Today’s technical education in turkey nurhayat varol technical Teacher abstract
NTU’ da Yazılım Mühendisliği Ders Programı
Yüklə 3,42 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dersin Kodu Dersin Adı Kredisi
- Seçmeli Ders IS 710-R Yapay Zeka Kapsamı 3
- Tablo 4: NTU Sitesi Üyesi Olabilmek İçin İzlenmesi Gereken Yol
- KAYNAKÇA 1.
- Uzman Sistemlerde ESTA Yazılımının Önemi The Importance Of The Esta Software On Expert Systems ÖZGEÇMİŞ Doç. Dr. Asaf Varol
- Öğr.Gör. Nurhayat Varol
- UZMAN SİSTEMLERE GENEL BAKIŞ
- ESTA’NIN KULLANIM ALANLARI
- ESTA iLE PROGRAM HAZIRLAMA TEKNİKLERİ
- ESTA ORTAMINA DESTEK SAĞLAYACAK YARDIMCI YAZILIMLAR
- TELEVİZYON ARIZALARININ TESPİTİ PROGRAMI
2.2. NTU’ da Yazılım Mühendisliği Ders Programı NTU’ da Bilgisayar Mühendisliği programı içerisinde iki ayrı alanda yüksek lisans yapılabilir. Bunlar, Yazılım Mühendisliği ve Bilgisayar Mimarisi alanlarıdır. Yazılım Mühendisliği’ne ait dersler Tablo 3’de verilmiştir. Tablo 3. Yazılım Mühendisliği Alanında Verilen Dersler
2.3. NTU Site Üyesi Olma Basamakları Amerika Birleşik Devletleri içerisinde toplam 46 üniversitenin iş birliği ile yürütülen uydu ile eğitim programlarından yararlanabilmek için, NTU Site Üyesi kimliğini kazanmak gerekir. Site üyesi olma durumunda sağlanan faydalar şöyle sayılabilir: * Teknik meslekler ile uyumluluk ve esneklik * 46 ayrı üniversitenin iş birliği ile hazırlanan ders müfredatına erişim * Bireysel veya organizasyonların gereksinimlerine ait programlara erişim * Başarılı lisans mezunlarına eğitim imkanları sağlama * Part-time mezuniyet eğitimi kesilmeksizin coğrafi transferler oluşturabilme, NTU Site Üyesi olabilmek için Tablo 4’deki basamaklarda açıklanan yol izlenerek gerekli malzemeler sağlanmalıdır, Amerika Birleşik Devletleri’nde halen 880 adet NTU Sitesi bulunmaktadır. Tablo 4: NTU Sitesi Üyesi Olabilmek İçin İzlenmesi Gereken Yol
3. SONUÇ ABD uydu üzerinden uzaktan eğitim için güzel bir modeli, NTU’yu kurarak sağlamıştır. Türkiye’de de yıllardır Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi sosyal dallarda; M.E.B. FRTEB de lise düzeyinde uzaktan eğitim vermektedir. Ancak Türkiye’nin Türk Cumhuriyetleri ile ilişkilerinin pekişmesi ve arzu edilen yakınlaşmanın oluşturulabilmesi için TÜRKSAT uyduları kullanılarak NTU modeli bir eğitimin ülkemizde de başlatılması kaçınılmazdır. KAYNAKÇA 1. İNTERNET aracılığı ile http.//www.ntu.edu adresinden sağlanan dokümanlar. Yayınlandığı Yer: VAROL, A.; VAROL, N.: Uzman Sistemlerde ESTA Yazılımının Önemi, Bilişim’96, 18-22 Eylül 1996 İstanbul, Bildiriler Kitabı, S: 289-294 Uzman Sistemlerde ESTA Yazılımının Önemi The Importance Of The Esta Software On Expert Systems ÖZGEÇMİŞ Doç. Dr. Asaf Varol Asaf VAROL, lisans eğitimini Fırat Üniversite’sinde tamamladı. İTÜ Nükleer Enerji Enstitüsü’nde yüksek lisans yaptı. Doktora çalışmalarını Almanya’da Kurlsruhe Üniversitesi’nde yaptı ve “Doktor” unvanını Karadeniz Üniversitesi’nden aldı. Bilgisayar alanında eğitim amacıyla ABD’de ve İngiltere’de bulundu. 1991’de doçent olan Asaf Varol, halen Fırat Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümü Başkanı, Teknik Eğitim Fakültesi Döner Sermaye İşletme Müdürü ve Fırat Televizyonu Genel Koordinatörlüğü görevlerini yürütmektedir. İlgi alanları; Bilgisayar Destekli Eğitim, CAD-CAM, Network Sistemleri, Veri Tabanı, Program Tasarımı ve Uzaktan Eğitimdir. Öğr.Gör. Nurhayat Varol Nurhayat Varol, Diyarbakır Eğitim Enstitüsü Matematik Bölümü’nden mezun oldu. Daha sonra Fırat Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi’nde ikinci lisans eğitimini tamamladı.Yüksek lisans eğitimini Fırat Üniversitesi’nde tamamlayan Varol, CAD-CAM ve bilgisayar konularında İngiltere’de çalışmalarda bulundu. İlgi alanları CAD-CAM, ESTA, Network Sistemleri ve Bilgisayar Destekli Eğitimdir. ÖZET Uzman Sistemler son yıllarda yaygın olarak kullanılan yeni bir kavramdır ve uzman bir kişi tarafından hazırlanan bir yazılımdır. Uzman sistemler, program akışı esnasında arka arkaya yöneltilecek sorulara verilecek cevaplara göre herhangi bir probleme çözüm bulma yöntemidir. Görsel ve işitsel eğitime dayanan uzman sistemler, ideal olanlarıdır. Bu makalede ESTA yazılımı kullanılarak bu çalışma sayesinde hazırlanmış orijinal uzman sistemlere ait program yazma teknikleri tartışılacaktır. ABSTRACT An Expert System is a widespread used new concept in Iast years and a software which is prepared by expert persons. An Expert system is a solution finding method of any problem using the answers of questions which asked to user of the computer step by step during the program running. The Expert System which based on audio-visual aspect is ideal. In this article the Expert System which is original prepared using the ESTA software and a result of this study will be discussed. GİRİŞ Kendi kendine öğrenme yöntemi gün geçtikçe daha fazla önem kazanmaktadır. Gelişen teknolojiye paralel olarak, eğitim yöntemleri de klasik yöntemlere kıyasla büyük gelişme göstermektedir. Multimedia diye adlandırılan sistem sayesinde konular artık görsel ve işitsel olarak hazırlanmakta ve bilgisayar yardımı ile etkin eğitim sağlanmaktadır. Bilgisayar Destekli Eğitim diye adlandırılan ve son yıllarda büyük önem kazanan sistemlerde öğretim kalıcı olmaktadır. Uzman Sistemler kullanılarak hazırlanmış bir program çalıştırıldığında, bilgisayar ekranında yöneltilen sorulara vereceği cevaplar doğrultusunda programın akışı değiştirilerek, kullanıcıya o konunun öğretilmesine çalışılır. Uzman sistemlerde kullanılabilecek. yazılımlar çok değişik olabilir. Programlama dilleri yanında hazır paket programlar kullanarak dosyalar hazırlanabilir. Ancak uzman sistemlere uygun hazırlanmış yazılımlar kullanarak, daha kolay Bilgisayar Destekli Eğitim tasarlanabilir. Burada Türkiye’de kullanımı bu yıl içerisinde aniden yükselen bir yazılım (Varol, A.; Varol, N., 1996) olan ESTA programı ile hazırlanmış dosyalar üzerinde durulacaktır. UZMAN SİSTEMLERE GENEL BAKIŞ Uzman sistem anlamı zeka anlamıyla birlikte ortaya çıkmıştır. Bu nedenle uzman sistemler için kullanılan diller arasında yapay zeka alanında kullanılan dillerden olan PROLOG’a sık rastlamak mümkün olabilmektedir. Şu anda uzman sistem konularıyla uğraşan şirket sayısı bir hayli yüksektir. Uzman sistem hazırlanırken hemen hemen her türlü programlama dili kullanılabilir. Örneğin Quick Basic Programlama dili kullanılarak CNC tezgahları için ideal simülasyon programları hazırlanabilir (Varol, A.; Kök, M., 1996). Uzman Sistemler konusunu araştıran (Allahverdi, N.M. ve diğ., 1996) bazı araştırmacılara göre; eski Sovyetlerde uzman sistemleri programlamak için ilk önceleri tecrübesiz bir kullanıcı ile bilgisayar arasında bir arayüz oluşturan sistemler geliştirilmiş ve daha sonraları bu sistemler gerçek uzman sistemlere dönüştürülmüştür. Özel olarak tasarlanmış formal dili (F dili) kullanarak bilgi-mantık etkileşim sistemi DILOS oluşturulmuş ve bu sistemin bilgi tabanını hazırlamak için çatılardan faydalanılmıştır. Çatıları kullanan diğer sistemler KATI ve TEMP sistemleri otomatik hale getirilmiş projelendirme alanında uygulanmak üzere tasarlanmışlardır F dilinden başka SNOBOL diline yakın Refal (Recursive Functions Aigoritmic Language) dili de tasarlanmıştır (Allahverdi, NM ve diğ., 1996). Eski Sovyetlerde gaz türbin motorlarında ortaya çıkabilecek kazaların önlenmesi için bunların teşhis edilmesi ve durumlarında meydana gelen en küçük değişikliklere göre teknik durumu hakkında karar verebilen uzman sistem olarak ESTA gösterilmiştir (Allahverdi, N.M. ve diğ., 1996). ESTA’nın bu tarifi hatalıdır. Çünkü ESTA ile birçok alanda uzman sistem hazırlanabileceği bizzat tarafımızdan öğrencilerimize yaptırılan projelerle ispatlanmıştır. ESTA gaz türbin motorlarında çıkabilecek kazaların önlenmesi veya tespit edilmesi için kullanılmış bir uzman sistem türü olabilir, ancak bu tanımdan ESTA ile başka uzman sistemler yapılamaz anlamı çıkartılmamalıdır. ESTA’NIN KULLANIM ALANLARI ESTA yazılımı henüz Türkiye’de yeterince kullanılmamaktadır. Bunun nedenleri bu yazılımın ancak ilk olarak 1994 Yılında düzenlenen International Summer School on Computer-Based Cognitive Tools For Teaching and Learning yaz okuluyla (Varol, A.; Varol, N., 1996) Türkiye piyasasına girebilmesidir. Bilgisayar Destekli Eğitim konusu ile uğraşanların büyük bir bölümü bu yazılımı yeni tanımaktadır. Bir yazılımın yeterince kullanımını sağlayabilmek için o yazılımın öncelikle eğitim kurumlarımıza girmesi sağlanmalıdır Fırat Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümü ders müfredatları değiştirilerek Uzman Sistemlerin ders olarak okutulmasının sonucunda bu yazılım önemli bir kullanım sahası bulmuştur. Ayrıca MEB’na düzenlenen Hizmetiçi Eğitim Programlarında ESTA’nın öğretilmesi sayesinde bu yazılım Türkiye’de arzu edilen gelişme düzeyine hızlı bir şekilde ilerlemektedir. Bilgisayar Destekli Eğitim, Multimedia ve Uzman Sistemlerin kullanılabilecekleri her alanda ESTA’yı uygulamak mümkündür. Konuya açıklık getirmek amacıyla bir örnek verelim. Motor arızalarının teşhisi ile ilgili ESTA yazılımıyla birlikte verilen car.kb dosyasında (ESTA, 1993), bir arabaya ait herhangi bir sisteminde meydana gelebilecek bir arızanın tespitinde, kademeli olarak yöneltilen sorular sayesinde arıza tespiti yapılabilmektedir. Hazırlanan bu dosyayı kullanmak için ne otomotiv uzmanı ne de iyi bir ESTA programcısı olmak gerekir. Çünkü bu dosya iyi düzeyde ESTA programlama bilen ve aynı zamanda otomotiv konusunda uzman olan kişilerce hazırlanmıştır. Bu programı kullanacak kişinin amacı da ESTA’yı öğrenmek olamaz. Kullanıcının hedefi otomotiv üzerinde çıkacak arızanın nedenini bulmaktır. O halde muhtemelen bu kullanıcı, otomotiv arızaları üzerinde yetişmek isteyen ve kendi kendine öğrenmeyi amaçlayan birisidir. Bilgisayar Destekli Eğitim sahalarında yeni bir uzmanlık gerektiren konuyu bilmeyen birisine adım adım yöneltilecek sorular sayesinde ESTA dili kullanılarak öğretilebileceği kanıtlanmıştır. Şöyle ki, Fırat Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümü son sınıf öğrencileri için yeni konulan Uzman Sistemler dersinde 30’u aşkın değişik konuda projeler yaptırılmıştır. Bu projelerden bazılarının başlıkları aşağıda verilmiştir.
Yukarıda konu başlıkları verilen bu dosyalar özgün olarak yazılmış dosyalardır ve sözkonusu bu konuları adım adım öğretmeye yönelik hazırlanmıştır. Bu dosyaları kullanan kişilerin ne ESTA bilmeleri ne de uzmanlık gerektiren o konuyu bilmeleri gerekmemektedir. Program akışı esnasında kullanıcıyı yönlendirme kendiliğinden olmaktadır. ESTA iLE PROGRAM HAZIRLAMA TEKNİKLERİ ESTA ile uzmanlık gerektiren bir konuda dosya hazırlamak için bazı ön şartların yerine getirilmesi gerekir. Bu ön şartlar şöyle sıralanabilir:
ESTA ORTAMINA DESTEK SAĞLAYACAK YARDIMCI YAZILIMLAR ESTA ile dosya hazırlanırken, diğer yazılımlara ihtiyaç olabilir. Örneğin çizimler Paint, Painbrush vb. yazılımlar kullanılarak ESTA Resim Veritabanına aktarılabilir. Scanner, kamera vb araçlar kullanılarak görüntüler resim olarak ESTA ortamına alınabilir. ESTA dosyası içerisinden zaman zaman çıkarak başka bir yazılım içerisine girilebilir. Örneğin QUICK BASIC’in anlatıldığı bir ESTA dosyasını ele alalım. Dosyanın bir yerinde ESTA’dan çıkarak QUICK BASIC ortamına geçilerek BASIC ortamında bir programın çalıştırılması ve örnek çözüm yapıldıktan sonra doğrudan tekrar ESTA ortamına geri dönülmesi istenebilir. ESTA bu tür geçişlerin önemli bir bölümüne imkan vermektedir. ESTA kütüphanesi oldukça zengin durumdadır. Kullandığı birçok kütüphane dosyaları PROLOG diline ait olanları kullanmaktadır. Zaten ESTA PLUS diye adlandırılan profesyonel kısmı yeterli düzeyde kullanabilmek için PROLOG dil bilgisi gerekmektedir. ESTA ile Uzman Sistem hazırlamak isteyen kişilerin mutlaka PROLOG dilini öğrenmeleri tavsiye edilir. Diğer programlama dillerinde olduğu gibi ESTA PLUS içerisinde de kullanıcı tarafından özel fonksiyonlar tanımlanabilir. Bu özel fonksiyonların da PROLOG ile yazılmasının birçok avantajları vardır. Başka dille yazılmış özel fonksiyonlar hafızada daha fazla yer işgal edebilir Ayrıca PROLOG diline ait hazır fonksiyonların bir kısmı yeni hazırlanacak özel bir fonksiyon içerisinde kullanılması düşünülüyorsa, özel fonksiyonlar PROLOG dili ile yazılmalıdır. TELEVİZYON ARIZALARININ TESPİTİ PROGRAMI ESTA ile Uzman Sistem dosyalarının hazırlanması sonucunda nasıl bir ekran ile karşı karşıya kalınacağını daha iyi anlamak için televizyon arızalarının tespitine yarayan bir dosyayı inceleyelim. Bu dosya çalıştırıldığında Şekil 1 de görülen menü ekrana gelir. Bu menünün sol üst köşesinde Hangi konu hakkında bilgi edinmek istiyorsunuz? ifadesi yeralmaktadır. Böylece televizyon arızasını tespit etmek isteyen kullanıcıya seçenekler sunulmuş olmaktadır. 
Şekil 1: TV Tamir Programına Ait Ana Menü Bu programı kullanan kişi bu alanda hizmet veren bir tamirci olabileceği gibi, bu konularda hiç bilgisi olmayan birisi de olabilir. Çünkü televizyonların nasıl kurulacağını dahi bilmeyen kişiler çıkabilmektedir. Yeni alınan bir televizyonu kurmak için neler yapılması gerektiği konusunda bilgi edinmek isteyelim. Bu durumda Şekil 2’den Televizyon kurma ifadesi üzerine gelinerek veya ana menü üzerinde mouse doğrudan ilgili şekil üzerine götürerek tıklanır. 
Şekil 2: Ana Menü içerisinde yer alan seçenekler Televizyon kurma ifadesi seçildiğinde ekranda Şekil 3’de görülen menü gözükür. Fazla yer almaması açısından, orijinal programa ait olan menünün sadece bu kısmı burada verilmiştir. Oysa orijinal menüde resimler de yer almaktadır. 
Şekil 3: Televizyon kurma seçeneğine ait alt menü Şekil 3 den de görüldüğü gibi bu menüde Evet, Hayır ve Bilinmiyor seçenekleri bulunmaktadır Bu soru neden soruldu diye merak ediyorsak Şekil 3’deki Açıklama butonuna basmak gerekir. Bunun sonucunda Şekil 4’de görülen Sorunun açıklaması menüsü gözükür. Sorunun açıklaması bölümünde TV için uygun yer seçmek TV’nin arıza yapmasıyla ilişkilidir ifadesi yer almakta ve televizyon yerinin kötü seçilmesi durumunda arızaların çıkabileceği anlatılmaktadır. 
Şekil 4: Sorunun Açıklaması Menüsü Şekil 4’de OK butonuna basıldığında Şekil 3’de gözüken menüye geri dönülür. ESTA programını kullanan kişi Şekil 3’deki menüden Hayır’ı Mouse ile seçtikten sonra OK butonuna basarsa Şekil 5’de görülen menü ekrana gelir. Şekil 5’den de görüldüğü gibi bu menü tamamen resim içermektedir. Resimler dikkatlice incelenirse televizyonun üzerine konulduğu sehpanın sağlam olması yani televizyonun düşmemesi; kalorifer peteklerine, doğrudan güneş ışınlarına maruz bırakılmaması veya iklim şartlarından etkilenecek şekilde camın önüne konulmaması ve üstünün bezle örtülmemesi gerektiği görülmektedir. 
Şekil 5: Televizyonun Konulmayacağı Yerler Yukarıdaki açıklamalardan da görüldüğü gibi bir konunun görsel-işitsel olarak adım adım yöneltilen sorularla öğretilmesi işlemi uzman sistemler veya bilgisayar destekli eğitim kavramları içerisinde yer almaktadır. O halde gerek bilgisayar destekli eğitim ve gerekse uzman sistemler birbirini tamamlar niteliktedir. ESTA ANA MENÜSÜ ESTA yazılımı yüklendiğinde aşağıdaki Türkçe menü ekranda gözükür. Türkçeleştirme işlemi tamamen tarafımızdan yapılmış olup, bu ayrı bir çalışmada anlatılmıştır. Bu menü Windows altında çalışan birçok yazılıma ait menülere benzemektedir. Ancak sütunlar içerisinde yer alan Çalıştır, Parametre ve Bölümler ESTA’ya ait özelliklerdir. 
Şekil 6: Esta Ana menüsü ESTA menüsü içerisinde önemli iki kısım bulunmaktadır. Bunlar bölüm ve parametrelerdir. Bölümler içerisinde ESTA komutları yer alır. Parametreler ise bu bölümlerin çalışmasını koordine eder. Örnek olarak yukarıda verilen televizyon arızalarının tespitine ait dosyayı ele alalım. Aşağıda Start ismini taşıyan bölüm ile bilgi ismini taşıyan parametre kısımları görülmektedir. Start bölümünün çalışabilmesi için bilgi parametresinden verilerin gelmesi gerekmektedir. Örneğin eğer bilgi parametresinde bilgiye atanan değer tvtemizlik ise, tvtemizlik adlı bölüm çalıştırılmaktadır. Bölüm ve parametreler zincirleme olarak yazıldıkları sıra ile çalışırlar. Açıklama butonu altında ifadelerin çıkmasını sağlayan satır parametre içerisinde explanation ifadesinde verilir. Soru ise question ifadesi içerisinde yer alır. Resmin çıkmasını sağlayan ise parametre içerisindeki picture komutu içerisinde yer alan resim adıdır. Programlama tekniği hakkında detaylı bilgi edinmek isteyenlerin ESTA ile Bilgisayar Destekli Eğitim adlı kitaba (Varol, A.; Varol, N., 1996, Beta) bakmalarını öneririz. section start : ‘Ana bölüm’ if bilgi=‘tvtemizlik’ do tvtemizlik if bilgi=‘tvkurma’ do tvkurma if bilgi=‘isguv’ do isguv if bilgi=‘tvtam’ chain ‘tam.kb’ if bilgi=‘tvariza’ chain ‘tvarz.kb’ parameter bilgi : ‘Genel bilgiler’ type category explanation ‘Bu bölüm de size tamir konusunda ve tv bakımı hususunda’ & ‘uyulması gereken bazı önemli bilgiler verilecektir’ options tvtemizlik – ‘TV bakım ve temizliği’, tvkurma – ‘Televizyon kurma’, tvtam – ‘Televizyon tamiri’, tvariza – ‘Televizyon arızaları’, isguv – ‘İş güvenliği’ /*rules field*/ question ‘Hangi konu hakkında bilgi edinmek istiyorsunuz ?’ picture ‘probres2’ Yüklə 3,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||