Torpaqlarin səhralaşmasi üZRƏ İzahli lüĞƏT



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə42/56
tarix30.04.2018
ölçüsü5,01 Kb.
#40723
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   56

 
133 
-
 
сяпялянян qumların möhkəmləndirilməsi  üzrə  şəbəkə - 
Şimali Afrika və Yaxın Şərq (EKZA); 
-
 
meşəsalma üzrə şəbəkə - Latın Amerikası (EKLA); 
-
 
Asiya və Sakit Okean regionlarında səhralaşmaya qarşı 
mübarizə  üzrə  təlim və  tədqiqat mərkəzlərinin regional 
şəbəkəsi (ASOİSK/UNEP/UNESKO); 
-
 
Afrikanın arid və yarımarid regionlarında dayanıqlı 
həyat fəaliyyətinin araşdırılması və inkişafı üzrə qeyri-hökumət 
təşkilatları şəbəkəsi (EKA); 
-
 
SADKK Afrika regionunun su hövzələrinin idarə 
edilməsi üzrə şəbəkə (EKA); 
-
 
Ç
ako, Argentinanın arid zonası şəbəkəsi (EKLA); 
-
 
Dendroenerji şəbəkəsi, Peru (EKLA). 
 
TƏMTƏRAQLI SƏHRA  (Caddilac Desert) – ABŞ-ıın 
qərbində ABŞ Meliorasiya Bürosunun fəaliyyəti nəticəsində 
suvarma  əsasında yaranmış  səhraların simvolik adı. Onların 
mənimsənilməsinя  həsr  олунмуш kitab 1986-cı ildə ABŞ-da 
çı
xmışdır. Müəllifi – Mark Reysner. 
 
TƏRƏFLƏRİN KONFRANSI (Conference of the Parties) 
– səhralaşmaya qarşı mübarizə üzrə BMT Konvensiyasının ali 
orqanı. O, öz mandatı çərçivəsində сямяряли həyata keçməsinə 
yardın üçün lazım olan qərarları qəbul edir. Xüsusən o: müntə-
zəm olaraq, Konvensiyanın həyata keçməsinin  şərhini aparır; 
məlumat mübadiləsini genişləndirir və yumşaldır; Konvensiya-
nın reallaşması  üçün lazım olan köməkçi orqanları  təsis edir; 
konsensus  əsasında proseduralarын qaydalarını  və maliyyə 
qaydalarını razılaşdırır və qəbul edir; öz fəaliyyətinin proqra-
mını  və  büdcəsini təsdiq edir; digər uyğun Konvensiyalarla 
əlaqələri genişləndirir və möhkəmləndirir; köməkçi orqanlarla 
ona təqdim edilmiş sənədlərə, məruzələrə baxır və s. 
Tərəflərin Konfранsı Daimi Katibliyi təyin edir və onun 
fəaliyyətinin təmini üzrə ölçü götürür.  
Səhralaşmaya qarşı  mübarizə  üzrə BMT Konvensiyasının 
22-ci maddəsinə  əsasən, Konfрансыnın birinci sessiyası Kon-


 
134 
vensiyanın qüvvəyə minməsi tarixindən bir il gec olmayaraq 
keçirilir. Növbəti ikinci, üçüncü  və  dördüncü sessiyalar hər 
ilbəil,  sonrakılar ися iki ildən bir keçirilir. 
 
TORPAĞI QORUYAN MEŞƏ  ƏKİLİLƏRİ  (Wind-
Break-Belts) – torpaqları eroziyadan və digər əlverişsiz şərait-
lərdən qorumaq funksiyalarını yerinə yetirən meşə qurşaqları 
və ya meşə bitkilərinин беъярилдийи sahələr. 
 
TORPAĞIN SU-DUZ REJİMİ (Water and salt regime of 
soil) – torpaqдакы  rütubətiн    onун  тяркибиндя  həll olунmuş 
duzlarла  бирликдя  bitkilər tərəfindən  заман  ярзиндя  мянимся-
нилмяси, ифраз олунмасы вя йердяйишмясинин бирэя баш вермя ща-
дисясидир.  
TORPAĞIN TÜKƏNMƏSİ  (Land Depletion) – təbii sə-
bəblər  üzündən torpaqda bitkilərin inkişafı  üçün  əlverişsiz 
proseslərin yaranması  nəticəsində torpağın  мцнбитлийинин  да-
йанаглы itkisi. 
 
TORPAQDAN  İSTİFADƏ (Land use) – torpağın biofizi-
ki parametrlərinдян istifadəsinin xarakteri və formaları.   
 
TORPAQ QURAQLIĞI  (Soil Drought) –suyun bitkilərə 
ç
atmasını  ləngidən və ya tamamilə  арадан  галдыран torpaq 
quruması. 
 
TORPAQLARIN BƏRPASI  (Rehabilitation of lands) – 
təbii fəlakəт  вя  йа insanların  тясяррцфат  fəaliyyəti nəticəsində 
pozulmuş torpaqların münbitliyinin bərpası; pozulmuş torpaq-
lardan təkrar istifadə (bax).  
 
TORPAQLARIN DEQRADASİYASI  (Land Degrada-
tion) – torpaqларdan istifadə  нятиъясиндя bir və ya bir neçə 
proseslərin,  йахуд  инсанларын  тясяррцфат  фяалиййяти  вя  мяскун-
лашма  структурунун  тясири  алтында  гураг,  йарымгураг  вя  гуру 
щумид  районларда  дямйя  вя  суварылма  шяраитиндя  якиналты, 


 
135 
йахуд  отлаг  алты  еляъядя  мешя  вя  мешяли  сащялярдя  торпагларын 
биоложи вя игтисади мящсулдарлыьынын азалмасы, йа да итирилмясидир 
ки, бурайа ашаьыдакылар дахилдир:  1) torpaqların su və ya külək 
eroziyası, 2) torpaqların fiziki, kimyəvi və bioloji, еляъя  дя 
iqtisadi  хассяляринин pisləşməsi, 3) təbii bitki örtüyünün uzun 
müddət itирилмяsi;  
Гуру иглим шяраитиндяки бу торагларда deqradasiya yaradan 
щямин  üç  əsas amilлярə  ашаьыдакылары  аид  етмяк  олар: hədдян 
чох otarma (34,5%), meşəsizləşmə (29,5%) və kənd təsərrüfatı 
ишляринин aparılmasınда mövcud təcrübə (28,1%). 
 
TORPAQLARIN DEQRADASİYASININ QLOBAЛ 
QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ (GLASOD) (Global Assessment 
of Soil Degradation, GLASOD) – BMTİP və Niderlandın 
Torpaqlar üzrə Beynəlxalq soraq və məlumat mərkəzi arasında 
əməkdaşlığın nəticəsi. GLASOD-un məlumatları əsasında 1:10 
000 000 miqyasında torpaqların antropogen deqradasiyasının 
dünya xəritəsi tərtib olunmuşdur (1990-cı il), (bax, cədvəl 9). 
 
Cədvəl 9  
Antropogen eroziyaйa уьрамыш torpaqların GLASOD 
qiymətləndirilməsi 
(Deichmann and Eklundh, 1991) 
 
Еroziyaya уьрамыш торпагларын сащяси  
(qitəлярin sahəsinдян, %) 
 
Qitə 
Su eroziyası  
Külək eroziyası  
Afrika  
Asiya  
Avstraliya  
Avropa 
Şimali Amerika  
Cənubi Amerika  
227,4 (7,7) 
439,6 (10,3) 
82,9 (9,4) 
114,5 (12,1) 
106,1 (4,8) 
123,2 (7,0) 
186,6 (6,3) 
222,1 (5,2) 
16,4 (1,9) 
42,2 (4,4) 
39,2 (1,8) 
41,9 (2,4) 
 
TORPAQLARIN DUZSUZLAŞDIRILMASI  (Salinizati-
on control) – 1. torpaqlardan suda həll olan duzun kənar-
laşdırılması üzrə təbii proses.Бу  аdətən iqlimin yumşalması və 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   56




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə