Tolerantliq kitab-15. indd
Yüklə 6,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mübariz Qurbanlı, Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri
- TOLERANTLIQ: KEÇMİŞDƏN BU GÜNƏDƏK
- Tolerantlıq nədir
9 Tolerantlıq: bildiklərimiz və bilmədiklərimiz fəsli tolerantlıq anlayışına, onun tarixinə, yaranma səbəblərinə, ikinci fəsli xalqımızın tolerantlıq tarixinə, üçüncü fəsli isə müasir dövrümüzə – müstəqil Azərbaycan dövlətinin tolerantlıqla bağlı ölkə daxilində və beynəlxalq miqyasda həyata keçirdiyi siyasətə və fəaliyyətə həsr olunub. Şübhəsiz, kitab tolerantlıqla bağlı qələmə alınmış nə ilk, nə də son kitabdır. Oxucular üçün də tolerantlıq yeni mövzu deyildir. Bu baxımdan “Tolerantlıq: bildiklərimiz və bilmədiklərimiz” adı təsadüfi seçilməyib. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan xalqının tolerant- lığının səbəbləri, fərqli və üstün cəhətləri ilk dəfədir ətrafl ı şəkildə təqdim olunur. Ona görə də, kitabda xalqımızın tolerantlığının əsas səbəbləri kimi etnik, coğrafi , sosial-iqtisadi və dini-mədəni amillərin izahının oxucular üçün maraqlı olacağını güman edirik. Gələcəkdə qeyd olunan amillərin daha dərindən araşdırılacağı və ortaya başqa faktların qoyulacağı da şəksizdir. Kitabda Azərbaycanın müasir dövrünə, xüsusilə Ulu Öndər Heydər Əliyevin və hazırda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin tolerantlıq və multikulturalizm sahəsində həyata keçirdiyi ardıcıl siyasətə xüsusi yer ayrılıb. Ötən əsrin 90-cı illərində dünyada tolerantlığı, dinlərarası dialoqu dəstəkləyən və bu prosesdə aktiv iştirak edən Azərbaycanın hazırda dinlər və mədəniyyətlərarası dialoqun aparıcı qüvvəsinə çevrilməsindən, Bakının adı çəkilən mövzularda beynəlxalq konfrans və forumlara ev sahibliyi etməsindən, eləcə də Azərbaycan hökumətinin qarşısına qoyduğu məqsədlərdən ətrafl ı bəhs olunub. Geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuş kitabın tolerant- lıq və multikulturalizm sahəsində tədqiqat aparan mütəxəssislərə, o cümlədən tarixçilərə, dinşünaslara, politoloqlara, hətta, din xadimlərinə faydalı olacağını güman edirik. Mübariz Qurbanlı, Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri I FƏSİL TOLERANTLIQ: KEÇMİŞDƏN BU GÜNƏDƏK 12 Gündüz İsmayılov TOLERANTLIQ VƏ TARİXİ Tolerantlıq bu gün mütərəqqi dünyanın ən çox müzakirə et- diyi məsələlərdən biridir. Çünki bəşəriyyətin gələcəyi tolerantlıq prinsiplərinin necə və hansı səviyyədə bərqərar olmasından ası- lıdır. Dünyada yüzlərlə din, məzhəb və təriqət var, eyni zaman- da, minlərlə xalq və etnik qrup mövcuddur. Amma insanlar yal- nız bir planetdə yaşaya bilərlər: Yer kürəsində. Deməli, yüzlərlə dini etiqadın və minlərlə etnik qrupun nümayəndələri Yer kürəsini bölüşməyə məhkumdurlar. Tarixdə dini və milli zəmində çoxsaylı müharibələr olub və milyonlarla insan bu müharibələrin qurbanına çevrilib. Lakin