Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Dunyoqarash

E’tiqod va qiziqishlar har birimizdagi dunyoqarashni shakllantiradi. Shaxsning dunyoqarashi¹⁰ – tartibga solingan, yaxlit ongli tizimga aylantirilgan bilim, tasavvurlar va g’oyalar majmui bulib, u shaxsni ma’lum bir qolipda, o’z shaxsiy qiyofasiga ega tarzda jamiyatda munosib o’rin egallashga chorlaydi. Mustaqillik davrida shakllanayotgan yangicha dunyoqarash yoshlarda Vatanga sadoqatni, milliy qadriyatlar, an’analarni e’zozlashni, o’z yaqinlariga mehribon va tanlagan yo’liga – kasbi, maslagi va e’tiqodiga sodiqlikni nazarda tutadi. Yangicha fikrlash va yangicha tafakkur aynan mustaqillik mafkurasi ruhida tarbiya topib, sayqal topgan milliy ong, dunyoqarash va e’tiqoddir.

6.5. Asosiy tushuncha va atamalar

Shaxs tushunchasi; “Homo sapiens” – “aqlli zot” tushunchalari; makro va mikro bosqichdagi ta’sirlar; Nativizm; Empirizm; sog’lom e’tiqod; mafkuraviy tasavvur; Mustaqillik g’oyasi; Milliy istiqlol g’oyasi; shaxs ongiga singdirish; Mafkuraviy targ’ibot; tevarak-atrof voqyeyliklariga ishonish mexanizmi; ijtimoiylashuv yoki sosializasiya jarayoni; ijtimoiy institutlar; mas’uliyat; maqsadlar va ideallar; qiziqishlar va e’tiqod; iymon; dunyoqarash.

6.6. Rezyume

Darhaqiqat, “shaxs” tushunchasi psixologiyada eng ko’p qo’llaniladigan tushunchalar sirasiga kirib, inson ruhiy olami qonuniyatlari bilan qiziqqan har qanday olim yoki tadqiqotchi ham shaxsning ijtimoiyligi va aynan jamiyat bilan bo’lgan aloqasi masalasini o’rganmasdan qo’ymagan. Shu bois, har bir individni yoki shaxsni o’rganish masalasi uning bevosita ijtimoiy muhiti va ijtimoiy normalari doirasidagi muammolarini qamrab oladi. Tahlillar natijasiga ko’ra, shaxs bilan jamiyat o’rtasidagi o’zaro aloqalar masalasida haligacha bir qarorga kelinmaganligi tufayli, hozirgi kungacha u o’z dolzarbligini yo’qotmagan.

6.7. O’z-o’zini nazorat va muhokama qilish uchun savollar

11. 
    Fanda insonning aniq maqsadlar va rejalar asosida faoliyat ko’rsatadigan dunyosi nima deb ataladi?
    
12. 
    Shaxsning yaxlit dunyoqarashi, fikrlash tarzi, tafakkurida o’z aksini topadigan necha xil ta’sirlar bosqichi mavjud?
    
13. 
    Nativizm va Empirizm yo’nalishlarining tarafdorlarini fikri bir-biri bilan qanday farq qiladi?
    
14. 
    Egizaklardagi musiqaga moyillikni qaysi olim o’rgangan?
    
15. 
    Zamonaviy adabiyotlarda shaxsga qanday ta’rif berilgan?
    
16. 
    Mustaqillik g’oyasini tarkib toptirishning qanday psixologik bosqichlarini bilasiz?
    
17. 
    Nima uchun milliy istiqlol g’oyasini shaxs ongiga singdirish – psixologik muammo sifatida baholanmoqda?
    
18. 
    Mafkuraviy targ’ibotning psixologik mexanizmlari nimadan tashkil topgan?
    
19. 
    Insonni tevarak-atrof voqyeyliklariga qanday yo’llar bilan ishontirish mumkin?
    
20. 
    Ijtimoiylashuv jarayonlarining ro’y beradigan qanday ijtimoiy institutlardan xabardorsiz?