The series of the humanitarian

- 48 - 

dili  olması  Konstitusiyamızda  öz  əksini  tapdı.Bu  sahədə  Moskvanın  narazılığına  məhəl  qoymayan 

Heydər  Əliyev  ən  ali  tədbirlərdə    Azərbaycan  dilində  danışmaqdan  çəkinmirdi.  Azərbaycan  dilinə 

dair  bu  illərdə  nəşr  olunmuş  elmi  –tədqiqat  əsərləri  də  Azərbaycanın    Dövlət  mükafatına  layiq 

görülürdü. 

         Cənubi  Azərbaycandan  Bakıya  gəlmiş    və  doğmalarını  itirərək  kimsəsiz  qalmış  Mirzə 

İbrahimov  Xalq  yazıçısı,  akademik  və  başqa  adları  olsa  da  Azərbaycan  dili  ilə  bağlı  fəaliyyətinə 

görə  ciddi  təqiblərlə  üzləşirdi.  Azərbaycana  rəhbərlik  edən  akademiklər-  İmam  Mustafayev  və 

Mirzə  İbrahimov    Konstitusiyamızda  Dövlət  dili  kimi  Azərbaycan  dilini  göstərdiklərinə  ğörə 

vəzifələrindən  uzaqlaşdırılmışlar.  Dahi  Heydər  Əliyev  yetmişinci  illərdə  M.İbrahimovun  Moskvada 

Asiya-Afrika  Ölkələri  ilə  Sovet  Həmrəylik  Komitəsinin  Sədri  və  müstəqilliyimiz  dövründə  isə 

İ.Mustafayevin    Azərbaycan  Ağsaqqallar    Şurasının  Sədri  vəzifələrinə  seçilmələrini  təşkil  etməklə 

onların  ölkəmizdəki  yüksək  nüfuzunu  bir  daha təsdiqlədi  və bərpa etdi. 

     

Torpaqlarımızı      vaxtaşırı  olaraq  Kremlin  əli  ilə  işğal    edən  mənfur  ermənilər  altmışıncı 

illərdə  Naxçıvana  qarşı  ərazi  iddialarına  düşəndə  ziyalılarımız  etiraz  səsi  ucaltdılar.  Onlardan 

ədəbiyyatşünas-alim  Abbas  Zamanov  bu  məsələdə          dolaşdırıldı,  bir  müddət  təqiblərə  məruz  qaldı. 

Bu  vətənpərvər  ziyalımızın  qorunub  saxlanmasında  da  ulu  öndər  Heydər  Əliyevin  xidmətləri  bu  gün 

də qeyd olunmaqdadır. 

      

Bütün  bunlar  haqqında  xalqımızın  dahi  oğlu  çox  sonralar-Azərbaycanın  müstəqilliyi 

dövründə  danışmışdır.  Moskvada  təqaüddə  olduğu  zaman  bir  jurnalist  ona  yanaşıb,-Siz 

Azərbaycana  rəhbərlik  etdiyiniz  dövrdə  respublikada  dissidentlər  vardımı,-deyə  soruşur.  Cavab  belə 

olur:,,Sadəcə,biz  onları  axtarmırdıq!..” 

       Ulu  öndər  Azərbaycana  rəhbərliyinin  ikinci  mərhələsində  ölkədə  söz  və  mətbuat  azadlığını 

həyata  keçirmiş  ,  dissident  ziyalılara  dövlət  qayğısını  artırmışdır.  Bunu  Azərbaycan  Respublikasının 

ən  yüksək  ordeni,,İstiqlal,,ı  ilk  dəfə  dissident  şairlər  Məmməd  Araza,  Bəxtiyar  Vahabzadəyə  və 

Xəlil  Rzaya(ölümündən  sonra)  vermişdir.Bu  haqda  dahi  rəhbər  demişdir:,,...Biz  milli  azadlığımız 

uğrunda  çalışmışıq,vuruşmuşuq,  mübarizə  aparmışıq.  Amma  bu  mübarizə  bəzən  açıq  getməyibdir, 

bəzən    qəlblərdə  gedibdir,  bəzən  üstüörtülü  yazılarda  gedibdir...Yaşadığımız  o  rejim  dövründə  bu 

prosesə  açıq  təkan  vermək  də  çətin  idi.  Ancaq  Məmməd  Araz,  Bəxtiyar  Vahabzadə,  Xəlil  Rza  kimi 

insanlar  öz  yaradıcılığı  ilə  bu  sahədə  çox  işlər  görüblər.  Azərbaycan  xalqının  milli  azadlıq  uğrunda 

mübarizəsində  xüsusi  xidmətlərinə  görə  hörmətli  şairimiz  Bəxtiyar  Vahabzadə,  hörmətli  şairimiz 

Məmməd  Araz  və  mərhum  Xəlil  Rza  “İstiqlal”  ordeni  ilə  təltif  edildilər...,, 

      

1937-ci  il  siyasi  repressiyasının  əzablarını  ailəliklə  və  uzun  müddət  çəkmiş  şərurlu  tanınmış 

şair-jurnalist  Cavad  Cavadlı    da  Azərbaycanın  müstəqilliyi  dövründə  əsərlərini  ,,Sürgün,,adlı 

kitabında  kiril  və  latın  qrafikalı  əlifbamızla  üç  dəfə  kütləvi  tirajla  nəşr  etdirib  oxucular  arasında  

yaymışdır.Dissident  ziyalı  C.  Cavadlı    Prezidentin  fərdi  təqaüdünə  layiq  görülmüş  və  ,,Tərəqqi,, 

medalı  ilə  təltif    olunmuşdur.Bu  da  Azərbaycanın  dissident  ziyalılarına  həm  ulu  öndər  Heydər 

Əliyevin,  həm  də  onun  layiqli  siyasi  varisi  möhtərəm  Prezidentimiz  cənab  İlham  Əliyevin  hərtərəfli 

qayğılarının  əyani  təzahürüdür. 

   

Ümummilli  liderin  dissident  ziyalılarımıza  göstərdiyi    bu  qayğılar    onun  Kreml  sarayındakı 

həmkarları  tərəfindən  qıcqanclıqla  qarşılanırdı. 

    

Bəli,özünü  1969-cu  ildən  başlayaraq,1987-ci  ildə  Siyasi  Bürodakı  yüksək  vəzifəsindən 

kənarlaşdırılana  qədər  kommunist  partiyasında  bir  nömrəli  dissident  adlandıran  ümummilli 

liderimiz  sovet  dövrü  dissident  ziyalılarını  XX  əsrin  ikinci  yarısında  qoruyub  saxlamaq  naminə 

əlindən  gələn  səyi  göstətmiş  və  onların    da  Azərbaycanın  müstəqillik    qazanması  uğrunda  çox  işlər 

gördüklərini  xüsusi  qeyd etmişdir: 

 -Sizin 

uzun  illər,həqiqətən,  xırda-xırda,misra-misra,  damcı-damcı  yaratdığınız  əhval-ruhiyyə 

Azərbaycan  xalqını  gətirib  bugünkü  vəziyyətə  çıxardı... 

        Ulu  öndər  Heydər  Əliyevin  Azərbaycanın  dissident  ziyalılarına  tariximizə  həkk  olunmuş 

qayğıları  müstəqilliyə  qovuşmağımıza  böyük  kömək  və xidmətin  nümunəsidir. 

 

 

 

---

- 49 - 

ƏDƏBİYYAT 

 

1.Ayatxan  Z. Azərbaycanda  dissident  olubmu  ? ,,Azərbaycan,  j. 2008 N8,s.172-177. 

2.Həbibbəyli  İ.Ə. Ədəbiyyat  və mətbuat  cəbhəsində.  Bakı,  Nurlan,2006,52s. 

3.  Həbibbəyli  İ.  Ə.    Xalqın  əbədi  harayı.Cavad  Cavadlının  ,,Sürgün”  kitabına  ön  söz.  Bakı, 

Adiloğlu”2010,  səh.3-21.      

4.Hacıyev  A.B.  Cavad Cavadlının  yaradıcılıq  yolu.  Bakı,  MBM,, ,2010,152s. 

 

                                                                                    

 

ABSTRACT 

Abbas  Hajiyev 

 

The  article  deals  with  the  historical  services  to the  dissisent  intelligentsia  by Heidar  Aliyev, 

the  national  leader  of  the Azerbaijan  people. 

     

 

РЕЗЮМЕ 

Аббас Гаджиев 

В  статье  говорится    исторической  об  историческойб  исторической  заботе 

общенационального  лидера  азербайджанского  народа  Гейдара  Алиева,  оказанна  им 

диссидентским интиллигентам. 

 

 

NDU-nun  Elmi  Şurasının  23  yanvar  2015-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 

olunmuşdur  (protokol  №  05) 

         Məqaləni  çapa təqdim  etdi:  Filologiya üzrə elmlər doktoru H.Həşimli 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---