Tit-kim Documen qxd



Yüklə 0,6 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/27
tarix26.05.2018
ölçüsü0,6 Mb.
#46025
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27

3) Tənasübün qurulması ilə hesablama:

50– 5q

100– x

Hesablamalarda hər iki üsuldan istifadə edilməsi məqbul sayılır. Tənasüb

qurmaqla hesablama mühakimə əsasında aparıldığından yaddaşda daha uzun

müddətdə qalır. Bu üsul həm də təfəkkürü inkişaf etdirir.

Qısa müddətli (12–14 dəq.) bu cür şərhdən sonra şagirdlər qruplar şəklində

dərslikdəki 1–6 nömrəli məsələ tiplərinin həlli qaydaları ilə tanış olurlar

(15–16 dəq.). Tanışlıq bitdikdə qruplara həmin tiplərə uyğun məsələləri həll

etmək tapşırılır. Hər qrupa 2 məsələ verilir. Bu tapşırıqlar 26-cı mövzunun

sonundakı 1, 2, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12 nömrəli məsələlərdən seçilə bilər.

Müzakirəyə vaxt ça 

tış 

ma dıqda təqdimatlar yığılır və növbəti dərsdə ev



tapşırığı kimi verilmiş məsə lə lərin həllinə siniflə birlikdə baxılır. Müzaki rə -

lərin nəticələri qiymət lən dirilir. Burada əsas meyar şagirdlərin həll olan

maddənin kütlə payına aid müxtəlif tipli məsələləri həll edə bilmək bacarığı

götürülür. Dərsin sonunda qruplar və şa girdlərin təlim nəticələri aşağıdakı me-

yarlarla qiymət ləndirilir: «Məhlulun qatılığı» anlayışının izahı, «Həllolmuş

maddənin kütlə pa yı» anlayışının şərhi, əsas məsələ tiplərinin həlli bacarığı,

qrupda əmək daşlıq.

Mövzu 31. Praktik məşğələ 3. Tələb olunan qatılıqda məhlul

hazırlanması

Аlt standart: 1.3.2., 1.3.1.

Məqsəd:

Şagird:

– tələb olunan qatılıqda faizli məhlul hazırlamaq üçün nəzəri hesablamalar

aparır;

– hesabladığı miqdarda maddəni tərəzidə çəkir, tələb olunan həcmdə suyu



menzurka (ölçü silindri) ilə ölçür və maddəni suda həll edir;

– işlədiyi yeri qaydaya salır və təmizləyir;

– apardığı təcrübə işi üçün hesabat hazırlayır.

Təlim forması: cütlərlə, qruplarla iş

Təlim üsulu: praktik iş – məhlul hazırlamaq

80

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil




İnteqrasiya: F.: 2.1.4.; Riy. -V sinif: 1.2.1.,  1.3.1.

Resurs: NaCl, KCl, KNO

, ZnSO



, CuSO


4

, tərəzi, su, kimyəvi qablar 



Dərsin gedişi:

Tələb olunan qatılıqda məhlul hazırlamaq üçün şagird cütlərinə (kimya ka -

bi netinin imkanı məhdud olduqda qruplara) maddə, su, texniki tərəzi və ölçü

qabları paylanır (təcrübəni aparmaq üçün lazım olan materialları əvvəlcədən

də stolların üstünə qoymaq olar). Hazırlanacaq məhlulların miqdarı şagird cüt -

ləri üçün 25–50 q, qruplar üçün 250–300 müəyyən edilir. Məhlulun miqdarı

ilə bərabər onun faizi də göstərilir. Məsələn:

20%-li 250 xörək duzu (NaCl) məhlulu hazırlayın və yaxud

10%-li 40 KCl məhlulu hazırlayın. 

Məhlul hazırlanmasının şagirdlərdə maraq yaratması üçün onlar həyatda,

praktikada əhəmiyyəti olan məhlulların hazırlanmasına cəlb edilirlər. Bu

məqsədlə aşağıdakı məhlulların hazırlanması təklif oluna bilər:

1. Otaq bitkilərini tez böyütmək istədikdə onlara 0,2%-li kaliumlu-azotlu

gübrə verirlər. İstifadə üçün 300q 0,2%-li KNO

3

məhlulu hazırlayın.



2. 0,9%-li NaCl məhlulu tibdə fizioloji məhlul kimi işlənir. 250 q

0,9%-li məhlul hazırlamaq üçün nə qədər duz, nə qədər distillə suyunda həll

edilməlidir?

3. Göz xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunan «Göz damcı»sını hazır -

la maq üçün 150 0,2%-li sink-sulfat (ZnSO

4

) məhlulu hazırlayın.



4. Miss kuporosundan (CuSO

4

⋅ 5H



2

O) istifadə etməklə kütlə payı 0,1

(10%) olan mis(II)sulfat (CuSO

4

) məhlulu hazırlayın (bu məhlul bitkiləri



zərərvericilərdən qorumaq üçün istifadə olunur).

Məşğələnin sonunda şagirdlərə tapşırılır ki, görülən işlərə aid təqdimat

hazırlasınlar. Hazır olan təqdimatlar qiymətləndirilmək üçün yığılır, olmayan-

lar bu işi evdə davam etdirirlər.



Qiymətləndirmə meyarları: nəzəri hesablama ilə məsələlərin həlli, tə rə -

zidə çəkmə və maddəni suda həll etmə bacarığı, praktik işin nəticələrinə aid

hesabat tərtib etmə, əməkdaşlıq.

Ev tapşırığı: II yarımildə öyrəndiklərimizi təkrar edin, növbəti dərsimizdə

yoxlama yazı işi keçiriləcəkdir.



81

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil




Mövzu 32. Yarımillik yoxlama yazı işi (Böyük Summativ

Qiymətləndirmə)

Аlt standart: 1.3.; 2.2.; 3.1.; 4.1.; 4.2.; 4.3.

Məqsəd: İkinci yarımildə öyrənilən tədris materiallarının mənimsənilmə

səviyyəsini müəyyənləşdirmək.



Təlim forması: kollektiv və fərdi iş

Təlim üsulu: yazılı testləşdirmə

Resurs: test variantları, videoproyektor və böyük kağızda sual-tapşırıqlar

Dərsin gedişi: test tapşırıqları təqdim edilir və fərdi şəkildə cavablandırılır

.

Test nümunəsi



1. Sərbəst halda oksigen harada daha çox yayılmışdır?

A) torpaqda      B) havada      C) kosmosda       D) suda       E) bitkilərdə 



2. Əvəzetmə reaksiyası ilə laboratoriyada hidrogen alınmasının sxemi

hansıdır?

A)   


B)  

C) 


D)  

E) 


3. Ozon oksigendən neçə dəfə ağırdır?

A) 2


B) 2,5 

C) 1,5 


D) 3

E) 3,5 


4. Fəal metalla suyun qarşılıqlı təsirindən hansı mürəkkəb maddə alınır?

A) oksid


B) turşu 

C) duz 


D) əsas

E) spirt 



5. Oksigeni sənayedə hansı maddədən alırlar?

A) hava


B) su 

C) hidrogen-peroksid 

D) kalium-permanqanat

E) kalium-xlorat 



6. Oksigeni ilk dəfə kim kəşf etmişdir?

A) Prust


B) Dalton      C) Lomonosov 

D) Şeyele        E) Lavuazye 



7. Şəhərlərə, qəsəbələrə verilən içməli su hansı qazla zərərsiz ləş di rilir?

1) O


2) O


3) N


2

,    4) H

2

5) Cl


6) CH


A) 1,3      B) 2,5        C) 4,6       D) 1,4

E) 3,6 

8. Hansı məhlula doymuş məhlul deyilir?

A) həll olan maddəsi çox olana

B) suyu çox olana 

82

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil




C) müəyyən temperaturda həll olan maddənin əlavə miqdarı həll olana 

D) müəyyən temperaturda həll olan maddənin əlavə miqdarının həll ola

bilmədiyi məhlulа

E) içərisində bir neçə maddə həll olana 



9. Oksigen qazının normal şəraitdəki sıxlığı neçədir?

A) 1,23


B) 1,43 

C) 1,96 


D) 2,15

E) 2,50 


10. Metan qazında hidrogenin kütlə payı nə qədərdir?

A) 0,025


B) 0,25 

C) 0,11 


D) 0,05

E) 0,125 



11. Kütlə payı 45% olan 200q natrium-nitrat məhlulu hazırlamaq üçün

neçə qram duz, neçə ml su götürülməlidir?

A) 45;155

B) 55;145 

C) 35;165 

D) 90;110

E) 60;140 



12. 2,5 mol kömür (karbon) tam yandıqda neçə kilocoul (kC) istilik ay -

rı lar? Reaksiyanın termokimyəvi tənliyi belədir:

C + O

2

= CO



+ 393,5 kC

A) 983,75

B) 967,5 

C) 951,25 

D) 787,00

E) 118,05 



13. Hidrogeni ilk dəfə kim kəşf etmişdir?

A) Lomonosov

B) Şeyele    C) Lavuazye 

D) Kavendiş

E) Prust 

14. Hidrogen sərbəst halda harada daha çox yayılmışdır?

A) havada

B) kosmosda    C) təbii suda    D) torpaqda

E) bitkilərdə 



15. Əvəzetmə reaksiyasının sxemini göstərin.

A) B) 


C) D) 

E) 


16. Metalla turşu reaksiyaya girdikdə hansı mürəkkəb maddə alınır?

A) oksid


B) turşu 

C) əsas 


D) duz

E) hidroksid



17. Hidrogen qazı oksigen qazından neçə dəfə yüngüldür?

A) 4


B) 8 

C) 12 


D) 14

E) 16


18. Hidrogeni sənayedə hansı maddədən alırlar?

A) havadan

B) metan qazından 

C) xlorid turşusundan 

D) hidrogen-peroksiddən

E) natrium-hidroksiddən 



83

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil




19. Suspenziya hansıdır?

A) gil və su qarışığı

B) benzin və su qarışığı 

C) şəkər və su qarışığı 

D) bitki yağı və su qarışığı

E) neft və su qarışığı 



20. Hidrogen qazının normal şəraitdəki sıxlığını (q/l) göstərin.

A) 0,05


B) 0,09 

C) 0,19 


D) 1,01

E) 1,09 


21. 10 q natrium-hidroksid (NaOH) maddəsi 240 ml suda həll edil dik də

alınan məhlulun qatılığı neçə faizli olacaqdır?

A) 3


B) 4 

C) 5 


D) 6

E) 7


22. Hidrogen-peroksiddə hidrogenin kütlə payı neçə faizdir?

A) 6


B) 5,9 

C) 4,5 


D) 16

E) 3,5 


23. 2,5 mol metan qazı (CH

4

) yandıqda neçə kilocoul istilik ayrılacaqdır?

Reaksiyanın termokimyəvi tənliyi belədir:

CH

4  

+ O

2

= CO



+ 2H

2

O + 890 kC

A) 4450


B) 2225

C) 1780 


D) 9340

E) 4005


24. Böyük şəhərlərdə havanı ən çox çirkləndirən nədir?

A) avtonəqliyyat

B) dəmiryol qatarları 

C) məişət tullantıları

D) piyadalar

E) təyyarələr 



25. Kalium şorasının (KNO

3

) 30°C-də alınmış doymuş məhlulunun

50 qramını buxarlandırdıqda 15,5q quru duz alınmışdır. Bu duzun

30°C-də həll olma əmsalını hesablayın.

A) 633


B) 456            C) 709 

D) 506


E) 449,3

84

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil




Qeyd:

Kiçik və böyük summativ qiymətləndirmə vasitələri (testlər)

hazırlanarkən sual və tapşırıqlar 4 səviyyədə olmalıdır (20% 1-ci, 30% 2-ci,

30%  3-cü, 20%  4-cü səviyyəyə aid olmaqla).

Şagirdlərin yarımillik qiymətləri aşağıdakı düsturla çıxarılır:  

Burada,  – şagirdin yarım il üzrə hesablanmış qiyməti; 

şagirdin Kiçik Sum mativ Qiymətləndirmələrdə aldığı qiymətlər; n – ya rım il -



dəki Kiçik Summativ Qiymətləndirmələrin sayı; BSQ – Böyük Summativ Qiy -

mət  lən dirmədə  şagirdin  aldığı  qiymətdir.

Göründüyü kimi, yarımillik qiymət çıxarılarkən kiçik summativ qiymət -

lə rin nəticələrinin 40%-i ilə yarımilin sonunda keçirilən Böyük Summativ

Qiymətləndirmə nəticəsinin 60%-i cəmlənir.

Burada, Y



1

- 1-ci yarımildəki,  Y



– 2-ci yarımildəki qiymətləri göstərir.

Testləşdirmə nəticələrinin qiymətləndirilməsi düzgün cavabların ümumi,

maksimum balın neçə faizini təşkil etməsinə görə müəyyənləşdirilir:

0 – 40% – «2»

41 – 60% – «3»

61 – 80% – «4»

81 – 100% – «5»

Düzgün cavablara verilən ballar sual və tapşırıqların çətinlik dərəcəsinə

(səviyyəyə) görə verilir:

1-ci səviyyə  – 2–3 bal

2-ci səviyyə – 4–5 bal

3-cü səviyyə – 6–8 bal

4-cü səviyyə – 9–10 bal



85

Y

1



Y

2

Иллик



2

2

2



2

3

3



2

4

3



2

5

4



Y

1

Y



2

Иллик


3

2

2



3

3

3



3

4

4



3

5

4



Y

1

Y



2

Иллик


4

2

3



4

3

3



4

4

4



4

5

5



Y

1

Y



2

Иллик


5

2

3



5

3

4



5

4

4



5

5

5



  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil



İstifadə olunmuş ədəbiyyat

1. Abbasov M.M. Kimyadan abituriyentlər üçün vəsait. I hissə. TQDK,

2013, 418 səh.

2. Əliyev A.H. VIII sinifdə kimyanın tədrisi (müəllimlər üçün metodik və -

sait. Bakı, «Qamma Servis», 2004, 136 səh.

3. Əliyev A.H. Yeni pedaqoji texnologiyalar və kimyanın tədrisində on-

lardan istifadənin metodikası (Monoqrafiya). Bakı, «Mütərcim» nəşr,

2009, 240 səh.

4. Əliyev R.Y. Kimya tədrisinin ümumi metodikası. Bakı, 1991.

5. Test tapşırıqları. Kimya (ümumtəhsil məktəblərinin 8-ci sinif üçün dərs

və sai ti). Bakı, TQDK-Abituriyent, 2003, 150 səh.

6. Veysova Z. Fəal-interaktiv təlim. Bakı, UNESСO, 2000, 187 səh.

7. Əliyev A.H. Yeni pedaqoji texnologiyalar və kimyanın tədrisində on-

lardan istifadənin metodikası (Monoqrafiya). Bakı, «Mütərcim» nəşr,

2009, 240 səh.

8. http://kimya.imtahan.net/

9. http://derslik.az/site/

10. http://www.chemistry.az/

11. http://portal.edu.az/index.php?r=eresource/view&id=3&

mid=&lang=az

12. www.hemi.nsu.ru/

13. www.xumuk.ru/

14. http://hemi.wallst.ru/

15. http://www.chemistrylecturenotes.com/

16. http://chemistry.about.com/od/chemistryforkids/

17. http://www.middleschoolchemistry.com/

18. www.  middleschoolchemistry  .com/download/  

19. http://www.ossmat.com/index.php/konu-anlatm/videolu-kimya-dersl-

eri.html

20. http://www.dersevi.net/dersevi-online-dersleri/internet-uzerinden-kimya-

dersleri.html

86

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil




MÜNDƏRİCAT

Giriş.........................................................................................................................3

1. Kimya fənn kurikulumunun məzmunu barədə ....................................................4

2. Kimya fənn kurikulumunun təlim strategiyaları..................................................6

3. Təlim prosesində şagird fəaliyyəti və nailiyyətlərinin

qiymətləndirilməsinə dair tövsiyələr..................................................................11

4. Tədris materiallarının illik planlaşdırılması nümunəsi ......................................14

5. Dərs mövzularının tədrisi metodikası ................................................................18

Mövzu 1. Kimya nəyi öyrənir (Giriş)....................................................................18

I FƏSİL. İLK KİMYƏVİ  ANLAYIŞLAR

Mövzu 2. Maddələr. Maddələrin xassələri. Qarışıqların ayrılma üsulları.............19

Mövzu 3. Praktik məşğələ 1 ..................................................................................21

Mövzu 4. Maddələrin tərkibi və quruluşu. Molekullar və atomlar .......................22

Mövzu 5. Kimyəvi element. İzotoplar...................................................................24

Mövzu 6. Kimyəvi elementlərin nisbi atom kütləsi ..............................................24

Mövzu 7. Yoxlama yazı işi (Kiçik Summativ Qiymətləndirmə)...........................26

Mövzu 8. Maddələrin təsnifatı ..............................................................................28

Mövzu 9. Kimyəvi formullar. Tərkibin sabitliyi qanunu. Valentlik ......................29

Mövzu 10. Nisbi molekul kütləsi. Kimyəvi formullara görə hesablamalar ..........31

Mövzu 11. Maddə miqdarı. Molyar kütlə..............................................................33

Mövzu 12. Avoqadro qanunu. Qazların molyar həcmi..........................................35

II FƏSİL. FİZİKİ VƏ KİMYƏVİ HADİSƏLƏR. 

KİMYƏVİ TƏNLİKLƏR

Mövzu 13. Kimyəvi reaksiyalar. Kimyəvi tənliklər ..............................................38

Mövzu 14. Kimyəvi reaksiyalarda maddə kütləsinin saxlanması qanunu ............41

Mövzu 15. Yoxlama yazı işi (Böyük Summativ Qiymətləndirmə) .......................43

III  FƏSIL. OKSİGEN. HAVA. YANMA

Mövzu 16. Oksigen kimyəvi element və bəsit maddə kimi ..................................47

Mövzu 17. Oksigenin alınması. Praktik məşğələ 2 ...............................................49

Mövzu 18. Oksigenin kimyəvi xassələri ...............................................................51

Mövzu 19. Ozon. Oksigenin tətbiqi və təbiətdə dövranı.......................................53

Mövzu 20. Kimyəvi tənliklərə görə hesablamalar ................................................55

Mövzu 21. Yoxlama yazı işi (Kiçik Summativ Qiymətləndirmə).........................56

87

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil




Mövzu 22. Kimyəvi reaksiyaların istilik effekti. Entalpiya. Termokimyəvi

tənliklərə görə hesablamalar. Termokimyəvi tənliyin tərtibi  .............58



Mövzu 23. Yanma. Yanacaqların səmərəli yandırılması .......................................61

IV FƏSİL. HİDROGEN

Mövzu 24. Hidrogen kimyəvi element və bəsit maddə kimi.

Hidrogenin alınması ............................................................................63



Mövzu 25. Hidrogenin kimyəvi xassələri və tətbiqi .............................................65

Mövzu 26. Yoxlama yazı işi (Kiçik Summativ Qiymətləndirmə).........................68

V FƏSİL. SU. MƏHLULLAR

Mövzu 27. Su, onun təbiətdə yayılması, təmizlənməsi, xassələri və tətbiqi .........71

Mövzu 28. Təbii suyun əhəmiyyəti. Su hövzələrinin çirklənmədən

qorunması............................................................................................74



Mövzu 29. Həllolma. Məhlullar ............................................................................75

Mövzu 30. Məhlulların qatılığının ifadəsi. Həllolmuş maddənin kütlə payı.

Məhlulun molyar qatılığı  ...................................................................78



Mövzu 31. Praktik məşğələ 3. Tələb olunan qatılıqda məhlul hazırlanması.........80

Mövzu 32. Yarımillik yoxlama yazı işi (Böyük Summativ Qiymətləndirmə) ......82

İstifadə olunmuş ədəbiyyat ....................................................................................86



Ìöòÿëëèì Ìÿùÿððÿì îüëó Àááàñîâ

Àêèô Ùöìáÿò îüëó ßëèéåâ

ÊÈÌÉÀ

7-úè ñèíèô

(Ìöÿëëèì ö÷öí ìåòîäèê âÿñàèò)

Áàêû, «Àñïîëèãðàô», 2014.

Íÿøðèééàò ðåäàêòîðó Ýöëÿð Ìåùäèéåâà

Áÿäèè âÿ òåõíèêè ðåäàêòîðó   Àáäóëëà ßëÿêáÿðîâ

Êîìïöòåð òÿðòèáàò÷ûñû  Ñÿàäÿò Ãóëóçàäÿ

Êîððåêòîðó  Öëêÿð Øàùìóðàäîâà

×àïà èìçàëàíìûøäûð 06.08.2014. Êàüûç ôîðìàòû 70õ100

1

/



16

.

Îôñåò ÷àïû. Îôñåò êàüûçû. Ìÿêòÿá ãàðíèòóðó. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 5,5.



Ó÷îò íÿøð âÿðÿãè 5,8. Ñèôàðèø 95. Òèðàæ 6900. Ïóëñóç.

«Àñïîëèãðàô ËÒÄ» ÌÌÚ 

Áàêû, ÀÇ 1052, Ô.Õîéñêè êö÷., 121

Á

å-ìàèë: àñ_ïîëèãðàô@áîõ.àç



  Çap üçün deyil

  Çap üçün deyil



  Çap üçün deyil

Yüklə 0,6 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə