2
yasin görkli. Qılıc çaldı, din açdı, şahi-mərdan Əli
3
görkli. Əliniñ oğulları – peyğəmbər nəvalələri Kərbəla yazısında
4
yezidilər əlində şəhid oldu, Həsənlə Hüseyn – iki qardaş
5
bilə görkli. Yazılıb-düzülüb gögdən endi, Tañrı elmi Quran
6
görkli. Ol Quranı yazdı-düzdi, üləmalar ögrənincə köbətdi [
17
]
7
biçdi, alimlər sərvəri Osman Üffan oğlu görkli. Alçaq
8
yerdə yapılubdır Tañrı evi Məkkə görkli. [
18
] Ol Məkkəyə sağ
9
varsa, əsən gəlsə, sidqi bütün hacı görkli. Sağış
2011/
IV
12
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
10
günində ayna görkli. [
19
] Ayna güni oquyanda qütbə görkli. Qulaq
11
urub diñləyəndə ümmət görkli. Minarədə bañlayanda fəqi görkli.
12
Dizin basub oturanda halal görkli. Dölümindən ağarsa, baba
13
görkli. [
20
] Ağ südin toya əmzirsə, ana görkli. Yanaşub
7
1
yola girəndə qara buğur görkli. Sevgili qardaş görkli. [
21
] Yañal ala
2
uyanında dikilsə, gərdək görkli. [
22
] Urunca tınğı görkli. Oğul
3
görkli. [
23
] Qamusına bəñzəmədi, cümlə aləmləri yaradan Allah-Tañrı
4
görkli. Ol ögdügüm yuca Tañrı dost oluban mədəd
2011/
IV
13
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
5
irsün, xanım, hey! Ozan aydır: – Qarılar dört dürlüdir:
6
Birisi solduran soydur, [
24
] birisi tolduran toydur, [
25
] birisi eviñ
7
tayağıdır, birisi, necə söylərsən, bayağıdır. Ozan, eviñ tayağı
8
oldur ki, yazıdan-yabandan evə bir qonuq gəlsə, ər adam evdə
olmasa,
9
ol anı yedirər içirər, ağırlar əzizlər, göndərər. Ol Ayişə, Fatimə
10
soyıdır. Xanım, anuñ bəbəkləri bitsün. Ocağıña buncılayın övrət
11
gəlsün. Gəldün, ol kim solduran soydur, sapadanca [
26
]
12
yerindən uru turar, əlin-yüzin yumadan toquz bazlammac ilən
2011/
IV
14
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
13
bir küvlək yoğurd gəvzələr, [
27
] toyunca tıqa-basa yer, əlin bögrünə
8
1
urar, aydır: “Bu evi xarab olası ərə varalıdan bərü
2
dəxi qarnım toymadı, yüzüm gülmədi, ayağım başmaq, yüzüm
3
yaşmaq görmədi,” – der. ”Ah, nolaydı, bu öləydi, birinə dəxi
4
varaydım, umarımdan yaxşı, uyar [
28
] olaydı,” – der. Anuñ kibi-
5
niñ, xanım, bəbəkləri bitməsün. Ocağıña buncılayın övrət gəlməsün.
6
Gəldüñ, ol kim tolduran toydur, dəprətincə [
29
] yerindən uru
7
turdı, əlin-yüzin yumadan obanıñ ol ucundan
2011/
IV
15
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
8
bu ucuna, ol ucuna çarpışdırdı, quv quvladı, diñ
9
diñlədi, öylədəncə gəzdi, öylədən soñra evinə gəldi.
10
Gördi kim, oğrı köpək, yegə [
30
] tana evini bir-birinə qatmış,
11
tavuq komasına, sığır tamına dönmiş. Qonşularına çağırar ki:
12
“Qız, Zəlixə, Zübeydə, Ürüydə can! Qız, Çan Paşa, Ayna Mələk,
13
Qutlu Mələk! [
31
] Ölməgə-itməgə getməmişdim, yatacaq yerim genə
bu xarab
9
1
olasıydı. Nolaydı, bənim evimə bir ləhzə baqaydıñız. Qoñşu haqqı –
2
Tañrı haqqı,” – deyü söylər. Bunuñ kibiniñ, xanım, bəbəkləri bit-
məsün.
2011/
IV
16
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
3
Ocağıña bunuñ kibi övrət gəlməsün. Gəldiñ, ol kim
4
necə söylərsəñ, bayağıdır, evinə yazıdan-yabandan
5
bir udlu qonuq gəlsə, ər adam evdə olsa, aña disə ki, tur
6
ətmək gətür, yeyəlim, bu da yesün; disə, bişmiş ətməgün bəqası
olmaz,
7
yemək gərəkdir, övrət aydır: “Neyləyim, bu yıqılacaq evdə un yoq,
8
ələk yoq. Dəvə dəgirməndən gəlmədi,” – diyər. “Nə gəlürsə, bənim
sağrıma
9
gəlsün,” – deyü əlin götünə urur, yönin añaru, sağrısın ərinə
10
döndərir. Biñ söylərsəñ, birisini qoymaz, əriñ sözini qulağına
2011/
IV
17
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
11
qoymaz. [
32
] Ol Nuh peyğəmbəriñ eşəgi əslidir. Andan dəxi sizi,
12
xanım, Allah saqlasun. Ocağıñıza buncılayın övrət gəlməsün.
Qısa şərhlər
[1] Araşdırmalar göstərir ki, (qaf) hərfi tarixən cingiltili [q] – “qe” və
onun kar qarşılığı olan [k] – “ka” səsini ifadə etmək üçün istifadə olun-
muşdur. Bu fakt “Dədə Qorqud kitabı”nın orfoqrafiyasında qabarıq şə-
kildə nəzərə çarpır. Belə ki, irəlidə görəcəyimiz kimi bu ikili xüsusiyyət
bəzi arxaik sözlərin yanlış oxunuşuna şərait yaratmış, nəticədə müasir
əlifba ilə transkripsiya edilməsində və semantik açımında fərqli yanaş-
malara imkan açmışdır. Xüsusi olaraq qeyd etmək lazımdır ki, türk naşir-
lərinin “k” ilə verdiyi bu hərf Azərbaycan naşirlərinin transkripsiyasında
“q” ilə getmişdir. Sözsüz, bu, ilk növbədə, həmin xalqların istifadə etdik-
ləri əlifba ilə şərtlənir və heç də bütün məqamlarda tarixiliyi əks etdirmir.
Ənənəvi olaraq türk naşirlərinin “k” ilə yazdıqları bir çox sözlərdə bu hərf
(qe) səsini bildirdiyi halda, Azərbaycan naşirlərinin “q” ilə yazdıqları
əksər sözlərdə (ka) səsini ifadə etmişdir. Üzərində dayandığımız “yaqın”
variantı da bu tipli nümunələrə aiddir. F.Zeynalov və S.Əlizadə birgə
nəşrində bu fakt diqqətə çatdırılaraq belə izah olunur: “(qaf) – söz
əvvəlində q samitinin, bə`zi türk mənşəli sözlərin ortasında və sonunda
dilarxası kipləşən kar k səsinin işarəsidir. Məs: (yakın), (bakay-
dıñız). Lakin nəşriyyat imkanını nəzərə alıb, həmin səsi də mətndə q hərfi
ilə verməli olduq”(10, 24). Təhlilsə göstərir ki, qaf hərfi türk mənşəli
bə`zi sözlərin ortasında və sonunda deyil, həm də əvvəlində də k səsini
ifadə etmişdir, məsələn: kañlı, kalıñlıq, kuş və s. Biz sözlərin ortası və
sonunda işlənən qaf hərfinin transkripsiyasında Azərbaycan naşirlərinin
ənənəsini gözləsək də, mənanın daha dəqiq açıqlanmasına imkan verən
bu tipli sözlərin əvvəlində k (ka) hərfindən istifadə etməyi uğurlu variant
saydıq.
Digər cəhətdən, bu sözün işləndiyi “Rəsul əleyhissəlam zamanına
yaqın Bayat boyından Qorqut ata derlər bir ər qopdı” cümləsi abidəyə
2011/
IV
18
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
Dostları ilə paylaş: |