m a’nosini ifodalagan bo'lsa, hozir (mansab) idora va xo 'jalik
tashkilotlarining rahbari, shuningdek, majlisni boshqaruvchi
shaxs m a’nolarini ifodalaydi. X uddi shunday
dehqon, m aorif,
farmon,
q u rultoy
singari
so 'zlar
ham
mazmunan
yangi
m a’noiarni iíodalaydigan bo'ldi.
Rus
tilida
mayor, po lko vn ik, general, o íitser
kabi so 'zlar
oldin podsho, pomeshchik va kapitalistlar tuzum ini him oya
qiluvchi harbiy kishilaming unvonini bildirar edi. V atan urushi
davrida bu so'zlam ing m a’nosi yangicha tus olib, m ehn atk ash
xalqning tinch mehnatini him oya
qilgan va qilayotgan harbiy
kishilaming unvonini ham bildiradigan bo'ldi.
Lug'at tarkibm i boyitishda b o shq a tillaidan so'z q abul qilish
ham muhim rol o'ynaydi. Shuni alohida ta ’kidlab o 'tish kerakki,
boshqa tillardan birorta ham s o ‘z kirm agan sof til dunyoda yo'q,
bo'lishi ham mumkin emas. C hunki jam iyat taraqqiyotida turli
tillarda so'zlashuvnhilar o'zaro m unosabatda bo'lganlar. Savdo-
sotiq, fan-texnika, madaniyat va bo sh q a sohalarda b o 'lad ig an
aloqalar boshqa-boshqa tilda so'zlovchi xalqlar bir-birining tiliga
ozm i-ko'pmi ta ’sir qiladi. S huning
uchun har q anday tilning
lug'at tarkibida m a’lum darajada chetdan kirgan so'zlar bo'ladi.
Masalan, o'zbek tilidagi maktab, oila, kitob, hol, sanoat, s a n ’at,
sharq, nazar, nazariya, bayon, tarjima, gazeta, jum al, biologiya,
matematika, radio, telefon kabi so 'zlar rus tili orqali b o sh q a
tillardan kirib, o'zlashib ketgan so'zlardir.
C hetdan kirgan so'zlar m a ’lum darajada shu tilning talaffuz
m e’yorlariga, grammatik qoidaiariga b o ’ysunadi,
sekin-asta shu
tilda so‘zlovchi xalqning o 'z so'zlari b o llib qoladi.
O 'zbek tilining lug'at tarkibida boshqa tillardan kirgan
so'zlar anchagina bo'lib, ular o'zbek tilining so 'z boyligi
hisoblanadi. Chetdan kirgan, lekin m a’lum bir tilga singib,
o'zlashib qolgan so'zlarni b oshqa xalqning so'zlari deb ajratish,
uni tildan chiqarib tashlashga urinish xato hisoblanadi.
Lekin
tilshunoslik qonun-qoidalariga
e ’tibor bermaslik yoki
bu
qonunlam i tushinmaslik natijasida tilda o'zlashib, xalqning qo n-
qoniga singib qolgan. So'zlarni o'rinsiz ravishda b oshqa chet
so'zlar bilan boyitilmaydi, aksincha chalkashliklarga olib keladi.
C hetdan kirib, xalqning so'z m ulki bo'lib qolgan so 'zlarn i bir
muncha tor ma’noni ifodalovchi chet tillari so'zlari bilan
almashtirish hodisasi 90-yillarda o'zbek tilida ro 'y berdi,
chunonchi,
Dostları ilə paylaş: