Toksikoloji =Zehir Bilgisi

• TOKSİKOLOJİ =Zehir Bilgisi

• Toxicon = Zehir
• Logos =Bilgi

• Toksikoloji, kimyasal maddelerin canlı organizmalarda sistemler üzerinde istenmeyen, zararlı, olumsuz sonuçlar oluşturan etkileşmelerini inceleyen bir bilimdir.

• Toksikoloji, zehirlerin kaynakları, canlı yapıdaki (insan, hayvan, bitki gibi) fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkileri, zehirlerin toksikokinetiği, zehirlenmelerin klinik, kimyasal, biyolojik ve anatomopatolojik tanısı, sağaltımı ve korunmasından bahseden bir bilim dalıdır.

Zehir kavramının geçmişi insanlık tarihi kadar eskidir.

• Zehir kavramının geçmişi insanlık tarihi kadar eskidir.

• Avlanma, savaş ve suikast için hayvan zehirlerinin ve bitki ekstraktlarının kullanımı ilk insanla başlamıştır.

• Tarih öncesi insanlar bazı bitkileri zararlı, diğerleri güvenli diye ayırmışlardır. Aynı şekilde yılanlar ve diğer hayvanlar için de benzer doğru sınıflamalar yapılmıştır.

Ebers Papirüslerinde ilk zehirler (M.Ö. 1500)

• Ebers Papirüslerinde ilk zehirler (M.Ö. 1500)

• Arsenik - Akonitin

• Antimon - Siyanojenik glikozidler

• Kurşun - Hemlock (baldıran)

• Opium

Socrates baldıran otu zehiri (poison hemlock) ile zehirlenerek öldürüldü (M.Ö. 403).

• Socrates baldıran otu zehiri (poison hemlock) ile zehirlenerek öldürüldü (M.Ö. 403).

Locusta Roma İmparatoru Nero’nun annesi Agrippina Nero’un üvey babası Claudius’u Amanita phalloides’le zehirledi.

• Locusta Roma İmparatoru Nero’nun annesi Agrippina Nero’un üvey babası Claudius’u Amanita phalloides’le zehirledi.

CO gazından zehirlenen Bizans imparatorları

• CO gazından zehirlenen Bizans imparatorları

• Julian Apostate Jovian

• (M.S.331-363) (M.S. 334-364)

•  

“moli” (en eski antidot datura stromonium gibi zehirli bitkilere karşı kullanılan bir bitki)

• “moli” (en eski antidot datura stromonium gibi zehirli bitkilere karşı kullanılan bir bitki)

• “alexipharmacia veya theriac” (evrensel antidot, yabani kekik, maydanoz, rezene, meru ve anmi)

• “mitridatum” örümcek, yılan, akrep ve diğer deniz canlılarına karşı koruyucu

• “galen”: zehirli yılan eti, ada soğanı, opium alkaloidleri gibi 73 maddeden oluşuyor

• Antidot hazırlayan ünlü merkezler Kahire, Venedik, Floransa, Cenova ve İstanbul

Paraselsus (1493-1541)

• Paraselsus (1493-1541)

• “Tüm maddeler zehirdir. İlacı zehirden ayıran dozudur.”

• Toksikolojinin bilimsel temelleri- Toksisitenin göreceli bir kavram olduğunu, toksik özelliklere ve doza bağlı olduğunu ifade eden rönasans adamıdır.

• Doz-cevap kavramını, toksik etki-kimyasal yapı ilişkilerinden, çevresel faktörlerden ve mesleki toksikolojiden söz eden

• ilk kişidir.

“Madenci Hastalığı ve Madencilerin Diğer Hastalıkları” (Paraselsus)

• “Madenci Hastalığı ve Madencilerin Diğer Hastalıkları” (Paraselsus)

• “Bernardo Ramazzini” tarafından yazılan kitapta (1700) mesleki toksikolojinin standartları kondu

Bonavature Orfila (1787-1853) modern toksikolojinin babası, adli eksper, Traite des Poisons (1814)’un yazarı

• Bonavature Orfila (1787-1853) modern toksikolojinin babası, adli eksper, Traite des Poisons (1814)’un yazarı

Arseniğin analizi ile ilgili araştırmalar

• Arseniğin analizi ile ilgili araştırmalar

• Froncois Magendie (1783-1855) emetin, striknin ve siyanürün etki mekanizmaları

• Claud Bernard (1813-1878) CO ve kürarın etki mekanizmaları

MÖ 370-286- Theophrastus, De Historia Plantarum isimli zehirli bitkilerden de söz eden bir kitap yazmıştır.

• MÖ 370-286- Theophrastus, De Historia Plantarum isimli zehirli bitkilerden de söz eden bir kitap yazmıştır.

• Yunanlı doktor Dioscorides, zehirleri bitkisel, hayvansal ve mineral zehirler olmak üzere ilk defa sınıflamıştır. Aynı zamanda zehirlenmelerde kusmanın yararı, korozif ajanlar ve yılan zehirleri ile ilgili tedavi yaklaşımlarından bahsetmiştir.

Yunanlı bilim adamı Dioscorides’ e göre (M.S. 40-80) Materia Medica’da zehirlerin kaynaklarına göre sınıflandırılması

• Yunanlı bilim adamı Dioscorides’ e göre (M.S. 40-80) Materia Medica’da zehirlerin kaynaklarına göre sınıflandırılması

• Hayvan zehirleri

• Bitki zehirleri

• Mineral zehirler

•  

1880’lerde kloroform, dietil eter, karbonik asit gibi ~10.000 organik bileşik sentez edilmiştir.

• 1880’lerde kloroform, dietil eter, karbonik asit gibi ~10.000 organik bileşik sentez edilmiştir.

• Orfila (1783-1853) doğal ajanların toksisitesi konusunda ilk ana kitabı yazmıştır (1815).

• Otopsi materyalinin zehirlenmelerde delil olarak kullanılabileceğini ve bu amaçla kimyasal analizleri sistematik olarak ortaya koyan ilk toksikologtur (1818).

• Toksikolojiyi bağımsız bir disiplin olarak ele alan ilk kişidir.

Pompei (M.S. 79), Vezüvün patlaması, 2000 ölü

• Pompei (M.S. 79), Vezüvün patlaması, 2000 ölü

• I. Dünya Savaşında klorin, fosfor, hardal gazı, 100,000 ölü, 1.2 milyon yaralı

• II. Dünya savaşında Zyklon B (HCN) gazı ile milyonlarca insan öldürüldü

• İran-Irak Savaşında (1982) hardal gazı kullanıldı.

• Metilizosiyanat, Bhopal, Hindistan (1984) 1984 >2000 ölüm, 200,000 yaralı

• Sarin, Matsumoto, Japonya, 1994, birkaç ölü, çok sayıda yaralı)

• Sarin, Tokyo, 1995, metroda terörist saldırıda 11 ölü, 5510 yaralı

Genel Toksikoloji

• Genel Toksikoloji

• Klinik Toksikoloji

• Forensik Toksikoloji

• Mesleki Toksikoloji

• Çevresel Toksikoloji

• Ekotoksikoloji

• Analitik Toksikoloji

• İlaç Toksikolojisi

• Biyokimyasal Toksikoloji

• Gıda Toksikolojisi

• Fitotoksikoloji

• …

Klinik Toksikoloji

• Klinik Toksikoloji

• İlaçlar ve diğer kimyasal maddelerle meydana gelen zehirlenmelerin tedavisi ve yeni tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesi ile uğraşır.

• Mesleki Toksikoloji

• Çalışma ortamında kişinin maruz kaldığı zararlı maddelerin etkisinden kişiyi korumak ve çalışma ortamını sağlık açısından daha güvenli yapmak amacına hizmet eder. Çalışma ortamındaki kimyasal maddelerin müsaade edilebilir düzeylerini belirler, denetler, risk değerlendirmesini yapar.

Analitik Toksikoloji

• Analitik Toksikoloji

• Toksik maddelerin kalitatif ve kantitatif analizi için analitik kimya ve genel toksikoloji amaçlarının ve yöntemlerinin uygulanmasıdır.

• Forensik Toksikoloji

• Ölüme yol açan, insana veya mala zarar veren bir ajanın nitel ve nicel olarak tanımlanabilmesi için uğraşır. Kimyasal maddelerin zararlı etkilerinin tıbbi ve yasal yönleri ile ilgilenir. Yasal amaçlarla toksikolojinin kullanımıdır. Adli Toksikoloji olarak da adlandırılır.

• Çevresel Toksikoloji

• (Ekotoksikoloji)

• İnsanlara ve ekolojik çevredeki tüm yararlı organizmalara zararlı etkileri olan çevresel kirlenme etkilerini inceler.

• Besin, su, hava, toprak kirleticileri ve bunların ekosistemdeki etkileri ile ilgilenir.

Canlı organizmalarda toksik etkilere neden olan kimyasalların tanımlanması için hücresel, biyokimyasal ve moleküler mekanizmaların anlaşılmasıyla uğraşır.

• Canlı organizmalarda toksik etkilere neden olan kimyasalların tanımlanması için hücresel, biyokimyasal ve moleküler mekanizmaların anlaşılmasıyla uğraşır.

• Mekanistik uygulamaların çalışma sonuçları toksikolojinin pek çok alanında önemlidir.

• Mekanistik veriler daha güvenilir alternatif kimyasal dizaynı ve üretimi için gereklidir.

Direkt olarak toksisite testleri ile ilgilenir. Güvenirlilik değerlendirmesi ve düzenlemeler için bilgi sağlar.

• Direkt olarak toksisite testleri ile ilgilenir. Güvenirlilik değerlendirmesi ve düzenlemeler için bilgi sağlar.

• Deney hayvanlarında yapılan toksisite testlerinin dizaynı ile insanda risk değerlendirmesine olanak verir.

• İnsanda istenmeyen etkileri sınırlar. Mekanistik toksikolojinin geliştirdiği hipotezlere katkıda bulunur.

• Mekanistik ve tanımlayıcı toksikolojinin düzenleyeci toksikolojide anahtar rolleri vardır.

Tanımlayıcı ve mekanistik toksikolojiye dayalı verileri kullanarak ilaç veya diğer kimyasallar için yasal düzenlemeler yapar.

• Tanımlayıcı ve mekanistik toksikolojiye dayalı verileri kullanarak ilaç veya diğer kimyasallar için yasal düzenlemeler yapar.

• FDA- Food and Drug Administration

• Piyasada satılan ilaç, kozmetik ve gıda katkı maddelerinden sorumludur.

• EPA- Environmental Protection Agency

• Çevredeki insektisit, fungusit, rodentisit ve diğer kimyasallardan sorumludur.

• OSHA- Occupational Safety and Health Administration of the Department of Labor

• İşyerilerinde güvenli ve sağlıklı şartların olmasını sağlar.

Kaynaklarına göre

• Kaynaklarına göre

• Bitkisel
• Mineral
• Hayvansal
• Sentetik
• Enerjetik

Kimyasal yapılarına göre

• Kimyasal yapılarına göre

• İnorganik
• Organo-metalik
• Organik

• Fiziksel özelliklerine göre

• Gazlar
• Buharlar
• Katı tanecikler
• Patlayıcı, parlayıcı, çözücüler ve katkı maddeleri

Farmakolojik ve toksikolojik etkilerine göre

• Farmakolojik ve toksikolojik etkilerine göre

• MSS’ni uyaranlar ve çırpınmalara sebep olanlar
• MSS’ni baskı altına alanlar
• Çevresel etkili sinir zehirleri
• Protoplazma zehirleri
• Kas zehirleri
• Karaciğer zehirleri
• Böbrek zehirleri
• Solunum sistemi zehirleri
• Göz zehirleri
• Kan ve kan yapıcı organ zehirleri