Torpaqlarin səhralaşmasi üZRƏ İzahli lüĞƏT



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/56
tarix30.04.2018
ölçüsü5,01 Kb.
#40723
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   56



Азярбайжан Республикасы 
Еколоэийа вя Тябии Сярвятляр Назирлийи 
Дювлят Торпаг вя Хяритячякмя Комитяси 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
TORPAQLARIN  
SƏHRALAŞMASI  ÜZRƏ 
İZAHLI  LÜĞƏT 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бакы  2008 
 


 

 
 
 
Bu lüğətin nəşr edilməsi BMT-nin Səhralaşmaya Qarşı Mübarİzə 
Konvensiyanın Katibliyi tərəfindən tövsiyyə edilmişdir. BMT-nin İnkişaf 
Proqramı  və Azərbaycan Respublikası Ekologiya və  Təbii Sərvətlər Nazirliyi 
birgə “Torpaq resurslarının birgə  və davamlı idarəolunması üzrə potensialın 
yaradılması” Proqramı  çərçivəsində bir sıra işlər yerinə yetirilmişdir ki, 
bunlardan da biri “Lüğət”in azərbaycan dilinə  tərcümə edilməsidir. Bu lüğət 
nazirliklərin, idarə  və müəssisələrin, elmi, qeyri-hökumət və  təhsil 
müəssisələrinin işçilərinə onların işində yardımçı olacaqdır. Lüğətdə elmi 
terminlər, səhralaşmanın coğrafi və antropogen amilləri haqqında anlayışlar 
təqdim olunur.  
 
 
 
    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бу лцьят БМТ-нин Инкишаф Програмыnın «Торпагларын бирэя вя давамлы 
идаря  едилмяси  цчцн  имканларын  йарадылмасы»  лайищяси  чярчивясиндя  Норвеч 
щюкцмятинин малиййя дястяйи иля няшр едилмишдир.
 
 
 
 
 
 
 
 
ÁÌÒ-íèí Èíêèøàô Ïðîãðàìû (ÁÌÒÈÏ) äÿéèøèêëèêëÿðè 
äÿñòÿêëÿéÿí âÿ èíñàíëàðûí äàùà éàõøû ùÿéàò òÿðçè ãóðóìëàðûíà
éàðäûì åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ þëêÿëÿð ö÷öí ìöâàôèã áèëèê, òÿúðöáÿ
âÿ âÿñàèòëÿðäÿí èñòèôàäÿ èìêàíû éàðàäàí ÁÌÒ-íèí ãëîáàë
èíêèøàô øÿáÿêÿñèäèð. Áèç äöíéàíûí 166 þëêÿñèíäÿ ÷àëûøàðàã,
ãëîáàë âÿ ìèëëè ñÿâèééÿëÿðäÿ ìþâúóä îëàí èíêèøàô 
ïðîáëåìëÿðèíè áó þëêÿëÿðèí þç ÷åøìÿëÿðèíÿ óéüóí îëàðàã
íèçàìà ñàëûðûã. 


 

ЮН СЮЗ 
 
ХХ  вя  ХХЫ  ясрлярин  астанасында  иглимдя  истиляшмянин 
йцксялян  хятля  давам  етмяси  иля  ялагядар  сящралашма  просеси 
инсан  жямиййятини  глобал  еколоъи  проблемиля  гаршы-гаршыйа 
гоймушдур. 
И. С. ЗООН тяряфиндян щазырланмыш бу лцьятин илк няшриндян 
гыса  вахт  кечмясиня  бахмайараг (1995-1996) бцтцн  дцнйада 
сящралашманын  гаршысынын  алынмасында  сямяряли  мцбаризя 
апарылмасында  юз  мцсбят  ролуну  ойнамышдыр.  Сон 11 илдя 
(1996-2007)  Йер  кцрясинин  екстрарид,  арид,  субарид  вя  гуру 
субтропик  гуршаьын  бир  сыра  бюлэяляриндя  сящралашманын  даща 
да  интенсив  эетмяси  «БМТ-нин  сящралашма  вя  гураглашмайа 
гаршы мцбаризя Конвенсийасы»нда ифадя олунмагла «БМТ-нин 
ятраф  мцщит  програмы»нын  ижрачы  директорунун  сюзляриня  эюря 
бу сяняд гураг районларда йашайан ящалийя имкан верир ки, юз 
торпагларында  гураглашмайа  гаршы  мцбаризя  цчцн  вясаит  ялдя 
етсинляр. 
Тяржцмя  заманы 351-дян  артыг  истилащ  вя  терминлярин 
Азярбайжан  вариантында  даща  дольун  вя  айдвн  истифадя 
олунмасы цчцн лазыми гайдалара йарадыжы йанашылмышдыр. 
Лцьятин структур гурулушуна ашаьыдакылар дахил едилмишдир: 
- цмуми жоьрафи терминляр; 
-  сящралашмыш  вя  сящралашма  ещтималы  олан  йерлярин 
хяритяляшдирилмяси методикасы; 
- сящралашмыш вя арид яразилярин дцнйа хяритяси; 
-  юз  фяалиййятлярини  сящралашманын  юйрянилмяси  иля 
ялагяляндирян апарыжы бейнялхалг вя милли институтлар; 
- БМТ-нин тяшкилат системи дахилиндя бейнялхалг програм вя 
щямчинин дювлятлярарасы вя дювлят тяшкилатлары; 
- апарыжы бейнялхалг вя милли ъурналлар вя с. 
Лцьятин  термин,  истилащ  вя  анлайышларын  мцяййян  щиссяси 
БМТ-нин  ятраф  мцщит  програмынын  (ЯМП)  фяалиййяти  иля 
ялагяляндирилмясидир. 


 

ЯМП-нин бир баша фяалиййяти иля щяйата кечирилян структур вя 
тяшкилати  ващидляринин,  тядбирлярин  изащы  сящралашма  просесинин 
щялл олунмасы чярчивясиндя гаршыйа гойулмушдур. 
 
Терминлярин  дцзцлцшц  ялифба  сырасы  иля  гурулмушдур.  Ики 
вя  даща  чох  сюзлярдян  ибарят  олан  тяржцмялярдяки  сюзляр  тябии 
формаларында  сахланылмышдыр.  Истифадя  олунан  ядябиййат 
мянбяляри лцьятин сонунда верилмишдир. Лцьятдя бир сыра дювлят 
тяшкилатларынын,  дюври  мятбуатларын  вя  сабиг  ССРИ  дювлятинин 
персоналынын адлары 1991 – жи   иллярдяки вязиййяти сахланмышдыр. 
 
Лцьятин  тяржцмяси  вя  онун  бир  сыра  хяритя – схем  вя 
жядвялляринин  тяртибиндя,  еляжя  дя  термин  вя  истилащларын 
тякмилляшдирилмяси  тяржцмячи  мцяллифляр  кими  О.Ж.  Жяфяров,  Б. 
Щ.  Щидайятов  (Еколоэийа  вя  Тябии  Сярвятляр  Назирлийи),  Г.  Ш. 
Йагубов,  А.  Г.  Худавердийева  (Торпаг  вя  Хяритячякмя 
Комитяси) тяряфиндян щяйата кечирилмишдир. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 


 
 
ADEKVAT TEXNOLOGİYA  
(Adequate technology) – inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün 
xarakterik olan, iş yerlərinin sayını azaltmadan əl  əməyinin 
məhsuldarlılığını  və faydalı  iş  əmsalını artırmağa və mövcud 
sosial-iqtisadi sistemi dağıtmadan insanların rifahını yaxşılaş-
dırmağa imkan verən texnologiya. 
 
AFRİKANIN SƏHRALARI VƏ ARİD TORPAQLARI 
KOMİTƏSİ (ASATK) (Arid and Desert Lands Committee
ADALCO) – 1985-ci ildə Qahirədə  təşkil olunmuş  ətraf mühit 
məsələləri üzrə nazirliklərin Birinci Afrika Konferensiyası 
Proqramı (AMCEN) çərçivəsində yaradılmış dörd “ekosistem” 
komitələrindən biri. ASATK-ın təcili fəaliyyət planı 2 əsas 
komponentdən ibarətdir: Afrikanın 50 ölkəsindən hər birində üç 
model-kəndin və yem bitkilərinin istehsalı üçün kiçik suvarma 
obyektlərinin köməyi ilə quraqlıq mövsümdə heyvanların yemlən-
məsinin təmin olunacağı 30 pilot heyvandarlıq zonasının yara-
dılması.   
 ASATK-ın digər prioritetlərinə  Şimali Afrikada Yaşıl 
kəmərin (bax) yaradılması layihəsinin gücləndirilməsi və  Şimali 
Afrikanın su sərvətlərinin istifadəsinin artırılması; 
Бюйцк  сящра-
нын  cənubu və  Qərbi Afrikada саьлам  ekoloji zonaların bərpası; 
Mərkəzi Afrikada savannalaşmaya qarşı mübarizə üzrə  əmək-
daşlığın təşkili. 
 
AQROMEŞƏÇİLİK  (Agroforestry) – çoxillik əkililərin 
(ağaclar, kollar, palmalar, 
гарьы  və başqaları) birillik kənd 
təsərrüfatı bitkiləri
нин  və mal-qara otарылмасы         ilə uyğunluqda 
becərildiyi torpaqdan istifadəyə kompleks yanaşma. Müəyyən 
edilmiş  məkan təşkilatlı  və ya torpaqlardan istifadənin zaman 
ardıcıllıqlı vahid kompleksi yaranır. Aqromeşəciliyin  məqsədi 
torpaqların məhsuldarlığının müəyyən olunmuş  səviyyədə 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   56




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə