60
ƏÜOP
daha çox strateji sənəddir, çünki növbəti vəziyyət
dəyişikliklərinə
щяссаслыьынын mümkünlüyünü nəzərdə tutur və
siyasət və
биринъи дяряъяли əsas istiqamətlərini əks etdirir.
SU
ЯМБМТП 1982-ci ildə 1984-1989-cu illər üçün birinci
altı illik ƏÜOP qəbul etmişdir (ƏÜOP-1). ƏÜOP-2 1990-1995-ci
illər üçün hesablanmışdır və SU
ЯМБМТП -in (1988, mart)
birinci xüsusi sessiyasında razılaşdırılmışdır. ƏÜOP,
ЯМБМТП-
in Ətraf mühit Fondunun istifadəsinin proqram çərçivələrinin
yaradılmasına və BMT sisteminin bütün tərkib elementlərinin
təbiəti mühafizə tədbirlərinin keçirilməsi üzrə ümumi strategiya-
nın hazırlanmasına istiqamətlənmişdir. ƏÜOP-un əsasında daya-
nıqlı sosial-iqtisadi inkişafa nail olmağın vacibliyi ideyası durur.
ƏÜOP-in əsas məqsədləri: ƏÜOP-un ədalətli
beynəlxalq iqtisadi
münasibətlərin yaradılması adlandırdığı nailiyyət vasitəsilə ətraf
mühitdən səmərəli istifadə metodlarının təkmilləşməsi və ətraf
mühit və məskunlaşmış əhali arasında dayanıqlı tarazlığa çatmaq.
Bu, ekoloji əsaslı və dayanıqlı inkişafa kömək edə bilərdi. ƏÜOP
quruluşca bölmə prinsipi üzrə qurulur – BMT sisteminin ətraf
mühitin mühafizəsi ilə əlaqədar müxtəlif istiqamətlər üzrə pro-
qramlarla. Bu istiqamətlər: atmosfer, su,
quru ekosistemi, sahil-
yanı və ada ekosistemləri, okeanlar, məskunlaşma məntəqələri və
ətraf mühit, sağlamlıq və insanların rifahı, enerji, sənaye və
nəqliyyat, sülh uğrunda mübarizə, təhlükəsizlik və ətraf mühit.
“Quru ekosistemi” proqramına “Quraq
torpaqlar və səhra-
laşma” alt proqramı daxildir. 90-cı illərə ümumu məsələlərin həlli
qalır – dayanıqlı məhsuldarlığa nail olunması məqsədilə arid və
yarımarid ekosistemlərdən səmərəli istifadənin təmini; səhralaş-
manın hərəkətinin qarşısının alınması və mümkün olan yerlərdə
səhralaşmaya məruz qalmış torpaqları
сямяряли истифадя цчцн
бярпа етмяк, ƏÜOP-2 гиймятляндирмясини 1992-ъи илин
сонунда, ƏÜOP-3-ü 1993-cü ildən başlayaraq həyata keçirilməsi
planlaşdırılmışdır.
“XXI ƏSRİN GÜNDƏLİYİ” (Agenda 21) –sivilizasiyanın
XXI əsrə keçərkən qarşılaşdığı problemlərin
həllində dünya
ictimaiyyətinin hazırlanmasına istiqamətlənmiş super-proqram və
61
eyni zamanda, “iş planı”. 1992-ci ildə Rio-de-Janeyroda keçiril-
miş ətraf mühit və inkişaf üzrə
Konfрансda qəbul edilmişdir.
800- səhifədən ibarət sənədə 4 bölmədə qruplaşmış preambula
daxil olmaqla 40 fəsil daxildir. Bölmələr: 1. sosial-iqtisadi
aspektlər; 2. inkişaf məqsədləri üçün sərvətlərin qorunması və
səmərəli istifadəsi; 3. əhalinin əsas qruplarının rolunun
qüvvətləndirilməsi; 4. həyata keçirmə vasitələri.
Göstərilən
bölmənin hər fəsli bir və ya bir neçə əlaqəli proqram sahələrini
əhatə edir.
2-ci bölməyə 12-ci fəsil “zəif ekosistemlərin səmərəli istifa-
dəsi – səhralaşma və quraqlığa qarşı mübarizə” daxil edilmişdir
(
жядвял 2).
Cədvəl 2
ЯМБМТП-in ətraf mühitin vəziyyəti haqqında illik
məruzələrində baxılmış mövzular
Problemlər
Mövzu
Il
Atmosfer
Iqlim
dəyişmələri və onun
səbəbləri
Ozonun tükənməsinin mümkün
nəticələri
1974, 1976,1980
x
1977
Dəniz suyu
Okeanlar
1975
Şirin su mühiti
Su olaraq su ehtiyatları
Yeraltı sular
Yer sərvətləri
1974, 1976
1981
x
1974
Quru
mühit
Xammal
Odun yanacağı
1975
1977
Kənd təsərrüfatı
və ərzaq
Ərzaq çatışmamazlığı, aclıq və k/t
yerləri sahələrinin azalması
Kənd təsərrüfatı və aqrosənaye
tullantılarının istifadəsi
Kənd təsərrüfatı zərərvericilərinin
pestisidlərə davamlılığı
1974, 1977, 1976
1978
x
1979
x
Ətraf mühit və
sağlamlığın
qorunması
Zəhərli maddələr və onların
təsirləri
Ağır materiallar: insan
sağlamlığına təsiri
-
xərçəng
1974, 1976
1980
x
1977
1978
x
1979
x
62
-
malyariya
-
şestosomatoz
-
ozonun tükənməsinin
bioloji nəticələri
-
zəhərli kimyəvi maddələr
və insanın qida zənciri
1977
1981
x
Enerji
-
Enerjinin qorunması
-
Odun yanacağı
1975,1978
x
1977
Ətraf
mühitin
çirklənməsi
-
zəhərli maddələr
-
Ozonun tükənməsinin
mümkün nəticələri
-
Kimyəvi maddələr və
ətraf mühit
-
Gurultulu çirklənmələr
1974
1977
1978
x
1979
x
İnsan və ətraf
mühit
Stress və cəmiyyətin gərginlik
vəziyyəti
Kosmos
əhali
turizm və ətraf
mühit
nəqliyyat və ətraf mühit
hərbi fəaliyyətin ekoloji nəticələri
uşaqlar və ətraf mühit
1974
1975
1975,1976,1985
1979
x
1980
x
1980
x
1980
x
ətraf mühitin
səmərəli
istifadəsi
сащясиндя
nailiyyətlər
ətraf mühitin səmərəli istifadəsinə
yanaşma
ətraf mühitin qorunması və
yaxşılaşdırılması
hüquqi və təşkilatı tədbirlər
ətraf mühitin qorunmasının
iqtisadi aspektləri
1974, 1976
1977
1976
1981
x
)
uyğun illərdə Beynəlxalq layihələr
mərkəzi tərəfindən rus
dilində buraxılmışdır.
х
)
ялавя олунур