdığı  Nehrəm 

kənd  orta  məktəbi  (1885,  26  ş.)  Cəlil  Məmmədquluzadənin,  Molla  Məmmədqulu  Abdülhəsən 

oğlunun,  Sadıx  Xəlilovun  və  Abbas  Kərbəlayi  Orucəli  oğlunun  fəaliyyət  göstərdiyi    Aşağı  Göyləsər 

kənd  məktəbi  (1877,  1  sinifli,  83  şagird),  Ələkbər  Süleymanovun,  Zeynalabdin  Qurbanbəyovun  və 

Abdulla  Kəngərlinskinin  çalışdıqları  Şərur-Dərələyəz  kənd  məktəbi  (1882,  20  şagird),  Naxçıvan 

qəzasının  Qulubənd  (Qulubəyli)  kənd  məktəbi  (1882,  40  ş.),  Qarxun  kənd  məktəbi  (1882,  15  ş)  və 

Naxçıvan  qəzasının  özündə  fəaliyyət  göstərən  üç  sinifli  (1879,  57  ş.),  yeni  üsullu  dünyəvi  məktəblər 

yaradılmışdır  (16, s. 21-23).  Araşdırmalardan  görünür  ki,  1895-ci  ildən  etibarən  Naxçıvan 

qəzasının  Bilyav  (8  noyabr  1896-cı  il),  Yamxana  (İndiki  Babək  rayonu,  1895-ci  il),  Mahmudabad, 

Vənənd  (1896-cı  il),  Mahmudov  (8  noyabr  1896-cı  il),  Milax  (1896-cı  il),  Güzənüb  (1897-ci  il), 

Almalı  (1898-ci  il)    və  Əbrəqunus  (6  sentyabr  1895-ci  il)  kəndlərində  də  yeni  üsullu  xalq  (kənd) 

məktəblərinin  fəaliyyətə  göstərmişdi  (14,  c.1,  s.  102-103).  Sonda  onu  qeyd  edək  ki,  XIX  əsrin  sonu 

XX  əsrin  əvvəllərində  Naxçıvanda  ictimai-siyasi  və  elmi  fikrin  inkişafında  müəyyən  dəyişikliklər 

olduğu    kimi,  məktəbşünaslığın,  məktəb  təhsilinin  təşəkkülü  və  formalaşması  istiqamətində    də 

nəzərə  çarpacaq  dəyişikliklər  baş  verirdi.  Buna  həmin  dövrdə  Naxçıvan  bölgəsində  ana  dili 

məktəblərinin  açılması  bu istiqamətdə  aparılan  çox mühüm  tədbirlərdən  biri  idi. 

 

 



ƏDƏBİYYAT 

 

1.

 



Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Tarix  Arxivi:  F.527, siy.1,  iş  170, v.3 

2.

 



Azərbaycan  Milli  Elmlər  Akademiyası  Əlyazmaları  İnstitutu:  F.25, iş  18, v.5-7 

3.

 



Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Ədəbiyyat  və  İncəsənət  Arxivi:  F.527, siy.1,  iş 170, v.21-25 

4.

 



Cəfərov  H. Naxçıvanda  təhsil:  inkişaf  yolu  və imkanları.  Bakı,  Elm  və təhsil,  2011. 544 s. 


- 264 - 

5.

 



Əhmədov  H. XIX əsr Azərbaycan  məkbəti.  Bakı,  Maarif,  2000, 366 s. 

6.

 



 Həbibbəyli  İ. Cəlil  Məmmədquluzadə:  mühiti  və müasirləri.  Bakı,  Azərnəşr,  1997, 682 s 

7.

 



 Hüseyn  C. Əsərləri.  5 cilddə.  V c., Bakı:  Lider,  2005, 288 s. 

8.

 



 Hüseynzadə  R.  M.  T.  Sidqi  dilimiz  və  məktəbimiz  haqqında  (Böyük  pedaqoq  və  ədib  M.  T. 

Sidqinin  150 illiyi  münasibətilə).  Bakı,  Müəllim,  2005, 60 s. 

9.

 

 Məhəmməd  Tağı  Sidqi.  Əsərləri  (Toplayanı,  tərtib  edəni  və  müqəddimənin  müəllifi 



İ.Həbibbəyli).  Bakı,  Çaşıoğlu,  2004. 279 s. 

10.


 

Məmmədov  V.  Cəlil  Məmmədquluzadə  adına  Naxçıvan  Dövlət  Müəllimlər  İnistitutu.  Bakı, 

Çənlibel,  2001, 220 s. 

11.


 

 Məmmədov  X.  Azərbaycanda  maarifçilik  və  milli  hərəkat  (XIX  yüzilliyin    sonları  –  XX 

yüzilliyin  əvvəlləri):  Tar. Elm.  dok. ...dis.  Bakı,  1998, 188 s. 

12.


 

  Məmmədova  İ.  Naxçıvanda  pedaqoji  təhsilin  inkişafı  (1917-1977-ci  illər):  Ped.  elm.  nam. 

...dis.  avtoref.  Bakı,  1994. 23 s. 

13.


 

 Məmmədquluzadə  C. Seçilmiş  əsərləri.  I c., Bakı,  Maarif,  1951, 472 s. 

14.

 

 Mərdanov  M. Azərbaycan  təhsil  tarixi.  3 cilddə.  I c., Bakı,  Təhsil,  2011, 296 s.  



15.

 

 Mollayev  İ. Məhəmməd  Tağı  Sidqinin  pedaqoji  görüşləri.  Bakı,  Maarif,  1996, 104 s. 



16.

 

 Mollayev  İ. Naxçıvan  MSSR-də xalq  maarifinin  inkişafı.  Bakı,  Bilik  cəmiyyəti,  1983. 31 s. 



17.

 

 Mollayev  İ., Hacıyev  A. Naxçıvanın  ilk  yeni  üsullu  məktəbləri.  Naxçıvan,  Məktəb, 2004, 35 s. 



18.

 

 Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  Dövlət  Arxivi:  F.3,  siy.1,  iş 12, v.33 



19.

 

 Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  Dövlət  Arxivi:  F.3, siy.1,  iş 29, v.1 



20.

 

 Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  Dövlət  Arxivi:  F.. 5, siy.1,  iş 1/1, v.7 



21.

 

 Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  Dövlət  Arxivi:  F.314, siy.5,  iş 14, v.1 



22.

 

 Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  Dövlət  Arxivi:  F.1, siy.1,  iş 121, v.9 



23.

 

 Qədimov  Ə. Məhəmməd  Tağı  Sidqinin  həyatı  və yaradıcılığı.  Bakı,  Çaşıoğlu,  2004. 152 s. 

 

 

ABSTRACT 



Taleh Khalilov   

Nakhchivan  the nineteenth  century  and early twentieth  century  establishment  and 

development  of language  schools 

 

The  article  at  the  end  of  the  nineteenth  century  and  early  twentieth  century,  the  newly 



formed  parent  language  schools  in  Nakhchivan  have  been  involved  in  the  study.  Mother  tongue  of 

history,  and  the  number  of  students  in  the  subjects  studied,  such  as  the  creation  of  schools  and 

teachers  in  the educational  activities  of Nakhchivan  were analyzed  outstanding  educator. 

 

РЕЗЮМЕ 

 Талех Халилов  

Нахичеванской девятнадцатого века и в начале создание хх века и развитие языка 

школ 

Статья в конце девятнадцатого века и в начале ХХ века, вновь образованные родитель 

языковые  школы  в  Нахчыване  были  вовлечены  в  исследование.  Родной  язык  истории,  и 

количество  студентов  в  изученных  предметов,  таких  как  создание  школ  и  учителей  в 

образовательной  деятельности  Нахчыване  были  проанализированы  выдающегося 

просветителя. 

 

 

 




- 265 - 

NDU-nun  Elmi  Şurasının  23  yanvar  2015-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 

olunmuşdur  (protokol  №  05) 

         Məqaləni  çapa təqdim  etdi:  Fəlsəfə üzrə elmlər doktoru, professor M.Rzayev 

 

 

 



 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

MÜNDƏRİCAT 

 

ƏDƏBİYYATŞÜNASLIQ 



 

1.

 



Adil  Bağırov.  Bədii  əsər adları..............................................................................................................3 

2.

 



Hüseyn Həşimli. Ələkbər   Qərib  Naxçıvanlının  1920-ci  illərdəki   yaradıcılığı...........................9 

3.

 



Vaqif  Məmmədov. Azərbaycan   şeirində   Araz   mövzusu..........................................................16 

4.

 



Hikmət  Mehdiyev. Səməd  Vurğunun  “Vaqif”  mənzum  dramında  ezop dilindən  istifadənin    

     özəllikləri.......................................................................................................................................20 

5.

 



İman  Cəfərov. Lev  Tolstoy  irsinə  münasibətin  “Molla  Nəsrəddin”  prinsipləri...........................25 

6.

 



Mehriban  Quliyeva.  Nizaminin   əsərlərində  məcazi  adlar  aləmi................................................31 

7.

 



Səbuhi  İbrahimov.  Məhəmmədtağı  Sidqinin  şəxsi  kolleksiyası  haqqında.................................36                                                                                

8.

 



Şəhla Şirəliyeva. Şairə  Ümgülsümün  həyat  və yaradıcılığına  dair..............................................41 

9.

 



Abbas   Hacıyev.  Azərbaycanın   dissident  ziyalılarına   Heydər   Əliyev   qayğıları    və   

      bunun   bəhrələri............................................................................................................................45   

10.

 

Almaz  Bayramova.  İrəvan  xanlığının  dərəçiçək  mahalı  və onun  ərazisində  yerləşən  bəzi    



       toponimlər  haqqında....................................................................................................................49 

11.


 

Sədaqət Nemətova. Folklorda  gəlimli  - gedimli  dünya  təsəvvürü.............................................54 

12.


 

Şəhla Mehdiyeva. Bəxtiyar  Vahabzadə  yaradıcılığında  vətənpərvərlik   

       ideyasının   tərənnümü..................................................................................................................57 

13.


 

Elxan  Məmmədov. Eynəli  bəy Sultanovun  hekayələrində  nağıl  təhkiyəsi................................61 

14.


 

Nərgiz Ismayılova.  Məmməd  Araz  yaradıcılığında  tərcümə.....................................................67 

15.


 

Elnurə   Babayeva. Əruz  elminin  meydana  gəlməsi  və onun  Azərbaycan  poeziyasında   


- 266 - 

       ən çox işlənən  bəhrləri.................................................................................................................71 

16.

 

İlhamə  Əsgərova. Əli   Sultanlı    “Kitabi-Dədə   Qorqud”   haqqında.........................................75 



17.

 

Mehparə Əhmədova.  Məmməd  Arazın  yaradıcılığı  və maarifçilik  fəaliyyəti..........................81 

 

 

 



ƏDƏBİ ƏLAQƏLƏR VƏ MƏTBUAT  TARİXİ 

                                                                                    

18.


 

Гусейн Адыгезалов.

 

Доказательство пришлости армян в русских  литературных    



       источниках................................................................................................................................ 86 

19.


 

Vüqar  Rəhimzadə.  Kiv-in  “dördüncü  hakimiyyət”  kimi  funksiyaları......................................95 

20.


 

Xumar  Məmmədova. Yapon mifologiyasından  yapon  teatrınadək........................................101 

 

DİLÇİLİK 



 

21.


 

Elbəyi   Maqsudov. Durğu  işarələri  ilə   bağlı  işin  düzgün  təşkili,  ana dili  dərslərinin   

       əsas tələblərindən  biri  kimi........................................................................................................106 

22.

 

Sədaqət Həsənova. İlyas  Əfəndiyev  və ədəbi  dilimiz..............................................................112 



23.

 

Qurban  Qurbanlı.  “Azərbaycan  dilinin  izahlı  lüğəti”  nin  son  nəşri  barədə  



       bəzi  mülahizələr.........................................................................................................................116 

24.


 

Qənirə Əsgərova. Abbasqulu  Ağa Bakıxanovun  fars  dilçiliyinin  inkişafında    rolu...............120 

25.


 

Səbuhi  Novruzov.  Rəsul  Rzanın  dilində  yeni  söz və ifadələr..................................................123

 

 

 



 

SƏNƏTŞÜNASLIQ 

 

26.


 

 İnara  Məhərrəmova. İbrahim  Məmmədovun  alleqorik  janrlı  “tülkü  və alabaş”  operasının   

səciyyəvi    xüsusiyyətləri............................................................................................................127 

27.

 

Validə Hüseynova. Şifahi  peşəkar musiqi  janri  – muğam.......................................................135 



28.

 

Gülnarə  Qənbərova,  Serap Bulat. Şəki xan  sarayının  memarlığı..........................................139 

29.

 

Ляман Мамедова. Крито-микенское искусство. Археологические  исследования и   



       открытия……………………  ……………………………………………………………….146 

30.


 

Bənövşə Rzayeva, Xalidə Mərdanova. Ümummilli  lider  Heydər  Əliyevin   milli

 

       dəyərlərimizə  qayğısı..............

..................................................................................................

.152


 

31.


 

Gülxarə   Əhmədova.  Məktəb teatrı  ənənələri  və zaman.........................................................156

     

 

32.



 

Günay  Məmmədova. Azərbaycan  xalq  musiqisində  forma  məsələsi......................................160

                             

 

33.



 

Sevda Hüseynova. Görkəmli  bəstəkar − Qara Qarayevin  Azərbaycan  fortepiano 

       musiqisinin  inkişafında  rolu  və yeri

................................................

.............................................165 

34.

 

Aynur  Qasımova.  Cövdət Hacıyev  yaradıcılığında  “Sülh  uğrunda”  simfonik  poeması.........170 



35.

 

Barış Aydın.  Osmanlı  dönemi  Erzurum  Bakirci  Cami............................................................174 

36.

 

Vidadi  Heydərov. Barokko və rokoko bədii  üslubları.............................................................177 



37.

 

Solmaz  Axundova.



 

L.V.Bethovenin  sonata  yaradıcılığı……………………………………..181 

38.

 

Həbibə Allahverdiyeva.  Səyyad  Bayramovun  yaradıcılığında  səhnə  tərtibatı........................184 



39.

 

Mehriban  Cəfərova. “Çahargah”  muğamının  öyrədilməsi  zamapnı  yeniyetmələrin  mənəvi       



        keyfiyyətlərinin  formalaşdırılması  yolları................................................................................188 

40.


 

Малахат Велиева. Культурно-исторический аспект билингвизма..................................193 

41.


 

Rəna Cəfərova. Musiqi  müəllimlərinin  şagirdlərlə  yaradıcılıq  əlaqəsi...................................196 

42.


 

Ряшидя  Мяммядова.  Инсанын мяняви тярбийясиндя мусигинин 

ролу.....................................200

        

 



- 267 - 

43.


 

Muhammed  Keskin, Naci Edi.  Selçuklu  dönemi  siirt  ulucami  bezemelerinin  ahlat  türbe 

  

       mimarisinde  etkisi.....................................................................................................................205

 

                                                                            



 

PEDAQOGİKA VƏ METODİKA 

 

44.


 

Vahid  Rzayev. Naxçıvan  qəza məktəbinin  ilk  Azərbaycan  dili  müəllimi...............................210 

45.


 

Rəcəb Ağayev. Doğma  ana dilinə  məhəbbət  tərbiyəsi.............................................................215 

46.


 

Kamal  Camalov.  Fəzlullah  Nəiminin  əxlaqi  görüşləri............................................................218 

47.


 

Şəfahət  Abdullayeva.  Pozitiv  psixologiyanın  əsas problemləri.............................................223 

48.


 

Salatın   Hacıyeva. Psixologiyada  şəxsiyyətin  sosiallaşması  problemi....................................230

 

 



49.

 

Nəzakət İsmayilova.  Tofiq  Mahmud  yaradıcılığında  tərbiyəvi  mövzuların  tərənnümü..........233 

     

 

50.


 

Mirhəsən Eminov.  Kurikulum  islahati:  şəxsiyyətyönümlü  təhsilin 

       məzmununa  verilən  tələblər......................................................................................................237

                                                                         

 

51.


 

Bağır Babayev. XX əsrin  əvvəllərində  (1900-1920) Azərbaycan  demokratik  fikrində    

       dünyəvi  məktəb  ( “Üsuli-  cədid”)   problemi.............................................................................241 

52.

 

Nəzakət Yusifova,



 

Sevda Kərimova

.

  Nizami  Gəncəvinin  əsərlərində   

       təlim  - tərbiyə  məsələləri...........................................................................................................249 

53.


 

Çinarə  Hüseynova. Elektron  kitabxana  elm  və təhsilin  inkişafının  prioritet   

       istiqaməti  kimi...........................................................................................................................252 

54.


 

Taleh  Xəlilov. XIX  əsrin  sonu  XX əsrin  əvvəllərində  Naxçıvanda  ana dili  və dünyəvi    

        məktəblərin  yaranması..............................................................................................................255   



 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


- 268 - 

 

 

 

Yüklə 3,77 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   129




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə