Toshkent farmasevtika instituti tillar kafedrasi farmatsevtik terminologiya

KEYS-STADI INTERAKTIV TA’LIM METODI

Keys-stadi interaktiv ta’lim metodi sifatida tinglovchilar tomonidan eng afzal ko‘riladigan metodlar qatoriga kirmoqda. Ushbu texnologiya asosan farmatsevtika fanlaridan dars beruvchi o‘qituvchi va tinglovchilarning umumiy intellekual va kommunikativ salohiyatini rivojlantirishga qaratilgan.

Buning sababi sifatida ushbu metod tinglovchilarga tashabbus bildirish, nazariy holatni o‘zlashtirishda hamda amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishda mustaqillikka ega bo‘lish imkoniyatini berishida ko‘rish mumkin. O‘z navbatida vaziyatlarning analizi (tahlili) tinglovchilarning kasbiy shakllanish jarayoniga kuchli ta’sir o‘tkaza olishi, ularning kasbiy jixatdan “ulg‘ayishiga” xizmat qilishi, ta’lim olishga nisbatan qiziqish va ijobiy motivatsiyaning shakllantirishi alohida ahamiyatga ega. Keyslar metodi o‘qituvchining tafakkur turi sifatida, alohida paradigma ko‘rinishida gavdalanib, ijodiy salohiyatni rivojlantirish, noan’anaviy tarzda fikrlash imkoniyatini beradi.
“Keys metodi” ni amalga oshirish bosqichlari

Ish bosqichlari	Faoliyat shakli va mazmuni
1-bosqich: Keys va uning axborot ta’minoti bilan tanishtirish	yakka tartibdagi audio-vizual ish; keys bilan tanishish(matnli, audio yoki media shaklda); axborotni umumlashtirish; axborot tahlili; muammolarni aniqlash
2-bosqich:Keysni aniqlashtirish va o‘quv topshirig‘ni belgilash	individual va guruhda ishlash; muammolarni dolzarblik ierarxiyasini aniqlash; asosiy muammoli vaziyatni belgilash
3-bosqich: Keysdagi asosiy muammoni tahlil etish orqali o‘quv topshirig‘ining echimini izlash, hal etish yo‘llarini ishlab chiqish	individual va guruhda ishlash; muqobil echim yo‘llarini ishlab chiqish; har bir echimning imkoniyatlari va to‘siqlarni tahlil qilish; muqobil echimlarni tanlash
4-bosqich: Keys echimini shakllantirish va asoslash, taqdimot.	yakka va guruhda ishlash; muqobil variantlarni amalda qo‘llash imkoniyatlarini asoslash; ijodiy-loyiha taqdimotini tayyorlash; yakuniy xulosa va vaziyat echimining amaliy aspektlarini yoritish

VI.NAZARIY MATERIALLAR

1. 
   AMALIY MASHG`ULOT: FONETIKA Lotin tili alifbosi. Unli harflar. “y” harfining qo‘llanilishi. Diftonglar. Undosh harflar
   

1-§. Lotin tili alifbosi

Lotin tili alifbosida 25 ta harf bor.

Bosma harflar	Nomi	O‘zbekcha muqobili	Bosma harflar	Nomi	O‘zbekcha muqobili
А а	а	а	N n	en	n
В в	be	b	О о	о	о
С с	se	s yoki k	Р р	pe	p
D d	дe	д	Q q	ku	u bilan birga [кv]
E e	e	e	R r	er	r
F f	ef	f	S s	es	s
G g	ge	g	T t	te	t
H h	g`e	o`zbekcha g` yoki h	U u	u	u
I i	i	i	V v	ve	v
J j	yot	y	X x	iks	ks
K k	kа	k	Y y	ipsilon	i
L l	el	l	Z z	zeta	z yoki s
M m	еm	m

2- §. Unli harflar
Lotin tilida 6 ta unli harf bor.

A a unli harfi [a] deb talaffuz qilinadi:

amarus [ amarus] - achchiq

ana [ana] - teng miqdorda

E e unli harfi [e] deb talaffuz qilinadi:

gemma [gemma] - kurtak

gelatina [gelatina] - jelatin

O o unli harfi [o] deb talaffuz qilinadi:

odor [odor] - hid, is

os [os]-suyak

I i unli harfi [i] deb talaffuz qilinadi:

internus [internus] - ichki

infans [infans]-bola, go‘dak

U u unli harfi [u] deb talaffuz qilinadi:

unus [unus] - bir

utilis [utilis] - ishlatishga yaroqli

Y y unli harfi [i] deb talaffuz qilinadi:

Amygdalus [amigdalus]- bodom

polyvitamina [polivitamina] - polivitamin.

3-§. «y» harfining qo‘llanilishi
«y» harfi yunon tilidan o‘zlashtirilgan so‘zlarda old qo‘shimcha, o‘zak va

qo‘shimcha sifatida uchrashi mumkin. Shuning uchun quyidagi old qo‘shimcha, o‘zak va qo‘shimchalarni esda saqlash kerak.

hyper - yuqori, ko‘proq; hypertonia - qon bosimining ko‘tarilishi

hypo - past, kamroq; hypotonia - qon bosimining pasayishi

oxy - taxir; Oxygenium - kislorod

hydr - suv; Hydrogenium – vodorod

pyr - issiqlik; Antipyrinum - antipirin

poly - ko‘p; polyvitamina - polivitamin

glyc - shirin; Glycerinum-glitserin

myc- qo‘ziqorin; Biomycinum – biomitsin.
4-§. Diftonglar
Ikkita turli unli harflarning bir bo‘g‘in yoki bir harf sifatida talaffuz etilishiga diftong deyiladi.

Lotin tilida 4 ta diftong bor:

«au» diftongi [au] deb o‘qiladi.

Masalan: auris [auris] - quloq

auscultare [auskultare] - eshitmoq

«eu» diftongi [eu] deb o‘qiladi.

Masalan: Eucommia [eukommia]- evkommiya

Eucalyptus [eukaliptus] - evkalipt

«ae» diftongi [e] deb o‘qiladi.

Masalan: aeger [eger] - bemor, kasal

Crataegus [krategus] - do‘lana

«oe» diftongi [e] deb o‘qiladi.

Masalan: Foeniculum [fenikulum] - ukrop, fenxel

oedema [edema] - shish

Agar ae va oe diftonglarida e harfining ustiga ikki nuqta qo‘yilgan bo‘lsa, u holda har bir harf o‘zining alohida tovushini ifoda etadi.

oё [oe] – Aloё [aloe]- aloy, sabur

aё [ae] - aёr [aer]- havo.
5-§. Undosh harflar
Bb – harfi [b] deb talaffuz qilinadi: basis – asos, negiz.

Cc – harfi ikki tovush [s] va [k]ni ifoda etadi. Agar s harfi ae,oe diftonglari, e, i, y unli harflari oldida tursa [s] deb o‘qiladi.

Masalan: cito [sito] - tez

cera [sera]-mum

cyclus [siklus]-sikl

coeruleus [seruleus] - ko‘k

Agar c harfi a, o, u unlilari va undosh harflar oldida yoki so‘z oxirida tursa [k] deb o‘qiladi.

Masalan: creta [kreta] - bo‘r

сarbo [karbo] - ko‘mir

cucurbita [kukurbita] - oshqovoq

lac [lyak] – sut

[s] agar ae, oe, e, i, y dan oldin kelsa
С

[k] a, o, u unlilari va undoshlardan oldin;

so‘z oxirida kelsa

Dd – harfi [d] deb talaffuz qilinadi: da - ber.

Ff – harfi [f] deb talaffuz qilinadi: folium - barg.

Gg – harfi [g] deb talaffuz qilinadi: glandula- bez.

H h - harfi o‘zbekcha [g‘] harfi singari talaffuz qilinadi.

Masalan: herba [g‘erba] - o‘t, yer ustki qism

homo [g‘omo] - odam, kishi.

J j - harfi a, o, e, u unli harflari bilan birgalikda quyidagicha o‘qiladi:

jo [yo] - jocus [yokus] - hazil

ja [ya] - janua [yanua] - eshik

ju [yu]- juniperus [yuniperus] - archa

je [ye] - jecur [yekur]- jigar.

Yunon tilida j harfi bo‘lmaganligi sababli yunonchadan o‘tgan so‘zlarda j harfi o‘rniga I, i harfi yoziladi:

Iodum [iodum] – yod.

Shuning uchun iod- o‘zakli murakkab so‘zlar I harfi bilan yoziladi. ”yod” so‘zining xalqaro kimyoviy belgisi I.

Iodolipolum [iodolipolyum] – yodolipol

Iodoformium [iodoformium] –yodoform.

K k - harfi [k] tovushini beradi, lekin bu harf tibbiy lotin tilida kam qo‘lla- niladi:

Kalium [kalium] - kaliy

Keratinum [keratinum] - keratin.

Ll - harfi yumshoq talaffuz qilinadi:

mel [mel] - asal

lac [lyak]- sut.

Mm – harfi [m] deb talaffuz qilinadi: magister - o‘qituvchi.

Nn – harfi [n] deb talaffuz qilinadi: niger - qora.

Pp – harfi [p] deb talaffuz qilinadi: Piper - qalampir.

Rr – harfi [r] deb talaffuz qilinadi: ruber - qizil.

S s - harfi ikki tovushni [z] va [s]ni ifodalaydi. Agar s harfi ikki unli harf o‘rtasida yoki har qanday bir unli bilan m yoki n harflari o‘rtasida kelsa [z] deb, boshqa hollarda [s] deb o‘qiladi.

Masalan: dosis [dozis]-doza

Rosa [roza] - na’matak

mensis [menzis] - oy

reumatismus [reumatizmus]-revmatizm

Solanum [solanum]-ituzum




[z] unli + s + unli;

unli + s + m yoki n

S m yoki n+s+ unli

[s] boshqa hollarda

Tt – harfi [t] deb talaffuz qilinadi: tuber [tuber - tuganak.

Vv – harfi [v] deb talaffuz qilinadi: vitrum – kichkina shisha ididsh.

X x - harfi [ks] tovushini beradi:

pix [piks] - smola, qatron

faex [feks] - xamirturush.

Z z -harfi yunonchadan o‘zlashtirilgan so‘zlarda uchraydi va [z] deb talaffuz qilinadi:

rhizoma [rizoma] - ildizpoya

Glycyrrhiza[glitsiriza] - qizilmiya, shirinmiya.

Lekin zincum so‘zida z harfi [s] deb o‘qiladi:

Zincum [sinkum] - rux.
2 - AMALIY MASHG`ULOT: Harf birikmalari va qo‘sh undoshlarning o‘qilishi.

Digraflar

6-§. Harf birikmalari va qo‘sh undoshlarning o‘qilishi
qu - harf birikmasi unli harf oldidan kelganda [kv] deb o‘qiladi:

aqua [akva]- suv

Quercus [kverkus] - dub, eman

ngu - harf birikmasi unli harf oldidan kelganda [ngv] deb o‘qiladi:

unguentum [ungventum] - surtma

lingua [lingva] - til

su - harf birikmasi a,e unli harflari oldidan kelganda [sv] deb o‘qiladi:

suasor [svazor]-maslahatchi

Qolgan hollarda esa [su] deb o‘qiladi:

suillus [suillus] - cho‘chqa - i (-si)

ti - harf birikmasi unli harf oldidan kelganda [si] deb o‘qiladi:

solutio [solutsio] - eritma

injectio [inyeksio] - in’yeksiya

ti - harf birikmasi x, s undosh harflaridan keyin kelsa [ti] deb o‘qiladi:

mixtio [mikstio]- aralashma

combustio [kombustio] - kuyish

sch - harf birikmasi [sx] deb o‘qiladi:

Schizandra [sxizandra]- limonnik.

Lekin lotin tiliga boshqa tillardan o‘tgan so‘zlarda bu harf birikmasi [sh] deb o‘qiladi:

Schostakovsky [shostakovskiy] - Shostakovskiy.

7-§. Digraflar
Digraf deb ikkita undosh harf birikmasining bitta tovush singari talaffuz etilishiga aytiladi.

Lotin tilida 4 ta digraf bor. Har bir digrafda h harfi mavjud.

ch - digrafi [x] deb talaffuz qilinadi:

Chininum [xininum] - xinin

charta [xarta] – qog‘oz

ph - digrafi [f] deb talaffuz qilinadi:

pharmacologia [farmakologia] - farmakologiya

Morphinum [morfinum] - morfin

rh - digrafi [r] deb talaffuz qilinadi:

Rhamnus [ramnus] - tog‘jumrut

rhizoma [rizoma] - ildizpoya

th - digrafi [t] deb talaffuz qilinadi:

Mentha [menta] - yalpiz

Thermopsis [termopsis]- termopsis.
Eslab qoling!
1. [f] tovushini lotincha so‘zlarda f harfi, yunonchadan o‘tgan so‘zlarda ph digrafi, [t] tovushini lotincha so‘zlarda t harfi, yunonchadan o‘tgan so‘zlarda th digrafi, [r] tovushini lotincha so‘zlarda r harfi, yunonchadan o‘tgan so‘zlarda rh digrafi ifodalaydi.

2. Kimyoviy preparatlar nomlarida qo‘llaniladigan yunoncha so‘z yasaydigan qo‘shimchalarning yozilishini eslab qoling:

-meth- (methylium) - metil

-aeth- (aethylium) - etil

-phen- (phenylium) - fenil

-thi (theion) - oltingugurt

-chlo(r)- (chlorum) – xlor.
3 -AMALIY MASHG`ULOT: So‘zlarning bo‘g‘inlarga bo‘linishi. Bo‘g‘inlarning

cho‘ziqlik va qisqalik qoidalari. Urg‘u
8-§. So‘zlarning bo‘g‘inlarga bo‘linishi
Lotin tilida o‘zbek tilidagidek so‘zlar bo‘g‘inlarga bo‘linadi. So‘zda qancha unli harf bo‘lsa, shuncha bo‘g‘in bo‘ladi.

Masalan: Сu-cur-bi-ta; Cha-mo-mil-la.

Tovushlar cho‘ziq va qisqa talaffuz qilinadi. Tovushning cho‘ziqligi harf

ustiga to‘g‘ri chiziqcha, qisqaligi esa yarim oy shaklidagi belgi qo‘yib belgi-

lanadi: ā ă, ō ŏ ē ĕ.

Tovush va bo‘g‘inlarni uzun yoki qisqaligini to‘g‘ri aniqlay bilish urg‘uni

( ' ) qo‘yish uchun kerak.

Cho‘ziq unli tovushli bo‘g‘in - cho‘ziq bo‘g‘in, qisqa unli tovushli bo‘-

g‘in - qisqa bo‘g‘in hisoblanadi.

9-§. Bo‘g‘inlarning cho‘ziqlik va qisqalik qoidalari; Cho‘ziqlik qoidasi
1. Agar bo‘g‘inda diftong bo‘lsa, o‘sha bo‘g‘in doimo cho‘ziq bo‘ladi:

Cratāēgus

2. Agar unli harf ikki yoki undan ortiq undosh harflar oldida kelsa, shu bo‘-

g‘in cho‘ziq o‘qiladi:

tabulētta

3. x yoki z undosh harflari oldida kelgan unli tovush cho‘ziq o‘qiladi:

Glycyrrhīza

4. in, ur, at, ar, ut, os, al qo‘shimchali bo‘g‘inlar cho‘ziq o‘qiladi:

vitamīnum, tinctūra, nitrātis, gelatinōsis.

Qisqalik qoidasi
1. Unli harf oldidan unli harf kelsa, bu bo‘g‘in qisqa o‘qiladi:

injectĭo

2. Digraflar oldida kelgan unli harf qisqa o‘qiladi:

Arăchis

3. ol, ul, ib, id, il harf birikmalari bo‘lgan bo‘g‘in qisqa o‘qiladi:

fluĭdus, pilŭla, solubĭlis

4. b, p, d, t, harflari r yoki l harflari bilan birikib kelganda bu harf birik-

malaridan oldin turgan unli harf qisqa o‘qiladi:

Ephĕdra, vertĕbra

5. h harfi oldida kelgan unli qisqa talaffuz qilinadi:

extrăho.

10-§. Urg‘u

Lotin tilida urg‘u so‘zning oxiridan ikkinchi bo‘g‘ini cho‘ziq bo‘lsa, o‘sha bo‘g‘inning unli tovushiga tushadi. Agar so‘zning ikkinchi bo‘g‘ini qisqa bo‘lsa, urg‘u so‘zning oxiridan uchinchi bo‘g‘indagi unli tovushga tushadi.

ex – trác-tum

ver - těb - ra

co - la - tú - ra

pí - lŭ – la.

Ikki bo‘g‘inli so‘zlarda urg‘u hamisha so‘zning ikkinchi bo‘g‘iniga tushadi.

cí-to.

4-AMALIY MASHG`ULOT: So‘z turkumlari. Fe‘l. Fe‘l negizi. Fellarning buyruq mayli
11-§. So‘z turkumlari

So‘zlarning ma‘no va grammatik jihatdan o‘hshashliklariga ko‘ra ayrim leksik-grammatik turlarga bo‘linishi natijasida hosil bo‘lgan guruhlarga so‘z turkumi deyiladi.

Lotin farmatsevtika atamashunosligida (terminologiyasida) quyidagi so‘z turkumlari ishlatiladi¹:

1. substantivum – ot

2. adjectivum –sifat

3. pronomen – olmosh

4. numerale – son

5. verbum – fe‘l

6. adverbium – ravish

7. praepositio – old qo‘shimcha (ko‘makchi)

8. conjunctio – bog‘lovchi

9. interiectio – undov

10. particula – yuklama
12-§. Fe’l
Predmetning ish - harakatini ifodalovchi so‘z turkumiga fe’l deb ataladi. Lotin tilida fe’l o‘zbek tilidagidek shaxs-son, zamon va mayl bilan tuslanadi.

Lotin tilida fe’llar to‘rtta turda tuslanadi. Noaniq shaklda:

I tuslanishdagi fe’llar - āre qo‘shimchasiga ega:

dāre - bermoq

II tuslanishdagi fe’llar cho‘ziq -ēre qo‘shimchasiga ega:

miscēre - aralashtirmoq

III tuslanishdagi fe’llar qisqa -ĕre qo‘shimchasiga ega:

solvĕre - eritmoq

IV tuslanishdagi fe’llar -īre qo‘shimchasiga ega:

audīre - eshitmoq.

Lotin tilida fe’llarning ikkita nisbati bor:

genus activum – aniqlik nisbati

genus passivum – majhullik nisbati.

Lotin tilida fe’llar ikkita songa ega:

numerus singularis – birlik son

numerus pluralis – ko’plik son.
5-AMALIY MASHG`ULOT: Ot. Otlarning grammatik kategoriyalari. I - turlanishdagi otlar

17-§. Ot
Predmet nomini bildirib, kim? yoki nima? savollariga javob beradigan so‘z turkumiga ot deyiladi.

Lotin tilida otlar uchta rodga ega:

genus masculinum - mujskoy rod

genus femininum - jenskiy rod

genus neutrum - sredniy rod.
Lug‘atda otlar maxsus harflar bilan belgilanadi:

m - mujskoy rod

f - jenskiy rod

n - sredniy rod.
Lotin tilida otlar ikkita songa ega:

numerus singularis - birlik son

numerus pluralis - ko‘plik son.

Lotin tilida otlar beshta kelishik bo‘yicha turlanadi:

Casus Nominativus - bosh kelishik - kim? nima?

Casus Genetivus - qaratqich kelishigi - kimning? nimaning?

Casus Dativus - jo‘nalish kelishigi - kimga? nimaga?

Casus Accusativus - tushum kelishigi - kimni? nimani?

Casus Ablativus - chiqish kelishigi - kimdan? nimadan?
Otlar lotin tilida beshta turlanishga bo‘linadi. Turlanish turi qaratqich kelishigi (Genetivus Singularis)ning birlik sonidagi qo‘shimchasi yordamida aniqlanadi. Turlanishlarning qaratqich kelishik birlik sonidagi qo‘shimchalarini eslab qoling:

TURLANISH	Gen. Sing. qo‘shimchalari
I	ae
II	i
III	is
IV	us
V	ei

Otlar turlanishlar bo`yicha quyidagicha taqsimlanadi:

Jenskiy rod
I turlanish
II turlanish
Sredniy rod

Mujskoy rod


Jenskiy rod

Mujskoy rod

Sredniy rod


III turlanish

Mujskoy rod

Sredniy rod


IV turlanish

Jenskiy rod

V turlanish
Lug‘atda otlar bosh kelishik, birlik sonda yoziladi, keyin qaratqich kelishigining birlik qo‘shimchasi va rodi ko‘rsatiladi:

gutta, ae, f – I turlanishdagi ot

globulus, i, m – II turlanishdagi ot

decoctum, i, n – II turlanishdagi ot

flos, is, m – III turlanishdagi ot

dosis, is, f – III turlanishdagi ot

usus, us, m – IV turlanishdagi ot

res, ei, f – V turlanishdagi ot.
Otlar kelishiklar bo‘yicha turlanganda ot negiziga kelishik qo‘shimchalari qo‘shiladi. Otning negizini topish uchun qaratqich kelishik birlik soni shakli-dan kelishik qo‘shimchasini olib tashlash kerak:

Turlanish	Nom. Sing.	Gen. Sing.	Negizi
I	gutta	guttae	gutt
II	sirupus	sirupi	sirup
III	liquor	liquoris	liquor
IV	fructus	fructus	fruct
V	species	speciei	speci

Eslab qoling!

Lotin farmatsevtika atamashunosligida dorivor o‘simliklar va dori preparatlarining nomi bosh harf bilan yoziladi.

Valeriana, ae, f

Analginum, i, n.

6-AMALIY MASHG`ULOT: Aniqlovchi. Moslashgan va moslashmagan aniqlovchilar. Moslashmagan aniqlovchili terminlarni tarjima qilish. Yunon tilidan kirib kelgan I turlanishga kiruvchi otlarning turlanishi. Predlog va bog‘lovchilar

20-§. Aniqlovchi

Lotin tilida moslashgan va moslashmagan aniqlovchilar qo‘llaniladi. Moslashgan aniqlovchi sifat bilan ifodalanadi va aniqlanuvchi so‘z bilan bir xil rod, son va kelishikda turadi. U «qanday?» «qanaqa?» degan savollarga javob beradi.

oq mum
Moslashmagan aniqlovchi qaratqich kelishigidagi ot bilan ifodalanadi va «nimaning?» degan savolga javob beradi.

valeriananing nastoykasi (valeriana nastoykasi)

Farmatsevtik terminologiyada terminlarning ikki asosiy turini ajratish mumkin:

1. moslashgan aniqlovchili termin;

2. moslashmagan aniqlovchili termin.
Terminlarning har bir turiga shartli tasvir tuzish mumkin:

1. Moslashgan aniqlovchili termin:

qanaqa?

oq mum

S O

Otni O, sifatni S deb belgilaymiz. terminning shartli tasviri quyidagicha bo‘ladi:

O S (Nom.)
2. Moslashmagan aniqlovchili termin:

nimaning?

Valeriana nastoykasi

O2 O1

O1 (Nom.)

O2 (Gen.)

7-AMALIY MASHG`ULOT: Retsept. Retsept tuzilishi. Aniqlik va majhullik nisbatlari. Esse - bor bo‘lmoq fe’li. Gapda so‘zlarning tartibi

27-§. Retsept. Retsept tuzilishi
Retsept - shifokorning dori tayyorlash kerakligi to‘g‘risida dorixonaga xat orqali murojaat qilishi.

Retsept so‘zi «receptum» - «olingan» so‘zidan kelib chiqqan.

Retsept rasmiy hujjat bo‘lib, uni yozgan shifokor, shu bilan birga dorini tayyorlab bergan dorishunos ham retseptning to‘g‘riligi uchun yuridik jihatdan javobgardir.

