Torpaqlarin səhralaşmasi üZRƏ İzahli lüĞƏT

 
47 
EKOLOJİ OPTİMALLAŞMA (
Ecological Optimization) – 
ekoloji tarazlığın ярази вя функсионал mexanizmинин сахланмасы 
мягсядини юцдян ириляшдирилмиш proqram. 
 
EKOLOJİ PROBLEM (Ecological problem) –mühitə 
antropogen просеслярин  təsirинин nəticяляри; landşaftларın сярвят 
бярпаедиъи  функсийасынын  зяфлямясиня  йюнялдилян  тябиятин  хоша-
эялмяз дяйишдирилмясидир ки, bununla da əhalinin sağlamlıьы вя 
щяйат şəraiti pisləşир, təbii sərvət potensialı гуртарыр вя итирилир вя 
игтисадиййат    itki  зярбясиня  мяруз  галыр (B.İ. Koçurov və 
başqaları, 1992). 
 Еkoloji problemlərин  ичярисиндя  даща  чох  йайылмышдыр: 
səhralaşma,  çirklənmə (müxtəlif növляр), qlobal istiləşmə, 
biomüxtəliflikдя itkiляр, meşəsizləşmə və s. var. 
 
EKOLOJİ 
RİSK  (Ecological hazard) – mövcud təbiи 
obyektləriн  və amillərin istənilən antropogen dəyişikliйin 
(bilərəkdən və ya təsadüfi, тядриъи və fəlakətli) тябии mühit üçün 
mənfi nəticə вермя  ehtimalı.    
 
EKOLOJİ  RİSK ZONASI (Ecological Risc Zones) –Йer 
səthinin йерли гидаланма мяканын еля бир ayrılmaz hissəsiдир ки, 
йахын эяляъякдя инсанларын тясяррцфат фяалиййяти нятиъясиндя ятраф 
мцщитин  тяркиб  щиссяляринин  дяйишдирилмяси  тящлцкяси  йарана 
билсин.  Бунунла  ялагядар  якс  тясир  олараг  сосиал  игтисади  вя 
техноложи  тядбирляр  щяйата  кечирился  беля  онлардан  кямиййят  вя 
кейфиййятъя истифадя, еляъя дя дайаныглы фираванлыьын йарадылмасы 
мцмкцнсцз щесаб олунур.   
 
EKOLOJİ  "
SAĞLAMLIQ”  (Ecological health) –onun 
“sağlamlıq” vəziyyətiнин  мейары  кими  чыхыш  едян  ətraf mühit 
keyfiyyətiдир.  Мцщит  «саьламлыг»  вя  йа  инсанла  мцщит  арасын-
дакы optimal qarşılıqlı  мцнасибяти zamanı  йаранан rahatлыг 
kimi qiymətləndirilir.  
 

---

 
48 
EKOLOJİ 
SƏHRA (Ecological Desert) – yerli təbii sərvət 
potensialının gələcəkдя  сямяряли  истифадя  səviyyəsinдян  чох 
ö
lçüdə  истисмары  иля  təbii sərvətlərin məhv edilməsi (мявщум 
1992-ci ildə N.F. Reymers tərəfindən тяклиф edilmişdir).    
    
EKOLOJİ SƏHVLƏR (Ecological error) – дцзялдилмясинин 
мцмкцнлцйц  вя  мцмкцнсцзлцйц  нязяря  алынмагла  тябии 
ekoсистемлярдян  və  сярвятлярдян ekoloji cəhətdən  əsaslandırıl-
maдan  истифадя  едилмяси  вя  йа  истифадя  щяъминн  чох  олмасы  иля 
ялагядар еколожи вя йа игтисади зийанын йаранмасы. 
 
EKOLOJİ TARAZLIQ 
(Ecological balance) –ъямиййят  вя 
тябият  мцнасибятляринин  еля  бир  дяйишкян  вязиййятидир  ки, 
ъямиййят  системляринин  формалашмасы  иля « ятраф  мцщит» 
системинин фяалиййяти арасында гаршылыглы асылылыг мювъуддур. 
 
EKOLOJİ  TƏHLÜKƏSİZLİK  (Environmental Security) – 
bütün dövlətlərin dayanıqlı  və  təhlükəsiz inkişafı maraqlarıyla 
ətraf mühitin qorunması, səmərəli istifadəsi, təkrar istehsalı  və 
keyfiyyətinin artırılması  təmin edilən  beynəlxalq münasibətlərin 
vəziyyəti və  hər bir insanın həyatı üçün əlverişli  şəraitin yaradıl-
ması. Beynəlxalq təhlükəsizliyə ümumi щяъмли yanaşmanın 
tərkib hissəsi kimi baxıla bilər.  
 
EKOLOJİ TUTUM (Environmental Capacity) – ekosistemə 
onu tə
шкил edən komponentlərə zərər vurmadan mövcud olmasına 
imkan yaradan, ətraf mühitin miqdarla ifadə olunan məskun-
laşdırma imkanı  (ərazi vahidinə olan şəxslərin miqdarı,  ərazinin 
təsərrüfat mənimsənilməsində mühit imkanlarının həddi və s.). 
 
EKOLOJİ  ZƏRƏR  (Ecological Damage) –uyğun təbiəti 
mühafizə normalarının və insan fəaliyyəti tələbatlarının nəticə-
sində  və ya dağıdıcı  təbii qüvvələrin təsiri altında yaranan bu və 
ya digər ərazinin ekosisteminə dəyən zərər. 
 

---

 
49 
EKOSİD (Ecocide) – təbii mühitin bilərəkdən, şüurlu şəkildə 
dağıdılması və məhvi. 
 
EKOSİSTEM  (Ecosystem) – müəyyən sahəni tutan canlı  və 
cansız aləmin qarşılıqlı  əlaqəsinin məcmusu. Müəyyən sahəni 
tutan canlı və cansız aləm anlayışı. Anlayışın ciddi həcmi yoxdur. 
Ekosistem ayrı-ayrı orqanizmlər, populyasiya və ya növlər və 
məskunlaşma mühiti kimi düşünülür.  
 
EKOSİSTEMLƏRİN DAYANIQLILIĞI  (Sustainability of 
Ecosystems) – 
узун  чякян  дювр  ярзиндя  еколожи  деградасийайа 
уьрамадан  тябиятля  ъямиййятин  гаршылыглы  ялагяйя  уйьунлашма 
баъарыьы,  онларын  тясир  эцъцнцн  бюйцклцйцня  мцтянасиб 
реаксийа вермя габилиййяти. (N. Reymers, 1990). 
 
EKOSİSTEMİN XARİCİ 
SƏRHƏDLƏRİ (External 
boundaries of ecosystem) – 
истянилян  екосистемлярин  сярщядди 
олуб  антропоэен  фяалиййятин  эедишиндя  щяддини  ашдыгда  екложи 
дяйишкянлик юзцнц эерийя дюнмяз кими апарыр. 
  
EKSTREMAL HADİSƏLƏR  (Extreme event) – orta 
щесаб 
кямиййятиндян  мцгайисяли  сурятдя  бюйцк  щяъмдя  ъоьрафи 
системдя кянара чыхан бу вя йа диэяр щадися. 
 
ELM VƏ TEXNİKA KOMİTƏSİ  (Committee on Science 
and Technology) – səhralaşmaya qarşı mübarizə üzrə BMT 
Konvensiyasının 24-cü maddəsi ilə, səhralaşmaya qarşı mübarizə 
və quraqlığın nəticələrinin yumşaldılması ilə əlaqədar elmi-texniki 
məsələlər üzrə  məlumatların və  məsləhətləşmələrin Tərəflər 
konfransına (bax) təqdim olunması üçün ona yardımçı orqan kimi 
təsis edilmişdir.  
Komitənin sessiyaları Tərəflər konfransının növbəli sessiyaları 
ilə birgə aparılır, çox inzibati xarakter daşıyırlar və bütün tərəf-
lərin iştirakı üçün açıqdır. Onun tərkibinə 
мцвафиг  bilik sahə-
lərində səriştəsi olan hökumət nümayəndələri daxildirlər.  
 

---