Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Bolalar bilan muloqot

Kichik yoshli bolalar o’zlarining tabiiy ehtiyojlari, kattalarga bog’liqligi bilan odamga o’ziga xos xursandchilik baxsh etadi. Ayniqsa, o’zbekistonliklar bolajon bo’lib, 5 yoshgacha bo’lgan bolalarni biz boshqacha sevamiz. Til tushunmas, chaqaloq bilan bo’ladigan mehrli suhbat ham insonga orom beradi, dunyo tashvishlaridan yiroq qilib, salomatligini asrashga imkon beradi. Bola bilan bo’ladigan har qanday muloqot, o’yin, ularni nimagadir o’rgatish salomatlik uchun o’ta foydalidir. Shuning uchun o’zbeklarda “bolali uy bozor, bolasiz uy mozor” degan naql borki, uning ma’nosi yosh bola bilan muloqot qilishdan mahrum bo’lgan odamlarning asablari juda tarang, ancha agressiv, hayotdan norozi bo’ladi.

Gigiyenik “uchlik” + plyus

Tibbiyotning juda ko’p allomalari bu fanning kelajagi salomatlikni oldindan muhofaza qiluvchi tadbirlarga bog’liq ekanligini ta’kidlab, bunda gigiyenaga alohida e’tibor berganlar. Gigiyena so’zining kelib chiqishi lotincha bo’lib, salomatlikka “shifobaxsh etuvchi” ma’nosini bildiradi. Inson salomatligini kafolatlovchi salomatlikning uch o’zagi, tarkibiy qismi borligi uqtiriladi. Biz unga yana bir “plyus” qo’shib, “fikrlash gigiyenasi” atamasini kiritdik.

Inson mehnat qilmay yashay olmaydi, lekin mehnatda ham me’yorni bilish lozimki, haddan tashqari, charchash, o’zini oldirib qo’yish to’g’ri emas. Shuning uchun har qanday ish-amalni aynan tetik paytda, kunduz kuni amalga oshirish, ish orasida vaqtida ovqatlanish, ruhiyatiga yengillik beradigan omillar, masalan, ish stolida suygan biror o’yinchoq yoki yoqtirgan narsaning bo’lishi, ko’zlarga tin beruvchi gul yoki uning o’rnini bosuvchilar, toza havoning bo’lishi, changdan imkon darajasida o’zni himoya qilish kabilarni unutmaslik lozim.



^{56-rasm. Salomatlikni kafolatlovchi gigiyenik o’zakning tarkibiy qismlari}

Hozirgi vaqtada ko’pchilik kuniga tishni kamida ikki marta tozalash lozimligini yoki imkon qadar dush ostida cho’milib turish salomatlikka zarurligini biladi, lekin yon-atrofidagilar bilan yaxshi, samimiy muomalaning undan foydali ekanligini bilmaydi. Ish-faoliyat yoki o’qish chog’ida yonidagilarga hurmat-ehtiromda bo’lish, ularning o’zinikidan farqli fikrlarga nisbatan sabrli bo’lish, bag’rikenglik, o’zgalar fe’l-atvoridagi nuqsonlarni kechira olish kabilar borki, ular ruhiy xotirjamlikning asosiy omillaridandir. Albatta, o’zining asab tizimdan kelib chiqib, ayrimlar juda tajang, jizzaki bo’ladi, o’zini tuta bilmaydi, o’zinikini to’g’ri deb turib oladigan qaysarlar ham bor. Lekin ularning shu fe’lini, Alloh bergan sifat deb unga nisbatan sabr-toqatli bo’lish, aqlli odamning, ayniqsa, rahbarning muhim fazilatidir. Ish jarayonida ayniqsa, rahbar odam shunday holatlarning guvohi bo’ladiki, ayrim odamlar ataylab urishgisi, yo’q yerdan nizo chiqargisi keladi. Bunday odamning nochorligini to’g’ri tushunish, kerak bo’lsa, uning ayrim fikrlarini, norizochiligini eshitib, eshitmaganga olish, yoki uning jahliga faqat tashqi ifodada jahldor bo’lganday o’zini tutish kabilar vaziyatdan osonroq chiqishga, asabni taranglashtirmaslikka olib keladi. Ayniqsa, jahldor rahbar bilan muloqotda og’ir va bosiq bo’lish, uning jizzakiligi, turli xil odam bilan muomalaga kirishishga majburligi, charchaganligining oqibati deb qarash foydaliroqdir.

O’rta asrlarda yashagan ma’rifatparvar alloma Muhammad Husayn yaxshi va yomon suhbatdoshlar haqida shunday yozgan edi: “O’zingni yomon kishilar suhbatidan uzoq tut, chunki yomon kishilar suhbati jahannam o’tidan ham yomonroqdir. Har suhbatning bir ta’siri bo’ladi. Chunonchi, yaxshi kishilar suhbati fazilatni oshirsa, yomon kishilar suhbati zahmatni oshiradi”. Bu o’rinda zahmatni u eng avvalo salomatlikni yo’qotishda deb tasavvur etgan.