This product is made possible through the generous support of
Yüklə 36,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mətnlər üzrə işləyirdilər
- Tbilisi, 2013
- Oxu pilləsi Uşaqlar üçün səviyyələrə bölünmüş uşaqlar üçün kitablar
- Mako köpəkbalığı
- Naşir: “Vətəndaş İnteqrasiyası və Millətlərarası Əlaqələr Mərkəzi”
|
This product is made possible through the generous support of the All Children Reading partners: the United States Agency for International Development (USAID), World Vision and the Australian Agency for International Development. It was prepared by Centre for Civil Integration and Inter- Ethnic Relations and does not necessarily reflect the views of the All Children Reading partners. “Hər bir uşaq oxumalıdır – inkişaf üçün böyük çağırış” proqramı tərəfdaşların - ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin (USAID), World Vision və Avstraliya Beynəlxalq Agentliyinin (Australian AID) dəstəyi ilə həyata keçirilmişdir. Kitab
“Vətəndaş İnteqrasiyası və Millətlərarası Əlaqələr Mərkəzi”tərəfindən hazırlanmışdır və proqram tərəfdaşlarının nəzərlərini əks etdirməyə (və ya uyğun gəlməyə) bilər.
Tbilisi, 2013
1
Köpək balıqları Köpək balığı balıqlar fəsiləsindəndir. Köpək balıqları dənizlərdə və okeanlarda yaşayırlar. Amma okeanda daha çox köpəkbalığı yaşayır, nəinki dənizdə. Alimlər düşünürlər ki, köpəkbalığının təxminən 500-ə qədər növü məlumdur. Əslində köpəkbalığının neçə növünün olduğunu bilmirik. Alimlər köpəkbalıqlarını 3 tipə ayırırlar: həqiqi, qədim və buynuzlu köpəkbalıqları. 2
Köpəkbalığı çox qəribə balıqdır. Bəziləri böyük olur, bəziləri çox balaca. Bəzisinin uzunluğu 47 santimetr olur. Bəziləri isə bir neçə metr olurlar. 20 metrə çatan köpəkbalıqları da var. Köpəkbalıqlarının bir hissəsi məməlidir. Bu da onu bildirir ki, ana köpəkbalığı balasını dünyaya gətirir və ona süd verir. Hərçənd köpəkbalıqlarının əksəriyyəti digər balıqlar kimi artırlar. Köpəkbalıqlarının ümumi xüsusiyyətləri var. Onlar daim dişlərini dəyişirlər. Bir köpəkbalığı ömrü boyunca 30 000 diş dəyişə bilər. Bu ona
3
görə baş verir ki, köpəkbalıqlarının dişləri bir neçə sırada böyüyürlər. Əgər köpəkbalığının ön dişləri qırılarsa, arxa dişləri ön dişlərinin yerini tutur. Arxa dişin yerinə isə yeni dişlər çıxır.
Köpəkbalıqları çox təhlükəli və aqressiv olurlar. Amma alimlər köpəkbalıqları haqqında başqa cür düşünürlər. Alimlərdən bəziləri fikirləşir ki, köpəkbalığı filmlərdə göstərildiyi kimi də təhlükəli balıq deyil. Alimlər onu da düşünürlər ki, köpəkbalıqları çox ağıllı və hər şeylə maraqlanan balıqdırlar. Onlar sən demə, hər şeylə maraqlanırlar. Bunun üçün də onlar hər şeyə toxunmaq 4
istəyirlər. Onlar yalnız dişləri ilə toxuna bilirlər. Bunun üçün də köpəkbalıqları hər şey yeyirlər. Köpəkbalıqları iki və ya üç ay aclığa dözə bilirlər. Bu müddətdən sonra isə çox acırlar və buna görə də təhlükəli və aqressiv olurlar.
Mako köpəkbalığı Köpəkbalıqların növlərindən biri mako adlanır. Onun uzunluğu 3 metrdən artıqdır, çəkisi isə 60-135 kq ola bilər. Amma balıqçılar 500 kq-dan artıq çəkili mako da tutmuşdular. O, saatda 50 km sürətilə üzürdü. Köpəkbalıqlarından biri mako 37 gündə 2120 km üzmüşdü. 5
Köpəkbalığı makonun əti çox dadlıdır və ondan hazırlanan xörəklər çox baha olurlar.
Ağ köpəkbalığı Köpəkbalığının ikinci məşhur növü ağ köpəkbalığı adlanır. O, köpəkbalığının ən məşhur növlərindən biridir və çox aqressiv olur. Ağ köpəkbalığı bütün okeanlarda yaşayır, təkcə Şimal Buzlu okeanından başqa. Onun uzunluğu 600-dən 1000 kiloqrama qədərdir. Ağ köpəkbalığı digər köpəkbalıqları kimi, əsasən, dəniz heyvanları və balıqlarla qidalanır. Bir ağ köpəkbalığı Aralıq dənizində bütöv qayığı yemişdir. Ağ köpəkbalıqları haqqında filmlər də çəkilmişdir. 6
Qaradəniz köpəkbalığı Bilirsinizmi ki, Qara dənizdə də köpəkbalıqları yaşayırlar? Hərçənd köpəkbalıqların bu növü təhlükəli deyil. Onun dişləri elə də iti deyil. Bu köpəkbalığı ölçüsü ilə də iri deyil və tikanlı köpəkbalığı adlanır. Ən böyük tikanlı köpəkbalığı 15 kq-dır. Onun uzunluğu 1-1,6 metrdir. Tikanlı köpəkbalığının tünd göy rəngdə kürəyi və ağ qarnı var. Yalnız bir neçə balıq növləri ilə qidalanır.
7
Bu köpəkbalığı dənizdən nadir hallarda çıxır. Onu dənizin dibində, əsasən, gecə saatlarında görmək mümkündür. Burda onun yemi olan bir neçə sevimli balıq növü vardır. Tikanlı köpəkbalığı bu balıqların ardınca gedir. Amma tikanlı köpəkbalığı elə də zərərsiz deyil. Onun kürəyində bir böyük və zəhərli tikan gizlənmişdir. Bunun üçün balıqçılar ehtiyatlı olmalıdırlar. Zəhərli tikan sancdıqda insan ölür. Tikanlı köpəkbalığını böyük ehtiyatla tuturlar. Meqalodon 1,5 milyon il öncə suda nəhəng yırtıcı köpəkbalığı yaşayırdı, onu alimlər Meqalodon adlandırmışdılar. Meqalodon haqqında bir çox filmlər çəkilmişdir. Bu balıq o qədər böyükdür ki, insanı heyrətləndirir. Bunun üçün də insanlarda onun mövcudluğu haqqında şübhə yaranır. Lakin alimlər onun dişlərini tapmışlar. Meqalodon bütün dünyada ən təhlükəli yırtıcı hesab olunurdu. Meqalodon adı ona nəhəng dişlərinə görə verilmişdir. “Meqa” – böyük, “odon” isə diş mənasını bildirir. Onun 8
dişinin uzunluğu 18 sm-ə çatırdı. İri ağ köpəkbalığının dişinin uzunluğu ilə müqayisə etsək, o zaman meqalodonun dişi onun dişindən 2 dəfə artıqdır. Ağ köpəkbalığının dişinin uzunluğu 8 sm-ə çatır. Dişlərinin ölçüsünə əsasən, meqalodonun uzunluğu 12-dən 30 metrə qədər olmalı idi.
onu parça-parça edib yeyirdi. O, əsasən, balinaları yeyirdi. Hal-hazırda bu yırtıcı balıq yoxdur. Belə bir güclü varlığın həyatına nə mane olmuşdur? Alimlərin bu suala dəqiq cavabları yoxdur. Alimlər düşünürlər ki, buna səbəb dünyada baş verən böyük buz dövrü olmuşdur, hansına meqalodon dayana bilməmişdir.
1
Naşir: “Vətəndaş İnteqrasiyası və Millətlərarası Əlaqələr Mərkəzi”
Yüklə 36,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|