Toshkent arxitektura-qurilish instituti Qurilishni boshqarish fakulteti III bosqich 27-20-guruh talabasi G’ozibekov Sardorning “Ishlab chiqarishda metrologik ta’minot “ fanidan mustaqil ishi

Toshkent arxitektura-qurilish instituti Qurilishni boshqarish fakulteti III bosqich 27-20-guruh talabasi Sotiboldiyov Anvarning“O’LCHASH VOSITALARINI QIYOSLASH VA KALIBRLASH “ fanidan MUSTAQIL ISHI

Mavzu;O’LCHASH VOSITALARINI QIYOSLASH VA KALIBRLASH Tartiblari

REJA:

REJA:

1.O’lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlashning umumiy masalalari,

2 .Kalibrlash vositasini kalibrlash jarayonlari to’g’risida nazariy ma’lumotlar

3 . Qiyoslash usullari va vositalari

O’lchash vositalarining aniq yoki xatoliklarga yo’l qo’yishini,muvofiqligini baholashning ikki xil usuli mavjud.

• O’lchash vositalarining aniq yoki xatoliklarga yo’l qo’yishini,muvofiqligini baholashning ikki xil usuli mavjud.

O’lchov vositalarini qiyoslovdan o’tkazish
O’lchov vositalarini kalibrlash

O’lchov vositasi deb metrologik xarakteristikaga ega va o’lchash uchun mo’jjallangan qurilmaga aytiladi.

• O’lchov vositasi deb metrologik xarakteristikaga ega va o’lchash uchun mo’jjallangan qurilmaga aytiladi.
• O’lchash jarayonlarini aniq amalga oshirilishi ko’p jihatdan o’lchash qurilmalariga bog’liq hisoblanadi.Shu bois o’lchash vositalari aniq ishlashini taminlashimiz kerak. Buning uchun o’lchash qurilmasi o’zidan yuqori aniqlikda turuvchi standart namunalar yoki etalonlar yordamida qiyoslanadi yoki kalibrlanadi. Hozirgi kun talablaridan kelib chiqadigan bo’lsak o’lchov vositalarini kalibrlash jarayoni qulayliklarni tug’dirgani bois ko’pchilik o’lchash vositalari kalibrlanmoqda. Kalibrlash imkoniyati bo’lmagan o’lchov vositalari esa qiyoslovdan o’tkaziladi. Natijada biz uchun zarur bo’lgan aniqlik taminlanadi.

O’lchov vositasini kalibrlash turlari

• O’lchov vositasini kalibrlash turlari

Standart bilan to’g’ridan –to’g’ri taqqoslash
Taqqoslovchi bilan solishtirish
Kattalikni to’g’ridan-to’g’ri o’lchash
Miqdorni bilvosita o’lchash

• O'lchov vositalari birlamchi, davriy va favqulodda kalibrlashdan o'tkaziladi.
• O'lchov vositalari ta'mirdan chiqarilganda va import qilinganda birlamchi kalibrlashdan o'tkaziladi.
• Barcha o'lchov asboblari ma'lum kalibrlash oraliqlari orqali davriy kalibrlashdan o'tishi kerak, uzoq muddatli saqlashda bo'lgan o'lchov asboblari bundan mustasno.
• Amaldagi (saqlashda) bo'lgan o'lchov vositalari navbatdan tashqari kalibrlashdan o'tkazilishi mumkin:

Kalibrlash jarayoning qulaylik va kamchiliklari

• Kalibrlash jarayoning qulaylik va kamchiliklari
• Kalibrlash jarayoni qiyoslashdan farqli ravishda bir muncha oson nazorat hisoblanadi.
• Kalibrlash jarayonida o’lchov vositasi hech qachon yaroqsiz deya baholanmaydi va o’lchash noaniqligi ko’rsatilib bu jarayon ariza beruvchining o’ziga qoldiriladi.
• Kalibrlash jarayonida aniq bir nuqtaga qaratilgan noaniqlik nazarda tutiladi.

Qiyoslashga umumiy talablar.
Qiyoslash usullari va vositalarining hujjatlari standartlar, rahbariy
hujjatlar, tavsiyanomalar yoki ishlatish hujjatlarining tarkibidagi
bo‘limlari ko‘rinishida ishlab chiqilishi mumkin.
Umumiy alomati bo‘yicha birlashtirilgan va bevosita qiyoslash uchun
ham, o‘lchash vositalarini qiyoslash bo‘yicha hujjatlarni ishlab chiqish uchun
ham qo‘llaniladigan, shu guruhga tegishli bo‘lgan o‘lchash vositalarining
guruhini qiyoslash usuliyatinn belgilandigan me’yoriy hujjatlar standartlar,
rahbariy hujjatlar, tavsmyanomalar ko‘riiishida ishlab chiqiladi.

Ishlatish hujjatlari tarkibiga kiruvchi qiyoslash usuliyatlari va qiyoslash

• Ishlatish hujjatlari tarkibiga kiruvchi qiyoslash usuliyatlari va qiyoslash
• bo‘yicha yo‘riqnomalari, o‘lchash vositalarini muayyan xilini qiyoslash
• usullarinn va qiyoslash vositalarini aniq belgilashi lozim.
• O‘lchash vositalarini muayyai xilini qiyoslash bo‘yicha me’yoriy
• hujjatlarini standartlar, rahbariy hujjatlar, tavsiyanomalar ko‘rinishida ishlab
• chiqishga ruxsat etiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar va

• Foydalanilgan adabiyotlar va
• internet saytlari
• “O’lchash vositalarining metrologik kuzatuvanchanligi va o’lchashlar noaniqligi” Toshkent 2013. Xakimov O.Sh
• www.standart.uz
• www.akkred.uz
• www.nim.uz