müharibələrin heç biri Yer kürəsinin məhvi ilə nəticələnməyib. Hətta, dini və milli zəmində baş verən münaqişələr çox vaxt lokal xarakterli olub. Bu gün isə vəziyyət tamam başqadır. Qloballaşma dövründə dini zəmində baş vermiş kiçik bir insident qısa müddətdə regional və qlobal müharibəyə çevrilə bilər. Ən dəhşətlisi odur ki, XX əsrin insanı artıq bir əsr öncəki insana bənzəmir. İndi insan bü- tün dünyanı məhv edə biləcək nüvə silahına malikdir. Təəssüf ki, dünyanın taleyi onu bir göz qırpımında məhv edə biləcək “qüdrətli insan”ın ani bir qərarından asılıdır. Bütün bunlardan sonra hər kəs razılaşır ki, bu gün dünyamızın tolerantlığa ehtiyacı həmişəkindən daha çoxdur. Tolerantlıq dün- yamızın gələcəyi üçün alternativsiz xilas yoludur. Ona fərqli yana- şanlar, müxtəlif izahlar verənlər ola bilər, amma tolerantlığı inkar edənlər əsla olmamalıdır. Mədəniyyətin mühüm elementi olan tolerantlıq bu gün müxtəlif inanc, mədəni ənənə, siyasi məslək daşıyıcısı olan insanların ictimai vəhdətləşməsinin zəruri şərti kimi qəbul olunur. Eyni zamanda, to- lerantlıq vətəndaş cəmiyyətinin əsas əxlaq prinsipidir. Əslində, dün- 13 Tolerantlıq: bildiklərimiz və bilmədiklərimiz ya mədəniyyəti və fəlsəfəsində tolerantlıq anlayışı antik dövrlərdən tətbiq olunmağa başlayıb. O dövrdə ayrı-ayrı fərdlərin, fərqli görüş və inancların nümayəndələri arasında yaranmış xoş münasibətlər tolerantlıq nümunəsi idi. Amma təbii ki, o vaxtki anlayış və sosial- mədəniyyət fenomenləri bungünkündən çox fərqlənirdi. Tolerantlıq nədir? Latın sözü olan “tolerancia”nın hərfi mə nası dözümlülük de məkdir. Ancaq tole- rantlığın mahiyyəti və izahı ilə bağlı müxtəlif variantlar mövcuddur. Fərqli izahların olma- sına baxmayaraq, hər kəsin qəbul etdiyi bir həqiqət var: tolerantlıq müxtəlifl iyin mövcudluğuna təminat verən hüquqi borc və mənəvi tələbatdır. Tolerantlıq elmi və siyasi ədəbiyyatlarda daha çox dini, milli və irqi müxtəlifl iyin etirafı və ona hörmətlə yanaşılması kimi izah olunur. Lakin “dini və milli tolerantlıq” terminləri ilə yanaşı, siyasi, mədəni, hətta, sosial tolerantlıq ifadələri də işlədilir. Şübhəsiz ki, daha çox istifadə olunan “dini tolerantlıq – dözümlülük” ifadəsidir. Çünki tolerantlıq ilk dəfə dini dözümlülük mənasında işlədilib və zaman keçdikcə ifadənin “əhatə dairəsi” genişlənib. Bu gün də to- lerantlıq dedikdə həm hüquqi, həm də elmi müstəvidə daha çox dini dözümlülük nəzərdə tutulur. “Tolerant” sözü Azərbaycan dilinə “dözümlü” kimi tərcümə olunsa da, bəzən onun əvəzinə Anadolu türkcəsindən götürülmüş “xoşgörü” kəlməsindən istifadə edilir. Hətta, “tolerant” kəlməsini “hörmət” kimi tərcümə edənlər də var. Bu cür müxtəlifl iyin ya- ranması təkcə tərcümədəki fərqlilikdən deyil, həm də tolerantlıq anlayışına verilən ayrı-ayrı izahlarla bağlıdır. Həmin izahların Yüklə 6,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|