Toshkent davlat stomatologiya instituti m. N. Israilova lotin tili va tibbiy farmatsevtik terminologiya asoslari



Yüklə 429,72 Kb.
səhifə11/107
tarix11.04.2022
ölçüsü429,72 Kb.
#85272
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   107
Lotin tili va tibbiy.farmat. Israilova M.N.

IX BOB. SO‘Z YASASH
9.1. Suffiksatsiya

So‘z asosan suffiks va prefix orqali yasaladi. Suffiks otning asosiga qo‘shilib so‘zning ma’nosini o‘zgartiradi.


Otlarga qo‘shiluvchi suffikslar

1. Kichraytirish ma’nosini bildiruvchi suffikslar:

Suffikslar

O‘zagi

Natija

-ul (us, a, um)

glob-us

shar


glob-ulus

sharcha


-cul (us, a, um)

aur-is

quloq


aur-i-cula

quloqcha


-ol (us, a, um)

are-a

maydon


are-ola

maydoncha



-ell (us, a, um)

cereb(rum)

miya


cereb-ellum

miyacha


-ill (us, a, um)

mam(ma)

sut bezi


mam(m)-illa

so‘rg‘ich



2. Harakat, jarayonni bildiruvchi suffikslar

-io (tio, sio, xio)

flex-um

bukish


flex-io

bukilish


3. Predmet (organ, instrument, pribor) ni bildiruvchi suffikslar

- or (tor, sor, xor)

adduct-um

yaqinlashtirmoq



m. adduct-or

yaqinlashtiruvchi m.



4. Harakat natijasini bildiruvchi suffikslar

-ura (tura, sura, xura)

incis-um

kesmoq


incis-ura

kesma




Sifatlarga qo‘shiluvchi suffikslar

1. Belgiga boy bo‘lish ma’nosini bildiruvchi suffikslar



-os (us, a, um)

fibra

tola


squam-a

tangacha


fibrosus

tolaga boy

squam-osus

tangachali



2. Tegishlilik ma’nosini bildiruvchi suffikslar

-al (is, e)

coron-a

toj


coron-alis

tojga oid



-ar (is, e)

clavicul-a

o‘mrov


clavicul-aris

o‘mrovga oid



-ic (us, a, um)

thorax, acis

ko‘krak qafasi



thorac-icus

ko‘krak qafasiga oid



-e (us, a, um)

perone

kichik boldir suyagi



peron-eus

kichik boldir suyagiga oid



3. O‘xshashlik ma’nosini bildiruvchi suffikslar

-ide (us, a, um)

rhombos

romb


rhombo-ideus

rombsimon



-ides

delta

delta-ides

-form (is, e)

crux, crucis

xoch


cruci-formis

xochsimon



4. Tashuvchi ma’nosini bildiruvchi suffikslar

-fer (us, a, um)

semen, inis

urug‘


semin-i-ferurug‘ tashuvchi

-phor (us, a, um)

oon

tuxum


oo-phorustuxum tashuvchi

5. Kasallik chaqiruvchi ma’nosini bildiruvchi suffikslar

-gen (us, a, um)

Cancerrak

cancero-genusrak chaqiruvchi

-genes

Pyonyiring

pyo-genusyiring chaqiruvchi


Mustahkamlash uchun mashqlar

  1. tuberalis, tuberosus, tuberculum, tuberositas, tubercularis; tubus, tubulus, tuba, tubula tubalis; bulla, bullosus; capitulum, capitalis; denticulus, dentalis; vesiculla, vesicularis.

  2. cuticula, tuberculum, mammilla, frenulum, glomerulum, ossiculum, ventriculus, corpusculum, lingual, lingualis, lingularis, radicula, ventralis, dorsalis, tympanicus, caninus, meningeus, membranosus, cardiogenus, spongiosus, analis, femoralis, geniculum, maxillafis, mandibularis, mucosa, serosa, granulosus, alveolaris, gluteus, coccygeus, carpeus, parotideus, tarseus, phalangens, caroticus, pubicus, neurogenus.

  3. papilla parotidea, ductus pancreaticus, fossa condylaris, lossula petrosa ossis temporalis, incisura fibularis, processus styloideus, ductus hepaticus, os scaphoideum, platum osseum, vena gastric, m. gluteus, arteria meningea, ductuli prostatici, fossa canina maxillae, cavitas medullaris, cornu sacrale, apex ossis sacri, tuber ischiadicum, systema nervosum centrale.


9.2. Lotin-Yunon prefikslari (old qoshimchasi)

So‘z yasashda prefix muhim vazifani bajaradi. Prefix otdan oldin ya’ni asosdan oldin qo‘yiladi. U o‘zbek tiliga old qo‘shimcha deb tarjima qilinadi.

Quyida Lotin-Yunon prefikslari jadvalini keltiramiz:




Prefikslar

Ma’nosi

Misollar

Tarjimasi

lotin

yunon

1

ad-




yaqinlash-tiruvchi

adductor

yaqinlashtiruvchi m.

2

ab-

apo-

uzoqlash­tiruvchi

abductor

apophysis



uzoqlashtiruvhi m.

o‘simta


3

intra-

intro-


endo-

ichki

intraabdominalis

endoderma



qorin ichidagi

ichki varaq



4

extra-

ecto-

exo-


tashqi

extrauterinus
exoglossia

exoplasma



bachadondan tash­qari

tilning kattalashuvi

sitoplazma tashqi qavati


5

infra-

sub-


hypo-

ostki

kam


infrascapularis

hypogastricus

hypotonia


kurak osti

qorin osti

qon bosimi kamayishi


6

super-

supra-


epi-

hyper-


yuqori

ortiq


supraorbitalis

epiphysis

epigastricus


ko‘z kosasi usti

naysimon suyaklar uchi

qorin usti


7

ante-

prae-


pro-

oldingi

antebrachium

anteuterinus

pronephros


bilak

bachadon oldi

oldingi buyrak


8

post-

meta-

orqadagi

so‘ng


postoperativus

metacarpus

metabolismus


operatsiyadan so‘ng

kaft


modda almashinuvi

9

inter-

meso-

o‘rta

intervertebralis

mesoderma



umurtqalararo

o‘rta varaq



10

circum-

peri-

para-


atrofida

circumferentia

periosteum

parasternalis


aylana

suyak usti pardasi

to‘sh yoni


11

trans-

dia-

ko‘nda­lang

transplantatio

diathermia



ko‘chirib o‘tkazish

issiq o‘tkazish



12

retro-

re-





orqadan

qaytadan


retromandibu­laris

retroflexio

reanimatio


pastki jag‘ orqasidagi

orqaga bukish

qayta jonlantirish


13

con-

com-


sym-

syn-


bilan

compressor

symbiosis

synostosis


qisish

birga yashash

suyaklararo suyakli

birikish


14

contra-

anti-

qarshi

contralateralis

contraindication


antitoxia

qarama-qarshi turgan

davolashning to‘g‘ri

kelmasligi

zaharga qarshi



15

in-

en-

ichkari

injectio

encephalon



dori yuborish

bosh miya



16

ex-

ec-

tashqari

extremitas

ectropium



uchi, oxiri

qovoqning tashqariga

qayrilishi


17

im-

a-

an-


-siz

impotentia

impar


analgia

kuchsizlik

juftsiz, toq

og‘riqni qoldirish


18




dys-

buzilish

dystonia

dyspepsia



qon bosimi buzilishi

ovqat hazm qilishning

buzilishi


19




eu-

normal

eurhytmia

eupnoe


normal ritm

to‘g‘ri nafas olish



20

dis-

dia-

bo‘lish

disseminatio

diagnosis



sochilib ketmoq

kasallikni aniqlash



21

de-

des-


se-

ajratish

desinfectio
depressor

zaharli mikroblardan

tozalash


tushiruvchi m.


Mustahkamlash uchun mashqlar:

Berilgan atamalarni tarkibiy qismlarga ajratib ma’nosini tushuntiring:

extrapyramidalis, extramuralis (murus – devor), paravesicalis, sub­mandibularis, retrobuccalis, premolaris (dentes), subpleuralis, connec­tivus (textus – to‘qima: necto - birlashtirmoq), adducens (duco – o‘tkazmoq), abducens, abductio, praeglaucoma, praecancerosus, infraor­bitalis, supraclavicularis, infratrochlearis, supratrochlearis, interclavi­cularis, interosseus, intralobularis, intramuscularis, parasternalis, epis­ternalis, suprasternalis, subcorticalis, subduralis, epitympanicus, endo­cevicalis, applicatio (applico - yopishtirmoq), antenatalis (natus – tug‘ilish), postnatalis, intertarsea, intranatalis, mesoduodenum, interalveolaris, subcutaneus, extrapulmonalis.
Ibratli so‘zlar
1. De gustibus et coloribus non Ta’m va rang haqida

est disputandum. tortishmaydilar.

2. Feci quod potui, faciant meliora Men qo‘limdan kelganini qildim,

potentes. kim uddalasa undan yaxshiroqqilsin.


Leksik minimum


abscessus, us m

yiring

cancer,cri m

rak, saraton

caries, ēi f

kariyes, chirish

colĭca, ae f (греч.)

to‘satdan qorinda bo‘lgan og‘riq

coma, ătis n (греч.)

koma, bexush holat

comatōsus, a, um

behushlikka oid

cysta, ae f (греч.)

kista, o‘simta

cystōsus, a, um

o‘simtaga oid

diabētes, ae f (греч.)

Qand kasalligi

diabeticus, a, um

Qand kasa-liga oid

eczĕma, ătis n (греч.)

toshma

fractūra, ae f

sinish

gangraena, ae f (греч.)

gangrena, yiringlash (suyak), qorason

gangraenosus, a, um

gangrenaga oid

glaucōma, ătis n (греч.)

glaukoma

hernia, ae f

churra

hernialis, e

churraga oid

ictĕrus, i m (греч.)

sariq kasallik

ileus, i m (греч.)

ichak falaji

infectio, ōnis f

yuqumli

infectiōsus, a, um

yuqishga oid, yuqumli

inflammatio, ōnis f

yallig‘lanish

morbus, i m

kasallik

oedĕma, ătis n (греч.)

shish

paralysis, is f (греч.)

falaj

paralytĭcus, a, um

falajga oid

parēsis, is f (греч.)

bir tomonlama shol

pneumonia, ae f (греч.)

o‘pka yallig‘lanishi

spasmus, i m (греч.)

spazm, tirishish

spasticus, a, um

spazmga oid

trauma, ătis n (греч.)

jarohatlanish

traumaticus, a, um

jarohatlanishga tegishli

ulcus, ĕris n

yara

ulcerōsus, a, um

yaraga oid

varix, ĭcis m, f

variks, vena kengayishi

varicosus, a, um

vena kengayishiga oid

volvulus, i m

ichak buralishi

acūtus, a, um

o‘tkir

benignus, a, um

xavfsiz

diffūsus, a um

yoyilgan, tarqalgan

infantīlis, е

bolalarga xos

juvenīlis, e

yoshlikka xos

malignus, a, um

xavfli

senīlis, e

keksalikka oid



Yüklə 429,72 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   107




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə