To sh k en t d a vlat sh a rq sh u no slik universiteti

9-m avzu. Sultonlikdan im periyaga
(XV asrning ikkinchi yarm i)
Konstantinopolning qulashi va Mehmed II ning Janubi-Sharqiy Y evropa 
va Kichik Osiyodagi istilolari. Usm oniylar fathlari va uning turk xalqi etno- 
dem ografik holatiga ta ’siri. U sm oniylar jam iyatining ijtim oiy-iqtisodiy tuzilishi 
va davlat boshqaruv tizimi. Rossiya-Turkiya diplom atik m unosabatlarining 
boshlanishi. U sm oniylar tomonidan Konstantinopolni egallanishi, uning 
Istanbul deb nom lanishi, Sulton qarorgohining Istanbulga k o ‘chishi (1453 y.). 
“ Usm oniylar imperiyasi” atam asining m anbalarda qayd etilishi, Yevropa va 
islom dunyosida Usm oniy hukm dorlarim ng im periya hukmdori sifatida tan 
olinishi (Qaysari Rum - Rim imperatori). V enetsiya va Genuya respublikalari 
bilan urushlar (1463-1479). Turklam ing Kichik Osiyodagi yangi hududiy 
istilolari. Mehmed II ning ichki siyosati. Turklarning Bolqondagi mustamlakasi 
va aholisining bir qismini islomlashtirish. Turk xalqining shaklianishi. Féodal 
m unosabatlam ing rivojlanishi va ularni qonuniylashtirilishi. «Q onunnom a» 
qonunlar to ‘plami. H arbiy-m a’muriy, m oliyaviy va sud-diniy tizimlar. Agrar 
islohotlar. Turk shaharlari va madaniyati. U sm oniylar im periyasining tashqi 
siyosati.
10-mavzu. XVI asrda Usm oniylar im periyasining
m ustam lakachilik siyosati
Usm oniylarning Sharqqa yurishlari. Sharqiy Yevropadagi yurishlar. 
U sm oniylam ing M arkaziy va G ‘arbiy Y evropa davlatlari bilan olib borilgan 
urushlar. Usm oniylarning Safaviylar davlati bilan olib borgan urushlari. 
Arm aniston, Kurdiston va M esopotam iyaning Usmoniylar im periyasiga 
qo‘shilishi. G 'arbiy Osiyo va A rabistondagi istilochilik yurishlari. M isr (1517), 
Jazoir (1533), Tripoli (1551) va Tunisning (1574) bosib olinishi. Quyi V olga 
m intaqasida turk-tatar istilolari. Qrim tatarlarining Rossiya yerlariga hujum i.
6

---

Astraxan yaqinida Usmoniylar qo‘shinining m ag‘lubiyati (1596) va Moskva 
yaqinida Qrim qo‘shinining m ag‘lubiyatga uchrashi (1572). Sulton Murod III 
(1592) tom onidan Q ora dengizning barcha xorijiy kem alarga yopilishi. Sulton 
Sulaymon 1 ning 0 ‘rta yer dengizidagi harbiy yutuqlari. Ispaniya-Venetsiya 
flotining y o ‘q qilinishi (1538) va Jazoir sohilida Ispaniya flotining tor-m or 
etilishi (1541). Turklarning portugallar tom onidan Hind okeanida m ag‘lub 
etilishi (1538, 1550, 1552 va 1554). M oxachdagi ja n g (1526) va Vengriya 
poytaxti - Buda shahrini sulton q o ‘shinlari tomonidan egallanishi. Lepanto 
(1571) dengiz jangi va Muqaddas Liga eskadroni bilan birlashtirilgan 
Usm oniylar flotining m ag‘lubiyati. Turklarning G 'arbdagi m uvaffaqiyatsizligi. 
Turk-Fransiya diplom atik aloqalarining o ‘rnatilishi (1534) va Avstriya 
Gabsburglariga qarshi Parij va Istanbulning birgalikdagi harakatlari. 1569 yilgi 
U sm oniylar imperiyasi hududida fransuz savdogarlariga im tiyozlar berish 
to ‘g ‘risidagi kapitulyatsiya. Ingliz Levant kom paniyasining Y aqin Sharqda 
savdo qilish huquqi (1580). Rossiya-Turkiya m unosabatlari.