www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2017
7
E-antologiya:
çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə
9. Umberto Eko. "Postmodernizm, istehza,
əyləncəvilik." ---------- səh.
10. Vaqif Yusifli. "Xaqani Hassın şeirləri" --- səh.
11. Əlavə materiallar. Dünyanın əsas ədəbi-sənət
cərəyanları ------------- səh.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2017
8
E-antologiya:
çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə
Niyazi Mehdi
"Azərbaycan postmodernizminə giriş"
POST-MODERNİZM VƏ PLYURALİZM.
“PLYURALİZM” ANLAYIŞINDA NƏYİ
UNUTMUŞUQ
Bu yazıda çağdaş Azərbaycan sənət düşüncəsi üçün
gərəkli ola biləcək bəzi düşüncələri bölüşmək istərdim. Bu
düşüncələrin çoxu ―Post-modernizm‖ deyilən və yeni nəsl
yazarlarının arasında populyar olan olayla bağlıdır. Post-
modernizm Batı düşüncəsinin məhsuludur, bəziləri onu
XIX yüzilin ikinci yarısına, bəzilərisə XX yüzilin ikinci
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2017
9
E-antologiya:
çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə
yarısına aid edirlər. Ancaq hər iki halda Post-modernizmin
bir kökü var, çox vaxt onu bəlirtələməyi unudurlar. Batıda
həmin kök XIX yüzilin ikinci yarısında da vardı, XX
yüzildə də. Biz Demokratiyanın sevimli sözü və faktı olan
plyuralizmi deyirik. Post-modernizm məhz plyuralizmin
sonucudur, elə sonucudur ki, plyuralizm olub gəlişən
yerdə qaçılmaz olaraq ortaya çıxmalı olur.
Azərbaycan mədəniyyətində kulturoloji informasiya
azadlığının olmasına baxmayaraq biz deyəmmərik ki,
çağdaş sənətimizdə plyuralistik səviyyə hələlik yüksəkdir.
Onu da söyləyim ki, plyuralizm heç ona doğma olmalı
olan Azərbaycan mətbuatında da yoxluğa çatan azlıqladır.
Niyə? Ona görə ki, əsl plyuralizm çox variantılılq deyil.
Çoxvariantlılıq plyuralistik olmayan Sovet rejimində də
olub. Məsələn, Stalin Siyasi Bürosunda problemlərlə bağlı
ayrı-ayrı variantlılıq deyilib. Eləcə də Azərbaycan Sovet
incəsənətində kənddən və şəhərdən hərə bir cür yazıb.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2017
10
E-antologiya:
çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə
Plyuralizm daban-dabana tərs duran baxışların,
ideolojilərin, estetik görüşlərin bir arada, bir millətin
dünyasında bulunması və yaşamasıdır, məsələn, ateizmlə
dinin, kommunistlərlə liberalların, millətçilərlə
kosmopolitlərin, realistlərlə abstraksionistlərin,
ənənəviçilərlə avanqardistlərin. Azərbaycan elmində də,
sənətində də və bütünlükdə toplumunda da bu yoxdur və
ya bu, hələ başlanğıc, rüşeym halındadır. Durumun
paroadoksu ondadır ki, indiki mədəniyyətimizdə nə
məzmun, nə forma planında plyuralizmə yasaq yoxdur.
Hər halda sənətdə NƏDƏNSƏ NECƏ yazdığına görə heç
kimi tutmurlar, sürgün etmirlər, olsa-olsa TV-yə
buraxmırlar.
―Nədən‖ yazmağın plyuralizminə ―necə‖ yazmaq
plyuralizminin alternativi
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2017
11
E-antologiya:
çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə
Son illərin Azərbaycan ədəbiyyatında plyuralizmi
sezdirən yazılar var, onların adını Həmid Herisçi
―andəqraund‖ qoyur, kimlərsə onlara postmodernist deyir.
Onlar Azərbaycan gerçəkliyindən yazırlar, hətta lağ,
sayğısızlıq çalarlarında Anar, Elçin kimi ünlülərin adlarını
bədii tekstə calayırlar, Pikassonun bəzi şəkillərinə
calanmış qəzet parçası kimi. Hərçənd həməncə sual çıxır
bunun sayəsində ovsunlayıcı, magik enerjili yazı
yapırlarmı?
Akademik musiqidə mənim üçün yeni səs fakturasını,
cizgi oynartılarını eşitdirən Cavanşir Quliyev, Rəhilə
Həsənova, populyar musiqidə isə Vaqif Gərayzadə var.
Onlar plyuarlistik başqalıqda magik, erengetik şiddət
yarada bilirlər. Ancaq bütün bunlar sayca bir ulus üçün
çox azdır.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxana
2017
12
E-antologiya:
çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə
Yeri gəldi, plyuralizm məsələsindən bir planı da açım.
Plyuralizm NƏDƏN danışıb, NƏYİ göstərməkdə kəskin
başqalıqlardan doğa bilər, məsələn, biri İçərişəhəri çəkir, o
birisi zibil qutularını. Plyuralizm həm də NECƏ danışıb,
NECƏ göstərməkdə kəskin başqalıqlardan doğa bilər,
məsələn, biri İçərişəhəri realistik görüntüdə, o birisi zibil
qutularının tillərində (kubizm variantı) sındıra-sındıra,
qırçınlaya-qırçınlaya göstərə bilər. Sənətdə başlıca uğurlar
NƏDƏN danışmağın plyuralizmindən yox, NECƏ
danışmağın plyuralizmindən alınır: məsələn, Ermənilərlə
konflikt müstəvisində Qarabağ mövzusu yasaq olanda bu
mövzuya həsr olunmuş ən zay şeir də heyranlıq doğurur,
adamların ürəyini və sırasını vəlvələyə salırdı. Ancaq bu
yasaq yoxdursa, mövzunu NECƏ vermək məsələsi önəm
qazanır. Sən Qarabağdan elə film çəkə bilərsən ki, mən
həmişəki sevgimin, filan ermənilərə həmişəki qəzəbimin,
bütün bu mövzu ilə bağlı stereotipləşmiş həmişəki
Dostları ilə paylaş: |