Torpaqlarin səhralaşmasi üZRƏ İzahli lüĞƏT

 
19 
Tərtibatçısı D.A. Timofeyevdir (AN SSRİ Coğrafiya institutu). 
1980-cı ildə “Nauka” nəşriyyatında buraxılmışdır. 
 
ARİD VƏ YARIMARİD RAYONLARIN TƏDQİQATI 
MƏRKƏZİ  (Research Centre for Arid and Semiarid Areas) – 
onun Şimal-Qərb kənd təsərrüfatı universiteti yanında yaradılması 
üçün işlərə 1980-ci ildə başlanmışdır. Ilkin adı – Arid və 
yarımarid zonaların öyrənilməsi üzrə texniki və  tədqiqat mərkəzi 
olub, BMTİP –nin himayəsi altında yaradılmışdır. 1984-cü ildən 
hazırkı adını daşıyır. Mərkəz yarımarid zonalarda: təbii sərvətlərin 
öyrənilməsi, iqtisadi inkişafın aspektləri, 
люс  yaylalarının idarə 
edilməsi və istismarı, kənd təsərrüfatı quru
мlarının tənzimlən-
məsi
;  ъинс  işlərinin yaxşılaşdırılması, otlaqların yaradılması; arid 
və yarımarid zonalarda: “torpaq 
дянли-taxıl
 
bitkiləri-əhali-ətraf 
mühit” sistemində  tədqiqatlar, quraqlığa 
давамлы  qədim çin 
texnologiyasının öyrənilməsi, su ehtiyatları  və irriqasiya, 
bitkilərin populyasiyası  və quraqlığa davamlılıq üzrə  işlər aparır. 
Buraxılışları: Arid zonalarda kənd təsərrüfatı  tədqiqatla
rы 
(Agricultural Research in Arid Areas), Çinin arid və yarım arid 
torpaqlarının kənd təsərrüfatı bülleteini (Agricultural Newsletters 
for Arid and Semiarid Areas in China). 
Yerləşdiyi ərazi: Yandlinq, Şansi əyaləti, ÇXR. 
 
ARİD VƏ YARIMARİD TORPAQLARIN KƏND 
TƏSƏRRÜFATI TƏDQİQATLARI MƏRKƏZİ  (Center for 
Agricultural Research in Arid and Semi-Arid Lands) – Avropa 
Universiteti yanında təşkil olunmuşdur. Kök 
системинин növlərinin 
şorлашмайа  və quraqlığa həssaslığı, yemiş  və pomidorların 
minerallaşdırılmış sularla suvarılması, həssas və duzadavamlı 
hüceyrəli membranların xüsusiyyətləri; mal-qaranın suvarılması 
üçün yağış suyunun yığılması, torpaq rütubətliyi balansının 
yaxşılaşdırılması, quraqlığın idarə edilməsi, səhralaşmaya qarşı 
mübarizə, sosial-
мядяни amillərinin öyrənilməsi və  дамъылама 
иля suvarmanın tətbiqi, pambığın məhsuldarlığının yaxşılaşdırılma-
sı, meyvə  ağaclarının məhsuldarlığının artırılması,  ət istehsalının 
artırılması nöqteyi nəzərindən otlaqların qiymətləndirilməsi, kənd 

---

 
20 
təsərrüfatı texnologiyalarının ötürülməsinin qiymətləndirilməsi, 
heyvandarlıq üçün yem üzrə  tədqiqatlar aparır. Işlər  İordan və 
Ərəbа çaylarının  йерляшмя  мяканы  Иерусялим,  Израил  səhrasında 
aparılır. 
 
ARİD VƏ YARIMARİD TORPAQLARIN ÖYRƏNİL-
MƏSİ ÜZRƏ BEYNƏLXALQ MƏRKƏZ – (İCASALS) 
(International Centre for Arid and Semi-arid Land Studies, 
ICASALS) – 1966-cı ildə Texas Texnoloji Universitetinə arid və 
yarımarid torpaqların ekologiyasının 
мювзуларарасы  öyrənilməsi-
nin aparılmasında kömək üçün yaradılmışdır.  
Fəaliyyətinin  əsas istiqamətləri: quraq torpaqlar haqqında 
materialların yığılması və biliklərin paylanması, quraq torpaqların 
araşdırılması, otlaqların idarə olunması, günəş  və külək enerjisi, 
botanika, zoologiya, hidrologiya, geologiya, atmosfer tədqiqatları, 
sosial iqtisadiyyat, tarix, ərzaq məhsulları, ətraf mühitin vəziyyəti, 
мясафядян  zondlaşdırılması. Mərkəz – prioritet – arid torpaqlar 
və səhralaşma mövzusu üzrə İNFOTERRA məlumat mənbələrinin 
bölmələrindən biridir.  
Nəşrləri: məlumat bülleteni – ildə 3 dəfə (ICASALS 
Newsletter), digər ayrı-ayrı buraxılışlar. 
Yerləşdiyi ərazi: Labbok, Texas, ABŞ. 
 
ARİD ZONA (Arid zone) – arid iqlimli arid zona, bu cür 
zonalarda əkin yalnız suvarma ilə mümkündü
р. 
 
“ARİD ZONALAR” (“Zonas aridas”) – Perunun arid 
zonalarının tədqiqatı  Mərkəzi tərəfindən nəşr olunan elmi jurnal 
(bax). Jurnalın nəşri Perunun sahəsi 30 mln. ha təşkil edən və 
əhalisinin 4/5-i yaşayan, səhra  ərazilərinin mənimsənilməsi üzrə 
дювлят  сийасяти  ясасында aparılan ümumu kontekstdə  həyata 
keçirilir. 1982-ci ildən buraxılır. 
 
ARİD ZONALARIN ÖYRƏNİLMƏSİ MƏRKƏZİ (Center 
for Arid Zone Studies) – 1984-cü ildə  Şimali Uels Universiteti 
yanında yaradılmışdır. 1972-1980-cı illərdə Arid zonalar sektoru 

---

 
21 
adını daşımışdır. Kənd təsərrüfatı, meşəçilik və onlarla əlaq
ядар 
problemlər üzrə 
tədqiqatlarla məşğul olur. Ekologiya, 
aqromeşəçilik, kənd təsərrüfatı  və 
отлагалты torpaqların istifadəsi, 
buğdanın  ş
orлашмайa, pambığın yüksək temperatura davamlılığı 
məsələlərini öyrənir.  
Nəşrləri: məlumatlandırma bülleteni, ayrı-ayrı  məruzə  və 
şərhlər. 
Yerləşdiyi ərazi: Qvinedd, Uels, Böyük Britaniya. 
 
ARİD ZONALARIN ÖYRƏNİLMƏSİ ÜZRƏ ARGEN-
TİNA İNSTİTUTU (Instituto Argentino de Investigaciones de las 
Zonas Aridas, IADIZA) – 1972-ci ildə Mendos əyalətinin 
Qobierno  şəhərinin arid və yarım arid zonalarının öyrənilməsi 
İnstitutunun bazasında yaradılmışdır. 1985-ci ildən elmi və 
texnoloji tədqiqatlar  üzrə Regional Mərkəzin tərkibinə daxil 
olmuşdur. Botanika, fitososiologiya, səhralaşmaya qarşı mübarizə, 
bitkilərin ekofiziologiyası, təbii otlaqların vəziyyəti, heyvandarlıq, 
meşəçilik sahələrində tədqiqatlar aparır. Ayrı-ayrı işləri nəşr edir. 
Yerləşdiyi ərazi: Kasilla-de-Korrero, Mendos. 
 
ARİD ZONANIN TƏDQİQATI  İNSTİTUTU  (Arid Zone 
Research Institute) – 1974-cü ildə Avstraliyanın  Şimal  Ərazisi 
Hökuməti zamanı yaradılmışdır. Fəaliyyət Dairəsi – baytarlıq, 
bitkilərin mühafizəsi, bağ bitki
чилийи, suvarma, otlaqların idarə 
edilməsi, iqtisadiyyat. Nəşrləri ayrı-ayrı məsələlər üzrədir.  
Yerləşdiyi ərazi: Alis Sprinqs, Avstraliya. 
 
ARİD ZONANIN TƏTQİQATI  İNSTİTUTU  (İnstitute des 
Regions Arides, IRA) – 1976-cı ildə  əsası qoyulmuşdur. Qumsal 
çöküntülərin çökməsi proseslərinin öyrənilməsi, “küləklər gül
ц-
нцн”
 
(müxtəlif istiqamətli küləklərin çoxillik müşahidəsi nəti-
cəsində qurulmuş diaqramin)
 
təyin edilməsi, küləkdən qoruyan 
zolaqların seçilməsi, torpaq və su ehtiyatlarının qorunması, 
səhralaşmaya məruz qalmış rayonların xəritələşdirilməsi, hərəkətli 
qumsalların möhkəmləndirilməsi, heyvanların ümumi sayının 
saxlanılması, süd istehsalının artırılması, dəvələr üçün otlaqların 

---