Leksik minimum
I turlanishdagi otlar
āla, ae f
|
qanot
|
aorta, ae f
|
aorta
|
arteria, ae f
|
arteriya
|
concha, ae f
|
chig‘anoq
|
costa, ae f
|
qovurg‘a
|
сrista, ae f
|
qirra
|
lamĭna, ae f
|
pilakcha
|
lingua, ae f
|
til
|
mandibula, ae f
|
pastki jag‘
|
maxilla, ae f
|
yuqorigi jag‘
|
orbĭta, ae f
|
ko‘z olmasi
|
raphe, es f
|
chok(paydagi)
|
scapula, ae f
|
kurak suyagi
|
spina, ae f
|
o‘tkir qirra
|
vena, ae f
|
vena
|
vertebra, ae f
|
umurtqa
|
patella, ae f
|
tizza qopqog‘i
|
sutūra, ae f
|
chok(suyak)
|
tuba, ae f
|
nay, truba
|
bucca, ae f
|
lunj
|
gingīva, ae f
|
milk
|
lingula, ae f
|
tilcha
|
papilla, ae f
|
so‘rg‘ich
|
protuberantia, ae f
|
bo‘rtma tepalik
|
pulpa, ae f
|
mag‘iz, yumshoq modda
|
II turlanishdagi otlar
angulus, i m
|
burchak
|
brachium, i n
|
yelka
|
cavum, i n
|
bo‘shliq
|
cranium, i n
|
kalla suyagi
|
ligamentum, i n
|
boylam
|
musculus, i m
|
mushak
|
septum, i n
|
to‘siq
|
sulcus, i m
|
egat, egatcha
|
tympănum, i n
|
nogora parda
|
calcaneus, i m
|
tovon suyagi
|
digĭtus, i m
|
barmoq
|
humĕrus, i m
|
yelka suyagi
|
manubrium, i n
|
dastak
|
radius, i m
|
bilak suyagi
|
sternum, i n
|
to‘sh suyagi
|
alveolus, i m
|
katakcha
|
frenulum, i n
|
yugancha
|
jugum, i n
|
tepalik
|
labium, i n
|
lab
|
III turlanishdagi otlar
сorpus, ŏris n
|
tana
|
forāmen, ĭnis n
|
teshik
|
os, ossis n
|
suyak
|
crus, cruris n
|
oyoqcha
|
IV turlanishdagi otlar
arcus, us m
|
ravoq
|
cornu, us n
|
shox
|
meātus, us m
|
yo‘l
|
ductus, us m
|
oqim
|
processus, us m
|
o‘siqcha
|
sinus, us m
|
sinus, bo‘shliq
|
textus, us m
|
to‘qima
|
genu, us n
|
tizza
|
V turlanishdagi otlar
Nazorat savollari
1. Lotin tilida qanday rodlar mavjud?
2. Lotin tilida so‘zlar qanday turlanadi?
3. Otlarning lug‘at shakli qanday yoziladi?
4. Lotin tilida so‘zning negizi qanday aniqlanadi?
III BOB. SIFAT
3.1. Sifatlarning lug‘at shakli
Sifatlarning ikki guruhi. Moslashgan aniqlovchi
Sifat so‘z turkumlaridan biri hisoblanib qanday? qanaqa? savollariga javob bo‘ladi. U Lotin tilida Nomen Adjectivum deb ataladi. Sifat har doim otni aniqlab, undan keyin yoziladi.
Sifatlar lug‘atda mujskoy rodda to‘liq yoziladi. Keyin jenskiy va sredniy rod qo‘shimchalari yoziladi:
1-jadval
|
m
|
f
|
n
|
uzun
|
longus
|
a
|
um
|
erkin
|
liber
|
era
|
erum
|
o‘ng
|
dexter
|
tra
|
trum
|
Mujskoy va jenskiy rod bir xil qo‘shimchaga ega bo‘lgan sifatlarning lug‘at shakli ikki komponentdan: mujskoy va sredniy roddagi bir xil shakldan hamda sredniy rod qo‘shimchasidan iborat:
2-jadval
|
|
m, f
|
n
|
umurtqaga oid
|
vertebralis
|
e
|
peshonaga oid
|
frontalis
|
e
|
Sifatlar ikki guruhga ega. I guruh sifatlari 3ta rod qo‘shimchasini to‘liq oladi (1-jadval). II guruh sifatlari m, f bir xil qo‘shimchaga ega, n esa boshqa qo‘shimchaga ega (2-jadval).
Moslashgan aniqlovchi otning rodini va kelishigini oladi. Misol uchun:
O‘ng tarafdagi qanot
Dexter, tra, trum ala, ae, f
m f n
ala so‘zi jenskiy rod birlik sonida bo‘lganligi uchun xuddi shu rod va sondagi sifatni qabul qiladi.
Ala dextra
chap tarafdagi muskul
sinister, tra, trum musculus, i, m
m f n
musculus dexter
chap tarafdagi do‘mboqcha
sinister, tra, trum tuberculum, i, n
m f n
tuberculum sinistrum
II guruh sifatlari anatomiyada ko‘proq is, e qo‘shimchali bo‘ladi. Misol uchun:
peshonaga tegishli qism
frontalis, is, e pars, rtis, f
m f n
pars frontalis
peshonaga tegishli o‘simta
frontalis, is, e processus, us, m
m f n
processus frontalis
peshonaga tegishli do‘mboqcha
frontalis, is, e tuberculum, i, n
m f n
tuberculum frontale
Mustahkamlash uchun mashq
Ot va sifatni rod, kelishikda moslashtiring:
I. processus (alveolaris,e; calcaneus, a, um; frontalis, e; mastoideus, a, um); musculus (alaris, e; profundus, a, um; auricularis, e; biventer, tra, trum; brevis, e; longitudinalis, e; cutaneus, a, um; brachialis, e; rectus, a, um; scalenus, a, um); ligamentum (dorsalis, e; deltoideus, a, um; fibrosus, a, um; palmaris, e; pubicus, a, um; annularis, e; teres, etis, cruciatus, e, um; thyroideus, a, um);
II. vena (angularis, e; coronaries, a, um; gastricus, a, um; centralis, e; cavus, a, um); fructus (dulcis, e; amarua, a, um, maturus, a, um); oculus (dexter, tra, trum; sinister, tra, trum); nervus (abducens, ntis; lacrimalis, e; facialis, e; petrosus, a, um; plantaris, e; vagus, e, um).
3.2. Sifat darajalari
Lotin tilida sifatlar uchta darajaga ega:
1. Oddiy daraja – Gradus positivus
2. Qiyosiy daraja – Gradus comperativus
3. Orttirma daraja – Gradus superlativus
Oddiy daraja
|
O‘zak
|
Qiyosiy darajam, f, n
|
uzun
|
longus, a, um
|
long-
|
+ ior, iuslongior, ius
|
|
qisqa
|
brevis, e
|
brev-
|
brevior, ius
|
|
katta
|
magnus, a, um
|
noto‘g‘ri sifat darajalari
|
major, jus
|
|
kichik
|
parvus, a, um
|
minor, us
|
|
Quyidagi qiyosiy darajadagi sifatlar anatomik atamalarda oddiy darajada tarjima qilinadi:
anterior, ius oldingi
posterior, ius orqa
superior, ius yuqori
inferior, ius pastki
major, jus katta
minor, us kichik
Qiyosiy darajadagi sifatlar III turlanish bo‘yicha turlanadi, ya’ni (Gen. Sing.) -is qo‘shimchasini oladi. Qiyosiy darajadagi Gen. Sing. shakli uchala rod uchun bir xil:
Nom. Sing. Gen. Sing.
major (m)
major (f) majoris
majus (n)
superior (m)
superior (f) superioris
superius (n)
Sifatlarning orttirma darajasi oddiy daraja negiziga –issim suffiksi (-er qo‘shimchali sifatlardan tashqari) va rodlarning qo‘shimchalari (m) -us, (f) -a, (n) -um yordamida hosil bo‘ladi:
Oddiy daraja
|
Suffiks
|
Orttirma darajam, f, n
|
uzun
|
longus, a, um
|
-issim-
|
longissimus, a, um
|
qisqa
|
brevis, e
|
-issim-
|
brevissimus, a, um
|
qizil
|
ruber, bra, brum
|
-rim-
|
ruberrimus, a, um
|
Qiyosiy daraja Orttirma daraja
oldingi anterior, ius –
orqadagi posterior, ius postremus, a, um
yuqori superior, ius supremus, a, um
pastki inferior, ius infimus, a, um
katta major, jus maximus, a, um
kichik minor, us minimus, a, um
Esda tuting! Nota Bene!
1. Qiyosiy darajadagi sifatlarning negizi Gen. Sing. shakli bo‘yicha aniqlanadi.
2. Uchala roddagi sifat negizi birxilbo‘ladi.
3. Qiyosiy darajadagi sifatlarning negizi mujskoy va jenskiy roddagi sifatlarning (Nom. Sing.) shakliga mos tushadi.
Mustahkamlash uchun mashq:
I. Tarjima qiling:
katta tanglayning kanali, traxeya va katta bronx, pastki burunga tegishli chig‘anoq, oldingi ko‘zining qirrasi, kichik toshsimon nerv, pastki qalqonsimon do‘mboqcha, orqa uzunroq boylam, pastki hiqildoqqa tegishli arteriya.
II. Anatomik terminni Gen. Sing. ga yozing:
processus superior, incisura superior, foramen superius, arcus posterior, facies posterior, ligamentum posterius, sulcus major, ala major, caput majus, cornu majus et minus, labium inferius, ramus superior, incisura ischiadica major, tuberculum obturatorium posterius
Ibratli so‘zlar
1.Natura sanat, medicus curat Tabiat sog‘lomlashtiradi,
morbos. shifokor davolaydi
2. Ubi concordia, ibi victoria 2. Citius, altius, fortiusTezroq, balandroq, kuchliroq.
Dostları ilə paylaş: |