Torpaqlarin

 
16 
Məsləhətləşmə komitəsi təsis edilmişdir. Komitənin  Əlcazairdə 
təşkil olunmuş birinci sessiyasında fəaliyyətin  əsas yolları qeyd 
olunmuş  və arid torpaqların öyrənilməsi üzrə Proqrama 
baxılmışdır.  
UNESKO-nun Ümumi Konfрансыныn IX sessiyası (1954) 
müəyyən hissəsi arid zonalarda yaşayan üzv-hökumətlərin həyat 
səviyyələrinin yaxşılaşması müəyyən dərəcədə elmi araşdırmala-
rın nəticələrinin istifadəsindən və onların təcrübi tətbiqindən asılı 
olduğunu hesab edərək, proqramı UNESKO-nun əsas proqramı 
kimi bəyənmişdir. Bu proqram, 1961-ci ilə  qədər iki onillik 
ərzində həyata keçirilmişdir.  
Proqramın həyata keçirilməsi dövründə “Quraq zonalar” 
kvartallıq məlumatlandırma bülletenindən  əlavə, yaradılmasında 
40 ölkədən olan 200-ə yaxın elmi-tədqiqat təşkilatları iştirak edən 
“Arid zonaların tədqiqatı”-nın 300-ə yaxın cildi dərc edilmişdir.    
 
“ARİD TORPAQLARIN ÖYRƏNİLMƏSİ ÜZRƏ 
BÜLLETEN” (“Arid Lands Newsletter”) – səhralaşma problem-
ləri üzrə tədqiqatları, arid tematika üzrə biblioqrafiya nəşrlərə, və 
bu sahədə aparılmış beynəlxalq və milli tədbirlər üzrə  məlu-
matlara resenziyalar daxil olan  elmi-məlumatlandırma jurnalı. 
ABŞ-da Arizona Universiteti yanında arid torpaqların öyrənilməsi 
üzrə Büroda (bax) buraxılır. 
 
ARİD TORPAQLARIN ÖYRƏNİLMƏSİ ÜZRƏ BÜRO 
(The Office of Arid Lands Studies, OALS) – 1964-cü ildə, ABŞ-
da Arizona universiteti yanında  мювзулар  арасы  tədqiqatlar və 
məlumat mərkəzi kimi təsis edilmişdir. 
Ilkin fəaliyyəti yer üzündə olan səhraların coğrafi tədqiqatları-
nın inventarlaşmasına йюнялдилиб. Arid torpaq ehtiyatlarının, yerli 
bitkilərin idarə olunması, arid ərazilərin мясафядян zondlaşdırıl-
ması, məlumat sistemləri və  səhralaşmanın idarə edilməsi, 
əkinçilik sistemlərinin tədqiqatı,  ətraf mühitin təhlili, su 
ehtiyatlarının qorunması  və onların təkrar istifadəsi və iqtisadi 
inkişaf   problemlərinin öyrənilməsi ilə məşğul olur.  

---

 
17 
Büronun tədqiqat proqramları beş funksional vahidlə  sıx 
əlaqədardır: Arid torpaqların məlumat mərkəzi (ALİC),  мясафя-
дян zondlaşdırma üzrə Arizona mərkəzi (ARSC), Bioehtiyyatların 
tədqiqatı bölməsi (BRF), Səhraların tədqiqatı bölməsi (DRU), 
İqtisadi inkişaf bölməsi (EDR). 
Büroda Arid torpaqların öyrənilməsi bülleteni (Arid Lands 
Newsletter) (bax), мясафядян zondlaşdırılma xəbərləri (Remote 
Sensing  Newsletter) buraxılır. 
Yerləşdiyi ərazi – Tuson, Arizona ştatı, ABŞ. 
 
ARİD TORPAQLARIN ÖYRƏNİLMƏSİ ÜZRƏ KOMP-
LEKS LAYİHƏ  (İPAL)  (Integrated Project on Arid Lands, 
IPAL) – UNESKO-nun “İnsan və Biosfer” Proqramı çərçivəsində 
layihə. 1976-cı ildən başlanmışdır. Məqsədi – səhralaşma, yardım 
proqramlarının hazırlanması, torpaqların eroziyasına qarşı 
mübarizə üzrə  tədbirlərin təşkili, təbii sərvətlərin idarə olunması 
sahəsində ekspertlərin təlimi ilə əlaqədar ətraf mühitin mühafizəsi 
üzrə  təxirəsalınmaz problemlərinin həllinin axtarılması  və arid 
torpaqların bərpasıdır. Birinci layihəyə maliyyə  dəstəyi - əvvəl 
UNEP, 1980-cы  ilдян AFR hakimiyyəti tərəfindən həyata 
keçirilmişdir. Onun sahəsi 22500 km
2
 olmaqla  Şimali Keniya-
nada yerləşən Türkan və Marsabit göllərinin arasını  əhatə edir. 
Layihənin yekunları  ətraflı  şəkildə “Səhraların mənimsənilməsi 
problemləri” jurnalının 1986-cı ilин 3,4,6-cı və 1987-ci ilin   2-ci 
nömrələrində  təsvir olunmuşdur. UNEP tərəfindən dəstək 
olunmuş və 1978-ci ildə Tunisdə həyata keçirilmiş, İPAL-ın ikinci 
layihəsində arid və yarımarid otlaqların yaxşılaşdırılması və səmə-
rəli idarə olunması nəzərdə tutulmuşdur (шякил 5). 
 
“ARİD TORPAQLAR: ÖYRƏNİLMƏSİ  VƏ  BƏRPASI” 
(“Arid Soil: Research and Rehabilitation”) – torpaqların yerli 
хцсусиййятляriniн öyrənilməsinə, onların üzvi və qeyri-üzvi kimya 
və fizikasına, arid torpaqların bərpası  və torpağın biotexnologi-
yasına həsr olunmuş beynəlxalq jurnal.  
1990-cı ildən ABŞ-da nəşr olunur. 
 

---

 
18 
“ARİD TORPAQLARIN TƏDQİQATI İNSTİTUTLARI”, 
GÖSTƏRİCİ  (Arid Lands Research Institution “A World 
Directory”) – ABŞ-da Arizona Universiteti (bax) yanında Arid 
torpaqların öyrənilməsi bürosunda hazırlanan beynəlxalq sorğu 
kitabı. Birinci buraxılışı 1967-ci ildə, ikinci 1977-ci ildə BMT-nin 
səhralaşmaya qarşı mübarizə konfrаnsı üçün çıxmışdır. Daha tam 
olan üçüncü buraxılışı isə 1988-ci ildə ABŞ-da UNEP-in, “İnsan 
və Biosfer” proqramı üzrə ABŞ milli komitəsinin, beynəlxalq 
inkişaf üzrə ABŞ agentliyi, Amerika Ştatları Təşkilatları və Arizo-
nanın “Solt-River” layihəsinin köməkliyi ilə çap olunmuşdur. 
Göstərici öz fəaliyyətləri ilə arid ərazilərin öyrənilməsi ilə əlaqəli 
institut və təşkilatlardan və həmçinin “Səhralaşmaya qarşı mübari-
zə  və quraq torpaqların mənimsənilməsi üzrə  Təşkilatların  şərhli 
sorğu kitabçası”ndan (UNEP, 1986) alınmış məlumatlar  bazasın-
da tərtib olunmuşdur. 1995-ci ildə Göstəricinin FAO və  UNEP ilə 
birgə  həyata keçirilmiş dördüncü buraxılışı  çıxmışdır. Ona 65 
ölkədən olan 250-dən artıq milli təşkilatlar və  həmçinin 65 
beynəlxalq təşkilat daxildir.     
 
“ARİD TORPAQLARIN TƏDQİQATI VƏ  BƏRPASI” 
(Arid soil research and rehabilitation) – beynəlxalq elmi jurnal. 
Arid və yarımarid torpaqların  əsas baxışları, səhralaşma və 
deqradasiya olmuş torpaqların bərpası ilə  əlaqədar tətbiqi 
problemlər üzrə məqalələri nəşr edir. Bundan əlavə, suvarılmayan 
torpaqların biologiyası, arid torpaqların biotexnologiyası, meliora-
siyaсы kimi məsələlər üzrə məqalələr nəşr edir. Jurnal 1987-ci ilin 
yanvarından başlayaraq hər рцбдя nəşr olunur. ABŞ-ın “Taylor və 
Frensis” nəşriyyatında buraxılır.  
 
“ARİD VƏ EOL RELYEFİN FORMALAŞMASI 
TERMINOLOGİYASI”  (Terminology of arid and eolian relief 
formation) – səhra, yarımsəhraları  və  həmçinin arid və eol 
relyefləri yaradan proses və proseslərin terminologiyası üzrə 
sorğu-lüğəti. Lüğətə 1000-dən artıq rus və xarici termin və 
anlayışlar daxildir. Bu terminlərя аид müxtəlif izahlar verilmişdir. 

---