Tofiq Xəzər
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017 13 E-antologiya: çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə düşüncələrin ―quru‖ təkrarını görüm. Bu təkrar məni genişləndirmir, bu təkrar məni özümlə və ya başqa nələrləsə konfliktə salmır, bu təkrar məndə bilmədiyim düşüncə və duyğu rəqsini, oynaşmasını yaratmır.Belə filmlərin sistematik olaraq çəkilməsinə nə gərək var!? Belə filmlər mövzunu sistematik olaraq murdarlayır, mövzunu bezikdiriciləşdirir. Bax, plyuralizmi belə açandan sonra söyləmək olar ki, Azərbaycan sənətində NECƏ DEMƏK, NECƏ EŞİTDİRMƏK, NECƏ GÖSTƏRMƏK məsələsində kasadlıq var. Bir dəmir qazana ayrı-ayrı ağacı, daşı döyəcləyəndə ayrı-ayrı səslər çıxır. Eləcə də sənət bir mövzunu necəlikdə fərqlənən ―taxta-tuxta‖ ilə döyəcləməlidir ki, başqa-başqa ―səslər‖ alınsın. Bax, bizdə belənçi plyuralizm problemi var. Bizdə NƏLƏRİN yox, NECƏLİKLƏRİN qıtlıq problemi var. Özü də sənətdə plyuralizmin yoxa çatan azlığına tən gəlir www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017 14 E-antologiya: çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə azərbaycanlı resipientlərində, yəni sənət qavrayıcılarında analoji azlıq. Yəni deyə bilərikmi ki, bizdə musiqi avanqardının minlərlə dəlisi var ki, hətta bilet baha olsa belə, pul tapıb qulaq asmağa gedəcəklər? Deyə bilərikmi ki, bizdə ən əcaib estetik axtarışlarda bulunan teatrların salonunu dolduracaq qədər tamaşaçı var? İndisə sənətdə NƏYƏ göstərməkdən az önəmli olmayan, bəlkə də daha önəmli olan NECƏ göstərmək məsələsi ilə bağlı bir incəliyi söyləyim. Günümüzün gerçəkliyi ―gözəl qadın‖ deyil ki, göstərən kimi hamı hayıl-mayıl olsun. Bizim Azərbaycan gerçəkliyi çox bayağı, çox sıyıq, çox dayaz bir dünyadır. İşə bax ki, bizim pullularımız, bizdəki yüksək vəzifəlilər də yaman darıxdırıcıdırlar. Ancaq ola bilməz ki, onlar milyonların sayəsində titanik şəxsiyyətlərə çevrilməsinlər, çünki tarix boyu pul nə qədər pislənibsə, o qədər də öyülüb və bu pislənən və öyülən pul milyonlara çatanda yiyəsinə www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017 15 E-antologiya: çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə verdiyi imkanlarla onu elə dəyişdirib ki, o bizlərə oxşamayıb. Nə qədər keyfiyyətsiz adam olsa da, pulun qaldırdığı mərtəbədən o elə perspektivləri görür ki, biz görəmmirik və ona görə də bizə titanik görünürlər. Onlar siyasi, iqtisadi və kültür dünyasında elə non-liniarlıqda, elə çalarlarda oyunlara girişirlər ki, biz ―ölərilər‖ üçün bu, titanların savaşı kimi görünür (düzdür, cırtdanı titan edən pulun canı bizim pul qarşısında miskinliyimiz, başıaşağılığımız olur, olmayanda pul birdən birə kağız- kuğuza çevrilir). Bəs onda nədən pullularımız da belə darıxdırıcı görünürlər?! İndilik bilmirəm. Bəlkə də ona görə ki, onlar ictimai fiqur deyillər, cəmiyyətə qapalıdırlar. Bütün bunları mən nədən dedim? Dediyim odur ki, bizim gerçəkliyimiz elə deyil ki, onu yaxşı göstərən kimi gözəl sənət əsəri alınsın. Bəlkə də bütün dünyada gerçəklik elə www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017 16 E-antologiya: çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə deyil. Ona görə də Umberto Eko, Orxan Pamuk mistik labirintlər cızmalı olurlar. Ona görə də Dostoyevski detektiv süjetlərə əl atırdı. Ona görə də ədəbiyyatda, kinoda qəzalar, seks, qan belə çox olur. Görünür, onlarsız sənət üçün gerçəkliyi ilginc, gərgin, dərin etmək nadir hallarda mümkün olur. Beləliklə! Əski aldanışdır ki, realist göstərməyi, görməyi bacardın, yaxşı əsər yapacaqsan. Gerçəklik bizim dörd yanımzdadır, heç bitrimiz də özümüzü axmaq saymırıq və ona görə də bu inamda bulunuruq ki, onu bilirik və ona görə də onu bizə göstərən əsərlərlə darıxırıq. Buradan çıxan sonuc, bizim sənətin baş problemi gerçəkliyin azlığı deyil, gerçəkliyin sıyıqlığıdır. Bax, əgər o bu gerçəıkliyi labirint, mistika strukturunda, aurasında, seks, qan, savaş, qəza gərginliyində mənə göstərə bilsəydi və ya intellektual oynaşmaların sayrışmasında aça bilsəydi, olardı aləm. Ancaq bir şərtlə. Elə etsəydi ki, bu www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017 17 E-antologiya: çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə labirint, bu qan, bu seks, bu qəza Qərb tapıntılarının suyunun suyu olmasın. Fırt edib Batının burnundan düşməsin! Konfutsinin sayğı fəlsəfəsi, kültür dəyərləri və kulturoloji həyasızlıq Dünyanı NECƏ verməklə bağlı bir açıqlamanı da yapım. Mədəniyyət ―tikilisinin‖ aşağıların yuxarılara sayğısı üstündə durmasını hamı həmişə sezib. Ancaq ilk dəfə Konfutsi ―övlad sayğısı‖ fəlsəfəsi ilə bu sezilənləri aydın anlayışlar dilinə çevirib. Kamal Abdullanın ―Yarımçıq əlyazma‖ romanını düşünəndə bəzi nəsnələri Konfutsi sayəsində anladım. Kamal ―Kitabi-Dədə www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017 18 E-antologiya: çağdaş ədəbi-filoloji düşüncə Qorqud‖ qarşısında piyeteti, heyranlığı - bir sözlə, sayğını öldürmə aktı ilə dekonstruksiya edir. Ancaq bu sayğısızlıq Rafiq Tağıda, Ələkbər Əlidə, Seymur Baycanda olan sayğısızlıq deyil. Onlarda sayğısızlıq - indi kəskin səslənən sözü deməli olacam - həyasızlıq həddinə çatmış sayğısızlıqdır (özü də Rafiq Tağıdan Seymuracan həyasızlıq artan xətlə gedir). Qoy bu yazarlar sözlərimi oxuyanda hirslənməyə tələsməsinlər, mən elmi söhbət edirəm. Neçə dəfə yazmışam ki, Batıda Frankfurt məktəbinin, Mişel Fukonun, Rolan Bartın sayəsində ideya tapılmışdı ki, hakimiyyət iradəsi təkcə Dövlət, hökumət və insanlar arasında deyil. Bizə necə düşünməyi diktə edən modalar, ideyalar, dilin qrammatikası da bizim üzərimizdə hakimlik edir. Ona görə də toplumda insanların azadlığının, özgürlüyünün yüksək dərəcəyə çatması üçün təkcə Dövlətin hakimiyyət zonasını daraltmaq azdır. Repressiv, yəni səni basan modaların, dil qrammatikasının, əxlaq normalarının və sairənin də hakimiyyət zolağını daraltmaq gərəkdir. Buradan da Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|