Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Axundovun nəvəsi Mələksima xanımın yanına getdik. Ondan təĢəbbüsümüzə qoĢulmasını və ümumi yığıncaqlar üçün öz zalını verməsini xahiĢ etdik. Mələksima xanım həvəslə razılaĢdı. Burada mən onun nəcib və yaraĢıqlı anası, sevimli dramaturqumuzun qızı Nisə xanımla tanıĢ oldum.
Ümumi iclas gününü müəyyənləĢdirdikdən sonra biz qalan ailələrə getdik. Hamı dəvətimizi həvəslə qəbul edir və iclasa gələcəyini bildirirdi. Gövhər xanım Qacar isə təklifimizə lap çox sevindi və özünü tamamilə bizim ixtiyarımıza verdiyini bildirdi". Ədalət naminə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda qadın xeyriyyə cəmiyyətlərinin qurulmasına ilk təĢəbbüsü sonralar ilk Cümhuriyyətimizin qurucuları sırasında yer almıĢ Həsənbəy Ağayev göstərmiĢdi. Lakin onun Gəncədə baĢladığı iĢ uğurla nəticələnməmiĢdi. Qadınların fəaliyyəti ilə bağlı bütün təĢəbbüsləri, necə deyərlər, beĢikdəcə boğan fanatik və mühafizəkarların müqaviməti hələ yetərincə qüvvətli idi. Doktor Həsənbəyin Gəncədə gerçəkləĢdirə bilmədiyi təĢəbbüsü Tiflisdə iki qadın həyata keçirdi. Tezliklə onlar məĢhur pedaqoq və maarifçi Firudinbəy Köçərlinin həyat yoldaĢı Badisəba xanımı, general Əlixan Avarskinin
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
müsəlman ailələrinin xanimlarını və qızlarını da bu iĢə cəlb etdilər. Gövhər xanım Qacarın təklifi və ümumi iclasın qərarı ilə müsəlman Qadınları Xeyriyyə Cəmiyyətinin fəxri sədrliyinə Qafqaz caniĢini Ġ.Ġ.Vorontsov-DaĢkovun xanımı seçildi. Bu bir tərəfdən, yeni cəmiyyətin problemlərinin həllində yüksək rütbəli çar məmurunun yardımından istifadə etmək, o biri tərəfdən isə, qurumun nüfuzunu artırmaq və fəaliyyətini asanlaĢdırmaq məqsədini güdürdü. Qurucuları sırasında Ġ. S. ġahtaxtinskinin həyat yoldaĢı Sofya xanımın da yer aldığı Tiflis Qadın Xeyriyyə Cəmiyyəti 1917-ci ilə qədər fəaliyyət göstərmiĢ və azərbaycanlı qadınların maarifl və mədəniyyətə yiyələnməsində öz dövrü üçün mühüm rol oynamıĢdı. Tiflisdəki Nücəba Qızlar Ġnstitutunda 1905-ci ildən etibarən Azərbaycan türkcəsinin tədrisinə baĢlanmasında da Həmidə xanimla Sofya xanımın qətiyyət və təĢəbbüskarlıqları da mühüm rol oynamıĢdı. Gürcü və ermənilərdən fərqli olaraq, məktəbdə təhsil alan 15 azərbaycanlı qıza ana dili dərslərinin keçilməməsi bu ziyalı xanımları xeyli hiddətləndirmiĢdi. Onlar institut direktorunun yanında olmuĢ, habelə Qafqaz www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
etmiĢdilər. Xanımların təĢəbbüsünü məmnunluqla qarĢılayan Ģeyxülislam ilk vaxtlar bu vəzifənin icrasını öz üzərinə götürmüĢdü. Aradan bir müddət keçdikdən sonra isə, Həmidə xanım Sofya ġahtaxtinskayanın mənzilində tanıĢ olduğu Heydər Kəngərlinin (Cəlil Məmmədquluzadənin ikinci xanımının birinci nikahdan olan oğlu, "Xatirələr"də onun soyadı səhvən ġahtaxtinski kimi getmiĢdir-V.Q.) məsləhəti ilə Mirzə Cəlilin özünü institutda Azərbaycan türkcəsi müəllimliyinə cəlb etməyə çalıĢmıĢdı. Hətta bu məqsədlə Sofya xanımla birlikdə onun mənzilində də olmuĢdu. Lakin həmin dövrdə fəal jurnalistlik fəaliyyəti ilə məĢğul olan və "Molla Nəsrəddin"in nəĢrinə hazırlıq görən Cəlil Məmmədquluzadə iĢlərinin çox olduğunu bildirərək, bu vəzifəyə "ġərqi-rus"dakı əməkdaĢlıq dövründən yaxĢı tanıdığı Məhəmməd ağa ġahtaxtinskini məsləhət görmüĢdü. M. ġahtaxtinski Ġkinci Dövlət Dumasına deputat seçilib Peterburqa gedənə qədər kübar qızlara Azərbaycan türkcəsini öyrətmiĢdi. Artıq yuxarıda da qeyd etdiyim kimi Mirzə Cəlillə Həmidə xanımın ailə həyatı qurmaları da yalnız Sofya xanım ġahtaxtinskayanın sayəsində mümkün olmuĢdu.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
dekabrın əvvəllərində Sofya xanımdan məktub aldım. Həmin məktubda o, Mirzə Cəlilin adından mənim onunla ailə həyatı qurmağımı xahiĢ edirdi. Cavab verdim ki, göstərilən diqqətə görə minnətdaram, lakin ərə getməyəcəyəm, çünki mərhum atamın vəsiyyətlərini yaddan çıxara, onun iĢlərini yarımçıq qoya bilmərəm". Lakin Sofya xanımın təkidləri nəticədə öz bəhrəsini verdi. 1907-ci ilin mayında Həmidə xanım qızı Minanın institutu bitirməsi münasibəti ilə yenidən Tiflisə gəlib ġahtaxtinskilərin mənzilinə düĢəndə, Sofya xanım elçilik məsələsini təzələdi və bu dəfə istəyinə nail oldu... Bəlkə də o, çətin vəzifəni öz üzərinə götürməsəydi, utancaq və azdanıĢan Mirzə Cəlillə sərt və inadkar Həmidə xanımın ailə ittifaqı heç zaman baĢ tutmayacaqdı. Ġki qeyri-bərabər nikahdan, uğursuz izdivacdan sonra Həmidə xanım kimi ömür-gün yoldaĢı, mübarizə və amal dostu tapdığına görə Cəlil Məmmədquluzadə yəqin ki, hər kəsdən və hamıdan daha artıq ailə xoĢbəxtliyinin təĢəbbüskarı və qurucusu olan Sofya xanım ġahtaxtinskayaya minnətdar idi...
***
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|