Retseptlar yagona nusxali maxsus varaqalarda aniq va ravshan yozilgan bo‘lishi lozim.

Retseptlardagi so‘zlarni tuzatish yoki o‘zgartirishga ruxsat etilmaydi.

Retsept quyidagi qismlardan iborat:

1. Davolash muassasasining manzili va telefon raqami.

2. «Bolalar uchun» yoki «Kattalar uchun» belgilari.

3. Retsept yozilgan kun, oy, yil.

4. Bemorning ismi, sharifi va yoshi.

5. Shifokorning ismi sharifi.

6. Kasallik tarixi №

7. Dorining nomi va miqdori.

8. Farmatsevtga ko‘rsatma.

9. Dorini qabul qilish usuli.

10. Shifokorning imzosi va shaxsiy muhri.

Retseptning lotincha qismi Recipe - ol (recipere - olmoq fe’lining buyruq shakli) so‘zidan boshlanadi. Recipe - so‘zidan keyin yozib berilayotgan dori tarkibiga kiradigan dori moddalarining nomi yoziladi. Har bir ingrediyentning nomi qaratqich kelishikda yangi satrdan bosh harf bilan yoziladi.

Recipe: Tincturae Valerianae 10 ml

Tincturae Convallariae 15 ml

Agar ikki dori moddasining miqdori bir xil bo‘lsa, unda ikkinchi dori nomidan keyin ana - teng miqdorda (qisqacha āā) so‘zi yozilib, so‘ngra dori miqdori ko‘rsatiladi:

Recipe: Tincturae Convallariae

Tincturae Valerianae ana 10 ml

Grammlar va millilitrlar arab raqamlari bilan ko‘rsatib yoziladi: 4,0; 0,5;0,01 va boshqalar.

Tomchilar miqdori rim raqamlari bilan ko‘rsatiladi. gtt. V (guttas –tomchilar).

Dori moddalarining biologik ta’sir birligi qisqacha BT shaklida, soni esa arab raqamlari bilan yoziladi.

Retseptning lotincha qismi Da- ber, Signa - belgila so‘zlari bilan tamomlanadi.

Retseptlar oddiy va murakkab bo‘ladi. Bitta ingrediyent yozilgan retsept oddiy bo‘ladi. Ikkita va undan ortiq ingrediyentlar yozilgan retseptlar murakkab hisoblanadi.

Dorini tezlik bilan tayyorlash lozim bo‘lsa, retsept varaqasining yuqorisiga cito – tezda, yoki statim - tez, darhol so‘zlari yoziladi. Bu so‘zlarning tagiga chiziladi va undov belgisi qo‘yiladi:

Cito!

Statim!

Dabolanish jarayoni uzoq davom etadigan bemorlarga dorini qayta olishi uchun shifokor tomonidan retsept varaqasining yuqori qismi o‘ng tomoniga quyidagi so‘zlar yoziladi:

Repete! – Takrorla!

Repete bis! – Ikki marta takrorla!

Repete ter! – Uch marta takrorla!

Dorini takror bermaslik uchun quyidagi so‘zlar yoziladi:

Non repetatur! – Takrorlama!
8-AMALIY MASHG`ULOT: II turlanishdagi otlar. Mujskoy va jenskiy roddagi otlar

33-§. II turlanishdagi otlar
II turlanishdagi otlarga birlikdagi qaratqich kelishigi (Genetivus Sin-

gularis) da - i qo‘shimchasiga ega bo‘lgan mujskoy va sredniy roddagi otlar kiradi. Bu otlar bosh kelishik birlik son (Nominativus Singularis)da mujs-

koy rodga kirsa -us,- er, sredniy rodga kirsa -um qo‘shimchasiga ega bo‘ladi.

Masalan: succus, i, m

puer, i, m

decoctum, i, n.
34-§. Mujskoy roddagi otlarning kelishik qo‘shimchalari

Casus	Sing.	Plur.
Nom.	us, er	i
Gen.	i	orum
Dat.	o	is
Acc.	um	os
Abl.	o	is