Toshkent davlat stomatologiya instituti m. N. Israilova lotin tili va tibbiy farmatsevtik terminologiya asoslari

Nazorat savollari

1. Oksidlar qanday yasaladi?

2. Tuzlar qanday yasaladi?

3. Uglevodorodlar qanday yasaladi?

11.7. Retsepturada qisqartmalar
Shifokor retsept yozib berar ekan, qabul qilingan qisqartmalardan foydalanadi. Dori shaklining nomlari, o‘simlik qismlarining nomlari, standart retseptura formulirovkalari qisqartiriladi. Dorivor moddalar va o‘simliklarning nomlari qisqartirilmaydi.
Retsepturada qo‘llaniladigan muhim qisqartmalar

Qisqartma	To‘liq yozilishi	Ma’nosi
aa	ana	teng miqdorda
ac, acid	acidum	kislota
ad us. ext.	ad usum externum	sirtdan qo‘llash uchun
ad us. int.	ad usum internum	ichdan qo‘llash uchun, ichish uchun
aq.	aqua	suv
aq. dest.	aqua destillata	distillangan suv
comp., cps., cpt.	compositus, a, um	murakkab
concentr.	concentratus, a, um	konsentrlangan
cort.	cortex	po‘stloq
D.	Da. Detur. Dentur.	Ber. Berilsin.
dec., det.	decoctum	qaynatma
dil.	dilutus, a, um	suyultirilgan
D.t.d.	Da (Dentur) tales doses	Shunday dozalarda ber
Div. in p. aeq.	Divide in partes aequales	Teng qismlarga bo‘l
empl.	emplastrum	plastir
emuls.	emulsum	emulsiya
extr.	extractum	ekstrakt
f.	fiat, fiant	hosil bo‘lsin
fl.	flos	gul
fluid.	fluidus, a, um	suyuq
fol.	folium	barg
fr.	fructus	meva
gel.	gelatinosus, a, um	jelatinli
gran.	granulum	granula
gtt., gtts.	guttam, guttas	tomchi, tomchilar
h., hb.	herba	maysa
in ampull.	in ampullis	ampulalarda
in caps.	in capsullis	kapsulalarda
inf.	infusum	damlama
in tab.	in tabulettis	tabletkalarda
in vitr. nigr.	in vitro nigro	qora shishada
linim.	linimentum	liniment
liq.	liquor	suyuqlik
M.	Misce. Misceatur.	aralashtir. aralashtirilsin.
m. pil.	massa pilularum	hab dorili massa
mucil.	mucilago	shilliq
N.	numero	soni (dona)
obd.	obductus, a, um	qobiqli
past.	pasta	pasta
pct., praec.	praecipitatus, a, um	cho‘ktirilgan
pro inject.	pro injectionibus	inyeksiya uchun
pulv.	pulvis	kukun
q.s.	quantum satis	keraklicha
r., rad.	radix	ildiz
Rp.:	Recipe:	Ol:
rectif.	rectificatus, a, um	tozalangan
rhiz.	rhizome	ildizpoya
S.	Signa. Signetur.	Belgila. Belgilansin.
sem.	semen	urug‘
simpl.	simplex	oddiy
sir.	sirupus	sharbat
sol.	solutio	eritma
sp.	species	yig‘ma
spir.	spiritus	spirt
Steril.	Sterilisa! Sterilisetur!	Sterilizatsiya qil! Sterilizatsiya qilinsin!
supp.	suppositorium	sham
supp. vagin.	suppositorium vaginale	qinga oid sham
susp.	suspensio	suspenziya
tab.	tabuletta	tabletka
t-ra, tinct.	tincture	tindirma
ung.	unguentum	surtma
vitr.	vitrum	shisha

Mustahkamlash uchun mashqlar

Qisqartmalarni qo‘llab tarjima qiling:

I. Ol: Metilestradiol tabletkalari 0,0002.

Berilsin.

Belgilansin.

II. Ol: Aminazin eritmasi 2,5% 2 ml.

Glukoza eritmasi 5% 20 ml.

Aralashtirilsin. Sterilizatsiya qilinsin!

Berilsin.

Belgilansin.

III. Ol: Aloening suyuq ekstrakti 1 ml.

Shunday dozalarda 10 ampulalarda.

Ber.

Belgila.

IV. Ol: Mentol 2,5.

Novokain.

Anestezin teng miqdorda 1,0.

Etil spirit 70% 100 ml gacha.

Aralashtir.

Ber.

Belgila.
Ibratli so‘zlar
1. De facto . Dalillar asosida, amalda.

2. De jure. Yuridik jihatdan, rasmiy.

Leksik minimum

O‘simliklar nomlari

Adonis vernalis m, f	bahorgi adonis
Aloё, ёs f	aloe
Althaea, ae f	gulxayri
Digitatis, is f	angishvonagul
Hypericum, i n	dalachoy
Millefolium, ii n	bo‘ymodaron

Preparat nomlari

Aethazolum, i n	etazol
Aminazinum, i n	aminazin
Ampicillinum, i n	ampitsillin
Anaesthesinum, i n	anestezin
Bromisovalum, i n	bromisoval
Chinosolum, i n	xinozol
Corazolum, i n	korazol
Desoxycorticostero num, i n	Dezoksikortiko­steron
Dichlothiazidum, i n	dixlotiazid
Erythromycinum, i n	eritromitsin
Furazolidonum, i n	furazolidon
Liquor Ammonii anisa tus (Liquoris Ammonii anisati)	novshadil-anis, arpabodiyon
Methyloestradiolum, i n	metilestradiol
Neomycinum, i n	neomitsin
Nystatinum, i n	nistatin
Osarsolum, i n	osarsol
Phenazepamum, i n	fenazepam
Phthoracizinum, i n	ftoratsizin
Streptomycinum, i n	streptomitsin
Sulfadimezinum, i n	sulfadimezin
Theobrominum, i n	teobromin

Nazorat savollari

1. Retsepda qanday otlar qisqartirilmaydi?

2. «Da tales doses» qanday qisqartiriladi?

3. Distillangan suvning retseptdagi qisqartirilgan varianti qanday

bo‘ladi?
11.8. Retsepturada ravishdosh

Ravishdosh
So‘z turkumlaridan biri hisoblangan ravishdosh Lotin tilida klinika va farmatsevtik terminologiyada ishlatiladi. U lotin tilida Adverbium deb ataladi. Ravishdosh harakatning holatini bildirib, qay tarzda? qay holatda? so‘roqlariga javob bo‘ladi.

Ravishdosh mustaqil ravishda gapda, matnlardaishlatiladi.

Misol uchun: Ubi – qaerda?

Ibi – ana shu yerda

Saepo – ko‘pincha

Semper – har doim

I guruh sifatlari orqali ravishdosh sifatlarning asosiga suffiks –L yoki –O orqali;

II guruh sifatlari asosiga – iter yoki – er orqali yasaladi;

Citus, a, um – cito! – Tez

Asepticus, a, um – aseptice – aseptik sharoitda

Aequabilis, e – aequabiliter – muvozonatda

Recens, ntis – recenter – yangi

Qiyosiy daraja ravishdoshlari sifatida shu daraja sifatlarining sredniy rodi ishlatiladi.

Orttirma daraja ravishdoshlari shu daraja sifatlari yordamida suffiks –L orqali yasaladi.

• 
  Citius – tezroq
  
• 
  Citissime – yanada tezroq
  

Resepturada ishlatiladigan ravishdoshlar.

1. 
   Dorilarni tezroq olish kerak bo‘lsa.
   

Cito! yoki Statim!

(tez) (shuzahoti)

2. 
   Agar bir qancha dori formalari bir hil dozalarda bo‘lib, ularning sanog‘i oxirgi dori formasida Soni oldidan
   

Ana (teng) (tepa-teng) – so‘zi bilan belgilanadi.

3. 
   Shamchani yoki kakao yog‘ini qancha doza berilishida quyidagi
   

Quantum satis – qancha kerak bo‘lsa? ravishdoshi ishlatiladi.

4. 
   Agar I kurs davolash davomida dori formasi takrorlansa – ravishdosh –son fe’l oldidan
   

Bis, ter (II marta, III marta ishlatiladi)




XII BOB
YaMS tizimi asosida interfaol o‘yinlar, testlar, holatiy mashqlar

O‘zbekistonlik pedagog olim B.L.Farberman pedagogik texnologiyaga quydagicha ta’rif beradi: ”Pedagogik texnologiya-muhandislik ong ifodasidir. U pedagogik jarayonni texnika imkoniyatlari va insonning texnikaviy tafakkuri asosida standart holga solib, uning optimal loyihasini tuzib chiqish bilan bog‘liq ijtimoiy hodisadir”.

Pedagogik adabiyotlarda ta’lim texnologiyasiga berilgan boshqa ta’riflar ham keltiriladi, bizningcha, eng maqbuli YUNESKO ta’rifidir.

”TA’LIM TEXNOLOGIYASI–ta’lim modellarini optimallash­tirish maqsadida, inson va texnika resurslari va ularning o‘zaro ta’sirini hisobga olgan holda butun o‘qitish va bilimlarni o‘zlashtirish jarayonini yaratish, qo‘llash va aniqlash TIZIMIDIR”.

Ushbu bobda fanni o‘zlashtirishda qo‘llaniladigan interfaol o‘yinlar, holatiy masalalar va testlarga to‘xtalib o‘tamiz.