To ukazanie piękna i bogactwa przyrody, a także pobudzanie wyobraźni dziecka przez stawianie pytań i wspólne szukanie na nie odpowiedzi

Kolejna funkcja to planowanie, tzn. określenie podstawowych celów i strategii banku oraz ustalenie długoterminowej polityki rozwoju. Do zadań controllingu należy również kontrola wykonania przyjętych planów.

Odrębnym zadaniem jest zarządzanie ryzykiem bankowym poprzez monitorowanie i limitowanie tych działań, których realizacja związana jest z podejmowanie przez bank ryzyka. Zadaniem controllingu może być także ocena możliwości świadomego podejmowania ryzyka w celu osiągnięcia dodatkowych zysków.

Następna funkcja to ocena efektywności banku, której celem jest określenie efektywności produktów, klientów oraz jednostek organizacyjnych banku. Dzięki takim informacjom kadra kierownicza może podjąć decyzje co do kontynuowania lub ograniczania działalności banku na danym rynku bądź obsługi danej grupy klientów.

Ostatnia funkcja to kontrola. Polega na porównywaniu osiągniętych wyników z przyjętymi do realizacjami celami, strategią rozwoju i planami. Przy stwierdzeniu odchyleń komórka controllingu w pierwszej kolejności ma obowiązek poinformować o tym kierownictwo, a następnie – opracować propozycje rozwiązania problemów. Punktem wyjścia jest analiza przyczyn ich powstania, a następnie poszukiwanie optymalnych sposobów rozwiązania. Wnioski sformułowane przez controlling powinny ułatwić kierownictwu banku podjęcie decyzji o wyborze jednej z wypracowanych alternatyw programu naprawczego[16].

Należy zaznaczyć, że do spełnienia wyżej wymienionych funkcji potrzebne jest pełne poparcie ze strony kierownictwa dla wszystkich działań i decyzji podejmowanych przez controllerów, co pozwala na efektywną ocenę bieżącej sytuacji oraz dokładne zapoznanie się z możliwościami i potencjalnymi zagrożeniami. Konieczne jest też stworzenie pełnego systemu informacyjnego, nastawionego na kompleksowe zarządzanie.

4Rodzaje controllingu

W literaturze najczęściej wyróżnia się cztery rodzaje controllingu: controlling strategiczny, controlling operacyjny, controlling bieżący i controlling globalny.

Zasadnicze różnice między controllingiem strategicznym a controllingiem operacyjnym przedstawi tabela 1.1

Kryterium rozróżnienia

Controlling strategiczny
Controlling operacyjny
Horyzont czasowy

Długookresowy

Krótkookresowy (kwartał, rok), średniookresowy (dwa, trzy lata)

Cele
Zabezpieczenie długookresowych potencjałów przedsiębiorstwa

Rentowność i zysk ekonomiczny

Orientacja

Dostosowanie działalności przedsiębiorstwa do zmian zachodzących w otoczeniu (czyli zewnętrzne środowisko)

Regulacja wewnętrznych procesów przedsiębiorstwa

Zadania

Określenie mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa; stworzenie możliwości trwałego osiągania zysków; dążenie do sukcesu

Mierzenie i ocena takich wielkości jak:

Koszty – przychody

Przychody – wynik

Wpływy – wydatki

Źródło: J. Płóciennik-Napierałowa, Controlling – nowoczesne narzędzie zarządzania, [w:] Rachunkowość. Pismo Stowarzyszenia Księgowych w Polsce nr 6 z 2001r, s. 363

Tabela 1.1 Controlling strategiczny i controlling operacyjny – różnice
Controlling strategiczny ma na celu zapewnienie kierownictwu przedsiębiorstwa pomocy w wyborze i realizacji długookresowych zamierzeń(obejmujących okres 4-10 lat). Osoba realizująca controlling, czyli controller odgrywa ważną rolę w pozyskaniu, analizie i ocenie strategicznych informacji, pełni również funkcje koordynatora.

Wychodząc z częściowych funkcji controllingu, tj. planowania, zasilania w informacje, kontroli i analizy oraz sterowania można wymienić następujące główne zadania controllingu strategicznego:[17]

?inicjowanie i wspieranie naczelnego kierownictwa w poszukiwaniu oraz optymalnym wykorzystywaniu przyszłych potencjałów strategicznych przedsiębiorstwa;

?dostarczanie odpowiednich informacji o otoczeniu, przedsiębiorstwie i zakresie użycia poszczególnych instrumentów oraz strukturyzacja procesów strategicznych;

?nadzorowanie procesów kontroli strategicznej, przeprowadzanie analiz, opracowywanie przeciwdziałań oraz ukształtowanie strategicznego systemu sprawozdawczości;

?zabezpieczenie i nadzorowanie implementacji strategii, w tym głównie sprzężenie i koordynacja z controllingiem operacyjnym.

Controlling strategiczny łączy w sobie trzy aspekty:[18]

?zarządzanie strukturą portfela, którego celem jest analiza tzw. obszarów działalności i głównych potencjałów rozwoju. Jego zadaniem jest zachowanie równowagi między obszarami działalności charakteryzującymi się wysokim stopniem ryzyka, ale dającymi w perspektywie wysoki zysk oraz obszarami o aktualnie wysokim dochodzie, które w przyszłości staną się mniej dochodowe;

?zarządzanie strukturą bilansu, które polega na podejmowaniu przedsięwzięć związanych z optymalizacją struktury bilansu, przy uwzględnieniu działań ograniczających poziom ryzyka generowanego przez bank oraz ocenie możliwości wzrostu rentowności;

?zarządzanie budżetem, który jest planem dochodów i wydatków. Zarządzanie to obejmuje kontrolę budżetu (która umożliwia analizę struktury bilansu) oraz ocenę poziomu odchyleń między budżetem planowanym a stanem faktycznym i pozwala na podejmowanie przedsięwzięć dostosowawczych.

Celem controllingu strategicznego nie może być narzucenie sztywnych metod i gotowych struktur procesom strategicznym. Powinno się raczej dążyć do świadomej integracji różnorodnych procedur z umiejętnościami, kreatywnością, intuicją, zdolnościami i osobowością poszczególnych decydentów.

Controlling strategiczny jest nadrzędny w stosunku do controllingu operacyjnego, ale tworzy z nim pewien system samoregulacji. Decyzje wynikające z planów strategicznych muszą zostać uwzględnione w działalnościach operacyjnych. Dlatego następuje proces przekształcania wytycznych o charakterze strategicznym w konkretne zadania.

Controlling operacyjny można określić jako sterowanie zyskiem w krótkim czasie. Wyrósł on na gruncie rachunkowości i jest nastawiony na analizowanie sytuacji przedsiębiorstwa za pomocą metod rachunkowych oraz innych: technik ilościowych i jakościowych. W centrum działań controllingu operacyjnego są procesy implementacji i realizacji strategii. Procesy te obejmują:

?opracowanie systemu i bezpośredni udział w sporządzaniu planów operatywnych określających środki i sposoby osiągnięcia celów głównych i cząstkowych,

?przełożenie planów na budżety kosztowo-wynikowe dla ośrodków odpowiedzialności w przedsiębiorstwie,

?sterowanie i kontrolę procesu realizacji zadań planowych,

?zapewnienie aktywnego i konstruktywnego współdziałania wszystkich pracowników przedsiębiorstwa w ramach realizowanych procesów.

Controlling operacyjny wspomaga podejmowanie decyzji w okresach kwartalnych i rocznych. Tworzy instrumenty sterowania, które:

?uwzględniają coraz bardziej wzrastającą kompleksowość działalności gospodarczej przedsiębiorstwa,

?wysyłają w odpowiednim czasie sygnały umożliwiające dokonanie działań regulacyjnych,

?zapewniają zarządzanie przedsiębiorstwem jako całością,

?zapewniają utrzymanie równowagi ekonomicznej w przedsiębiorstwie w zakresie przychodów, kosztów, zysku i finansów w powiązaniu z przyszłymi przedsięwzięciami strategicznymi,

?zorientowane na przyszłość, pomagają rozwiązywać problemy „wąskich gardeł”[19].

W banku zadaniem controllingu operacyjnego jest określenie wartości priorytetowych i obserwowanie prawidłowości w funkcjonowaniu banku.

Wyróżniamy również controlling bieżący, który jest elementem uzupełniającym planowanie operacyjne. Zawiera on zestaw programów, wspierające planowanie średnioterminowe w sytuacji pojawienia się zakłóceń, gdy niezbędna jest natychmiastowa reakcja i interwencja[20]
Controlling globalny – występuje tylko w podmiotach gospodarczych o zasięgu ogólnoświatowym, dysponujących dużym kapitałem oraz posiadające potężne komórki analityczne. Obejmuje on szeroko rozumianą i rozbudowaną analizę sytuacji na rynku międzynarodowym.

5Bibliografia

1.E.I. Saunders, Kontrola wewnętrzna w bankowości Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce Warszawa 1996

2.H. Błoch Controlling i rachunkowość zarządcza ,Centrum Informacji Warszawa 1992

3.H.Błoch: Controlling rachunkowość zarządcza, Centrum Informacji Menedżera, Warszawa 1992

4.H.J. Vollmuth, Controlling. Planowanie, kontrola, kierowanie. Podstawy budowania systemu controllingu, Agencja Wydawnicza PLACET Warszawa 2000

5.J. Goliszewski, Controlling strategiczny – część 2, Przegląd Organizacji nr 6 z 1991

6.J. Goliszewski: Controlling - system koordynacji przedsiębiorstwa, „Przegląd Organizacji”, nr 8-9 z 1990

7.K. Wierzbicki Praktyczny poradnik kontrolera, KWANTUM Warszawa 2000

8.M. Dobija Rachunkowość zarządcza i controlling, PWN Warszawa 1999

9.Mann/Mayer: Controlling w Twojej firmie, Centrum Kierowania Liderów, Skierniewice 1998

10.Nowak, Controlling jako metoda zarządzania bankiem komercyjnym, [w:] Współczesny bank, red. W. L. Jaworski, POLTEXT, Warszawa 1999

11.P. Banaszyk, R. Fimińska-Banaszyk, A. Stańda, Zasady zarządzania w przedsiębiorstwie, Poznań 1997

12.Red. J. Lichtarski: Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 1998

13.Red. K. Kowalska, Controlling w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2001

14.Red. W. L. Jaworski i Z. Zawadzka, Bankowość. Podręcznik akademicki, POLTEXT, W-wa 2001

15.Red. W.L. Jaworski: Banki polskie u progu Xxi wieku, Poltext Warszawa 1999

16.S. Dębski w Ekonomice i organizacji przedsiębiorstwa, PWN Warszawa 1997

17.S. Kałużny Kontrola w banku, KWANTUM Warszawa 1996

18.W. Gabrusiewicz, A. Kamela-Sowińska, H. Poetschke, Rachunkowość zarządcza, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000

19.W. Radzikowski, J. Wierzbicki, Controlling. Koncepcje – Metody - Zastosowanie, Toruńska Szkoła Zarządzania, Toruń 1999

------------------------------------------------------------

[1] J. Goliszewski: Controlling - system koordynacji przedsiębiorstwa, „Przegląd Organizacji”, nr 8-9 z 1990, s. 16

[2] Red. K. Kowalska, Controlling w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2001, s. 9

[3] W. Radzikowski, J. Wierzbicki, Controlling. Koncepcje – Metody - Zastosowanie, Toruńska Szkoła Zarządzania, Toruń 1999, s. 7

[4] P. Banaszyk, R. Fimińska-Banaszyk, A. Stańda, Zasady zarządzania w przedsiębiorstwie, Poznań 1997, s. 147

[5] Mann/Mayer: Controlling w Twojej firmie, Centrum Kierowania Liderów, Skierniewice 1998, s.5

[6] H.J. Vollmuth, Controlling. Planowanie, kontrola, kierowanie. Podstawy budowania systemu controllingu, Agencja Wydawnicza PLACET Warszawa 2000, s. 15

[7] S. Dębski w Ekonomice i organizacji przedsiębiorstwa, PWN Warszawa 1997

[8] Red. W.L. Jaworski: Banki polskie u progu Xxi wieku, Poltext Warszawa 1999, s.224

[9] E.I. Saunders, Kontrola wewnętrzna w bankowości Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce Warszawa 1996, s. 22

[10] H. Błoch Controlling i rachunkowość zarządcza ,Centrum Informacji Warszawa 1992, s. 1

[11] S. Kałużny Kontrola w banku, KWANTUM Warszawa 1996, s. 83

[12] M. Dobija Rachunkowość zarządcza i controlling, PWN Warszawa 1999, s. 61

[13] K. Wierzbicki Praktyczny poradnik kontrolera, KWANTUM Warszawa 2000, s.168

[14] W. Gabrusiewicz, A. Kamela-Sowińska, H. Poetschke, Rachunkowość zarządcza, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s. 371

[15] K. Wierzbicki, Praktyczny poradnik kontrolera, KWANTUM, Warszawa 2000, s. 167

[16] Red. W. L. Jaworski i Z. Zawadzka, Bankowość. Podręcznik akademicki, POLTEXT, W-wa 2001, s.537-538

[17] J. Goliszewski, Controlling strategiczny – część 2, Przegląd Organizacji nr 6 z 1991, s. 27

[18] A. Nowak, Controlling jako metoda zarządzania bankiem komercyjnym, [w:] Współczesny bank, red. W. L. Jaworski, POLTEXT, Warszawa 1999, s. 205

[19] Red. J. Lichtarski: Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 1998, s. 257-258

[20] H.Błoch: Controlling rachunkowość zarządcza, Centrum Informacji Menedżera, Warszawa 1992, s.4-5

Skuteczne zarządzanie kapitałem obrotowym polega na:

?Optymalizacji wielkości i struktury aktywów bieżących z punktu widzenia minimalizacji utrzymania tych aktywów,

?Odpowiednim ukształtowaniu struktury źródeł jego finansowania, co z kolei prowadzi do minimalizowania kosztów finansowych,

?Utrzymaniu stałej płynności finansowej,

?Ustanowieniu administracyjnych oraz optymalizacyjnych podstaw zarządzania kapitałem obrotowym w ramach przyjętych ustaleń.
Ogólna zasada zarządzania kapitałem obrotowym to w istocie zasada kompromisu między koniecznością wywiązywania się z bieżących zobowiązań ( możliwe wysoki poziom kapitału obrotowego) i niechęcią do zamrożenia środków pieniężnych ( możliwie niski poziom kapitału obrotowego).
Pojęcie i podział kapitału obrotowego.
Termin kapitał obrotowy pochodzi od starego jankeskiego domokrążcy, który ładował swój wóz towarami i udawał się w swoją drogę, aby je rozprowadzać. Towary te były zwane kapitałem obrotowym, gdyż były tym, co sprzedawał, a raczej, czym obracał, dla zapewnienia sobie zysków. Wóz i koń były jego własnością, a więc były finansowane kapitałem własnym, natomiast towary były nabywane za pożyczane środki zwanymi pożyczkami na kapitał obrotowy.

Pojęcie kapitału obrotowego nie jest jednoznaczne, stąd też w literaturze używa się dwóch pojęć do określenia kapitału obrotowego, którymi są: kapitał obrotowy brutto i kapitał obrotowy netto.

Kapitał obrotowy brutto rozumiany jest jako aktywa bieżące firmy (nazywane także środkami obrotowymi bądź też majątkiem obrotowym), które są zaangażowane w bieżącą działalność przedsiębiorstwa.

Natomiast kapitał obrotowy netto (zwany też kapitałem pracującym, z ang. working capital) jest różnicą pomiędzy aktywami bieżącymi a zobowiązaniami bieżącymi (krótkoterminowymi). Jest to więc kapitał finansujący określoną część środków obrotowych, mianowicie tę, która nie zostaje pokryta zobowiązaniami bieżącymi, a więc stanowi nadwyżkę aktywów bieżących nad tymi zobowiązaniami. Ująć to można w formie następującego zapisu:

Kapitał obrotowy netto = Aktywa bieżące - Zobowiązania bieżące

Nadwyżka aktywów obrotowych nad zobowiązaniami krótkoterminowymi odgrywa w przedsiębiorstwie rolę płynnej rezerwy, która nadaje się do zaspokajania potrzeb nieprzewidzianych i jest w każdej chwili do dyspozycji przedsiębiorstwa.

W praktyce kapitał obrotowy netto częściej ustalany jest jako różnica między kapitałem stałym (tj. kapitał własny + zobowiązania długoterminowe) i majątkiem trwałym, a więc uwzględnia się źródła jego finansowania.

Zapisać to można jako:

Kapitał obrotowy netto = Kapitał stały - Majątek trwały

Oba ujęcia, aczkolwiek różnią się między sobą interpretacją, z rachunkowego punktu widzenia są tożsame.

Kapitał obrotowy = Zapotrzebowanie na kapitał + Saldo netto skarbowości

Uwzględniając zapotrzebowanie na kapitał obrotowy, definicja kapitału obrotowego przyjmuje postać:

Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy odpowiada tej części bieżących potrzeb firmy, które są związane z finansowaniem zapasów, należności i innych roszczeń, a które nie znajdują pokrycia w zobowiązaniach bieżących (bez kredytów krótkoterminowych).

Wysokość zapotrzebowania na kapitał obrotowy w przedsiębiorstwie może być znacznie zróżnicowana. Zależy ona od długości cyklu eksploatacyjnego oraz rotacji środków obrotowych uwalniającej płynne środki zamrożone w zapasach i w należnościach.

Do regulowania zobowiązań bieżących służą środki płynne, a więc gotówka w kasie i banku oraz krótkoterminowe papiery wartościowe, które mogą być szybko zamienione na gotówkę. Brak środków na bieżące regulowanie zobowiązań firmy powoduje powstanie zobowiązań przeterminowanych i prowadzi do zachwiania płynności finansowej firmy.

Saldo netto skarbowości (środków pieniężnych) stanowi różnicę między środkami własnymi ( gotówką, krótkoterminowymi papierami wartościowymi), a środkami obcymi ( kredytami krótkoterminowymi).

Majątek obrotowy można podzielić na cztery podstawowe grupy (wg. stopnia ich płynności):

?zapasy,

?należności i roszczenia,

?papiery wartościowe przeznaczone do obrotu,

?środki pieniężne,
Do zapasów zalicza się zazwyczaj:

?wartość surowców i materiałów w magazynach,

?wartość produkcji w toku, ustaloną w sposób wynikający z przyjętego w przedsiębiorstwie rachunku kosztów,

?wartość zapasów wyrobów gotowych,

?wartość zapasów towarów w magazynach,

?wartość zapłaconych zaliczek na poczet przyszłych dostaw materiałów i towarów nie rozliczonych do końca roku bilansowego.

Należności i roszczenia dotyczą należności z tytułu dostaw, robót i usług. Są to sumy pieniężne, które należą się firmie od innych przedsiębiorstw w wyniku sprzedaży tym przedsiębiorstwom wyrobów gotowych, usług lub towarów. Należności powstają też w przypadku, gdy firma płaci lub zadatkuje z góry na przyszłe dostawy materiałów i towarów. Należności mogą też powstawać z tytułu nie zapłaconego kapitału akcyjnego. Ponadto mogą wystąpić należności krótkoterminowe od pracowników, instytucji i organizacji. Do należności zalicza się również roszczenia sporne, które są dochodzone na drodze postępowania sądowego i stanowią należności z tytułu dostaw, robót i usług, roszczenia z tytułu odsetek oraz odszkodowań, zarówno od odbiorców, jak też od dostawców.

Kolejną pozycją majątku obrotowego firmy stanowią krótkoterminowe papiery wartościowe (zwane również papierami wartościowymi przeznaczonymi do obrotu) zakupione w celu odsprzedaży, które obejmują: obligacje, akcje obce, skupione akcje własne, krótkoterminowe bony skarbowe itp.

Środki pieniężne mogą występować w różnej formie i obejmują: gotówkę w kasie przedsiębiorstwa i na rachunku bankowym, wartość weksli i czeków obcych oraz środki pieniężne w drodze.

Po stronie pasywów kapitał obrotowy obejmuje źródła finansowania wyżej wymienionych aktywów bieżących, którymi mogą być zarówno kapitały własne, długoterminowe kredyty i pożyczki, krótkoterminowe kredyty i pożyczki oraz pozostałe zobowiązania krótkoterminowe.

Należy dodać, że tylko część kapitałów własnych, niezwiązanych z finansowaniem majątku trwałego, może być źródłem finansowania aktywów bieżących. Podobnie rzecz ma się z długoterminowymi kredytami i pożyczkami. Tylko część z nich może być zaangażowana w finansowanie majątku trwałego, a część w finansowanie majątku obrotowego.

Kapitał własny może przybierać różną postać, w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa. Kapitałem własnym jest więc fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa w przedsiębiorstwie państwowym; kapitał: udziałowy, zapasowy i rezerwowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością; kapitał akcyjny, zapasowy i rezerwowy w spółce akcyjnej. Zysk jednostki gospodarczej również zwiększa kapitał własny. Kapitał własny tworzy się z wkładów właściciela podmiotu gospodarczego, wspólników, wpłat udziałowców lub akcjonariuszy za nabyte udziały i akcje. Kapitał własny zwiększa się lub maleje w wyniku działalności jednostki gospodarczej.

Drugą część kapitałów stałych stanowią długoterminowe kapitały obce tzn. takie, które zostały pożyczone na czas dłuższy niż jeden rok. Są to kredyty bankowe, różnego rodzaju pożyczki hipoteczne czy gwarantowane, udzielone przez inne podmioty gospodarcze funkcjonujące na rynku.

Natomiast zobowiązania krótkoterminowe należą do bieżących źródeł finansowania majątku obrotowego, czyli takich, których termin płatności jest krótszy niż jeden rok.

Obejmują one:

?krótkoterminowe kredyty zaciągnięte w bankach,

?pożyczki od innych podmiotów gospodarczych,

?zobowiązania wobec dostawców z tytułu dostaw, robót i usług,

?zobowiązania wobec budżetu,

?zobowiązania z tytułu wynagrodzeń,

?pozostałe zobowiązania,

?fundusze specjalne.

W ramach kredytu krótkoterminowego banki oferują: kredyt w rachunku bieżącym, kredyt w rachunku kredytowym, kredyt wekslowy, kredyt lombardowy i inne. Zobowiązania wobec dostawców można podzielić na dwie zasadnicze grupy, tj. na zobowiązania:

?wynikające z normalnego cyklu rozliczeń, które służą finansowaniu majątku obrotowego, ale nie powodują konieczności ponoszenia z tego tytułu kosztów,

?stanowiące kredyt handlowy, oznaczający odroczenie przez kontrahenta należnej mu płatności, co łączy się jednak z dodatkowym kosztem, który jest często wyodrębniony w formie skonta, uzyskanego w razie bieżącej płatności.
Zobowiązania wobec budżetu obejmują głównie nie zapłacone podatki i inne obowiązkowe obciążenia, które firmy winne są budżetowi.

Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń występują wówczas, gdy moment wypłaty wynagrodzeń występuje później niż moment ich naliczania. Zobowiązania z tego tytułu, jako źródło finansowania są szczególnie korzystne dla przedsiębiorstwa, ponieważ w odróżnieniu od większości innych źródeł są źródłem całkowicie darmowym.

Fundusze specjalne tworzone są przez przedsiębiorstwo na podstawie odrębnych przepisów (fundusz socjalny, mieszkaniowy) lub decyzji podmiotu gospodarczego o podziale zysku. Ze względu na to, że fundusze te nie finansują majątku trwałego, mogą powiększać kapitał obrotowy.

Ostatnią pozycję źródeł finansowania stanowią rozliczenia międzyokresowe bierne, które występują wówczas, gdy firma zalicza w bieżące koszty wydatki, które nastąpią później (np. koszty remontów, które będą wykonane i opłacone później). Są więc formą wewnętrznego zobowiązania, które będzie spłacone w momencie poniesienia realnego wydatku (np. wykonania i zapłaty za remont).

Spośród innych form finansowania majątku obrotowego można wymienić uzyskiwanie kredytów pod zastaw należności bądź zapasów oraz faktoring należności. Faktoring jest umową nienazwaną polegającą na krótkoterminowym finansowaniu towarów i usług przez podmiot, który pośredniczy w procesie rozliczeń finansowych pomiędzy dostawcą i odbiorcą. Najczęściej faktoring jest umową zawartą między bankiem (faktorem) a przedsiębiorstwem (dostawcą) o zakup przez bank wierzytelności powstałych w wyniku świadczonych przez nie dostaw.

Cykl kapitału obrotowego.

Ważną własnością kapitału obrotowego jest jego ustawiczny ruch, powodujący częstą zmianę jego postaci. Nadaje mu to charakter pewnego cyklicznego procesu, w którym można wyróżnić kilka etapów. Cykl kapitału obrotowego można zobrazować graficznie:

Gotówka

zakupy na

kredyt

zakupy za

Należności gotówkę Zobowiązania wobec dostawców

sprzedaż

sprzedaż za gotówkę

na kredyt

Wyroby gotowe Produkcja w toku Materiały

Źródło: opracowanie własne
Rysunek 1. Cykl kapitału obrotowego.

Początkiem cyklu jest gotówka, za którą przedsiębiorstwo kupuje surowce i materiały wykorzystywane następnie w procesie produkcyjnym. Następuje, więc przekształcenie jednej formy aktywów bieżących - gotówki - w inną - zapasy surowców i materiałów, bez zmiany ogólnego poziomu kapitału obrotowego. Przedsiębiorstwo może również nabyć materiały i surowce na warunkach kredytu. Powoduje to wzrost ogólnego poziomu kapitału obrotowego poprzez powstanie zobowiązania firmy wobec dostawców.

W etapie drugim procesu produkcyjnego następuje kolejne przekształcenie surowców i materiałów w wyroby gotowe. Zaangażowanie pracy żywej powoduje albo zmniejszenie gotówki ze względu na konieczność wypłaty zobowiązań za pracę, albo powstanie zobowiązań wobec pracowników, w przypadku, gdy wypłata wynagrodzeń następuje z pewnym opóźnieniem.

Etap następny to sprzedaż wyrobów gotowych. Jeżeli odbywa się za gotówkę, to powiększa się jej stan w przedsiębiorstwie. Jeżeli natomiast sprzedaż odbywa się na kredyt, to powstają należności od odbiorców. W tym etapie zwiększa się wartość majątku obrotowego o zrealizowany na sprzedaży zysk, ponieważ wartość wyrobów gotowych ewidencjonowana jest według kosztu ich wytworzenia, a gotówka lub należności wynikające z ich sprzedaży liczone są według cen zbytu, które mają wkalkulowany zysk.