Toshkent farmatsevtika instituti ekologiya va mikrobiologiya

5 
 
-  aerob  va  anaerob  sharoitda  kletchatkani  parchalovchi  mikroblar,  ammonifikatsiya, 
denitrifikatsiya reaksiyalarini o‗rganish. 
Organizmni  himoyalanishi  immunitet  tushunchasini  chuqur  tahlil  qilish  va  uning 
mohiyatini  bilgan  holda  immun  patologik  xolatlarga  to‗g‗ri  baho  bera  bilishi  kerak.  YUqumli 
kasallik qo‗zg‗atuvchilarga bakteriologik, virusologik, serologik, mikroskopik, biologik, allergik 
usullarda  tashxis  qo‗yish  asoslarini  chuqur  bilishi  kerak.  Yuqumli  kasalliklarni  oldini  olishda, 
davolashda  qo‗llaniladigan  vaksinalar,  anatoksinlar,  immun  zardob  va  biopreparatlarni  olish 
texnologiyasi malakalariga ega bo‗lishi kerak. 
O‗quv rejadagi boshqa fanlar bilan bog‗liqligi 
Kimyoviy  mikrobiologiya  bioximiya,  ekologiya,  genetika,  Kimyoviy  mikrobiologiya  , 
organik  kimyo  fanlari  bilan  chambarchas  bog‗langan.  Ekologiya  fanidan  tashqi  muhit 
faktorlarining  mikroorganizmlar  xayot  faoliyatiga  ta‘siri,  bu  jarayonlarning  hayvonot  olamiga, 
o‗simliklarga  ta‘sirini  o‗rganish,  yangi  dori  preparatlarini  tayyorlashda  muhim  rol  o‗ynaydi. 
Genetika  –  kimyoviy  faktorlarning  genetik  o‗zgarishlarga  ta‘sirini  o‗rganishda  foydalaniladi. 
Biokimyo  fanidan  mikroorganizmlarga  fermentlar,  vitaminlar,  polisaxaridlarning  biosintez 
ta‘sirini o‗rganish bilan bog‗liq bo‗lib, biofarmatsevtika sanoatidagi asosiy yo‗nalishlarni tashkil 
etishda  muhim  ahamiyatga  ega.  Mikroorganizm  produk-sentlarining  strukturasi,  biologik 
faolligini o‗rganiladi. 
Mikroorganizmlarni  o‗stirish,  toza  kulturasini  ajratib  olish,  yangi  preparatlar  tayyorlash 
jarayonlari, Kimyoviy mikrobiologiya  qoidalariga rioya qilish bilan bog‗liq. Biotexnologiya fani 
kimyoviy  mikrobiologiyani  davomi  bo‗lib,  ishlab  chiqarailadigan  fermentlar,  ajratib  olinadigan 
dorilarni tarkibini bilishda katta yordam beradi. 
Fanni o‗qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar 
Kimyoviy  mikrobiologiya  fanini  o  zlashtirishlari  uchun  o‗qitishning  ilg‗or  va  zamonaviy 
usullardan  foydalanish,  yangi  informatsion  pedagogik  texnologiyalarni  tadbiq  qilish  muhim 
ahamiyatga  egadir.  Fanni  o‗zlashtirishda  darslik,  o‗quv  va  uslubiy  qo‗llanmalar,  ma‘ruza 
matnlari,  tarqatma  materiallar,  elektron  materiallardan  foydalaniladi.  Ma‘ruza  va  laboratoriya 
darslarida  mos  ravishdagi  ilg‗or  pedagogik  texnologiyalardan  (―Vertushka‖,  ―Aqliy  xujum‖  va 
―Bumerang‖ va hk.) keng foydalaniladi. 
O‘quv  jarayoni  bilan  bo‘liq  ta‘lim  sifatini  belgilovchi  holatlar  quyidagilar:  yuqori  ilmiy-
pedagogic  darajada  dars  berish,  muammoli  ma‘ruzalar  o‘qish,  darslarni  savol-javob  tarzida 
qiziqarli  tashkil  qilish,  ilg‘or  pedogogik  texnologiyalardan  va  multimediya  vositalridan 
foydalanish,  tinglovchilarni  undadigan,  o‘ylantiradigan  muammolarni  ular  oldiga  qo‘yish, 
talabchanlik,  tinglovchilar  bilan  individual  ishlash,  erkin  muloqat  yuritishga,  ilmiy  izlanishga 
jalb qilish. 
―Kimyoviy  mikrobiologiya‖  kursini  loyihalashtirishda  quyidagi  asosiy  konseptual 
yondashuvlardan foydalaniladi: 
Shaxsga  yonaltirilgan  ta‘lim.  Bu  ta‘lim  o‘z  mohiyatiga  ko‘ra  ta‘lim  jarayoninig  barcha 
ishtirokchilarini 
tolaqonli 
rivojlantirishlarini 
ko‘zda 
tutadi. 
Bu 
esa 
ta‘limni 
loyhalashtirilayotganda,  albatta,  ma‘lum  bir  ta‘lim  oluvchining  shaxsini  emas,  avvalo 
kelgusidagi  mutaxasisslik  faoliyati  bilan  bog‘liq  o‘qish  maqsadlaridan  kelib  chiqqan  holda 
yondashilishni nazarda tutadi. 
Tizimli  yondashuv.  Ta‘lim  texnologiyasi  tizimining  barcha  belgilarini  o‘zida  mujassam 
etmog‘i  lozim:  jarayonning  mantiqiyligi,  uning  barcha  bo‘g‘imlarini  o‘zaro  bog‘langanligi, 
yaxlitligi. 
Faoliyatga  yo‘naltirilgan  yondashuv.  Shaxsning  jarayonli  sifatlarini  shakllantirishga 
ta‘lim oluvchining faoliyatini aktivlashtirish va intensivlashtirish, o‘quv jarayonida uning barcha 
qobiliyati va imkoniyatlari, tashabbuskorligini ochishga yo‘naltirilgan ta‘limni ifodalaydi. 
Dialogik yondashuv. Bu yondashuv o‘quv munosabatlarini yaratish zaruriyatini bildiradi. 
uning  natijasida  shaxsning  o‘z-o‘zini  faollashtirishi  va  o‘z-o‘zini  ko‘rsata  olishi  kabi  ijodiy 
faoliyati kuchayadi. 

---

6 
 
Hamkorlikdagi  ta‘limni  tashkil  etish.  Demokratik,  tenglik,  ta‘lim  beruvchi  va  ta‘lim 
oluvchi  faoliyat  mazmunini  shakllantirishda  va  erishilgan  natijalarni  baholashda  birgalikda 
ishlashni joriy etishga e‘tiborni qaratish zarurlugini bildiradi. 
Muammoli  ta‘lim.  Ta‘lim  mazmunini  muammoli  tarzda  taqdim  qilish  orqali  ta‘lim 
oluvchi  faoliyatini  aktivlashtirish  usullaridan  biri.  Bunda  ilmiy  bilimni  ob‘ektiv  qarama-
qarshiligi  va  uni  hal  etish  usullarini,  dialektik  mushohadani  shakllantirish  va  rivojlantirishni, 
amaliy faoliyatga ularni ijodiy tarzda qo‘llashni mustaqil ijodiy faoliyati ta‘minlanadi. 
Axborotni  taqdim  qilishni  zamonaviy  vositalarini  va  usullarini  qo‘llash-  yangi 
kompuyter va axborot texnologiyalarini o‘quv jarayoniga qo‘llash. 
O‘qitishning usullari va texnikasi. Ma‘ruza (kirish, mavzuga oid vizuallash), muammoli 
ta‘lim, keys-stadi, pinbord, paradox va loyihalash usullari, amaliy ishlar. 
O‘qitishni  tashkil  etish  shakllari:  diolog,  polilog,  muloqot  hamkorlik  va  o‘zaro 
o‘rganishga asoslangan frontal kollektiv va guruh. 
O‘qitish  vositalari:o‘qitishning  an‘anaviy  shakllari  (darslik  ma‘ruza  matni)  bilan  bir 
qatorda-kompyuter va axborot texnologiyalari. 
Kommunikatsiya  usullari:  tinglovchilar  bilan  operativ  teskari  aloqaga  asoslangan 
bevosita o‘zaro munosabatlar. 
Teskari  aloqa  usullari  va  vositalari:  kuzatish,  blits-  so‘rov,  oraliq  va  joriy  va 
yakunlovchi nazorat natijalarni tahlili asosida o‘qitish diagnostikasi. 
Boshqarish  usullari  va  vositalari:  o‘quv  mashg‘uloti  bosqichlarini  belgilab  beruvchi 
texnologik  karta  ko‘rinishidagi  oquv  mashg‘ulotlarini  rejalashtirish,  qo‘yilgan  maqsadga 
erishishda  o‘qituvchi  va tinglovchining  birgalikdagi  harakati,  nafaqat auditoriya mashg‘ulotlari, 
balki auditoriyadan tashqri mustaqil ishlarning nazorati. 
Monitoring va baholash:o‘quv mashg‘ulotida ham butun kurs davomida ham oqitishning 
natijalarini rejali tarzda kuzatib boorish. Kurs oxirida test topshiriqlari yoki yozma ish variantlari 
yordamida tinglovchilarning bilimlari baholanadi. 
 
― Kimyoviy mikrobiologiya‖ fanidan mashg‘ulotlarning mavzular va soatlar bo‘yicha 
taqsimlanishi: 
 
t/r 
MAVZUNING NOMI 
Jami 
soat 
Ma‘-
ruza 
Amaliy 
mash-
g‘ulot 
Mus-
taqil 
ta‘lim 
1 
Мikrobiologiyasi хaqida tushuncha va rivojlanish tarixi. 
Umumiy  bakteriologiya:  bakteriyalar  klassifikasiya 
morfologiyasi 
va 
tuzilishi.. 
Mikrobiologiya 
laboratoriyasining  tuzilishi  va  uning  jixozlari.  Surtma 
tayyorlash. 
8 
2 
2 
4 
2 
Prokariotlar  va  eukariotlar.  Bakteriyalarning  struktura 
tuzilishi.    Xujayralarning  katta  kichik  molekulalari 
Mikroorganizmlarning 
morfologiyasi. 
Mikroorganizmlarni 
tirik 
va 
o‗ldirilgan 
holda 
tekshirish. Bo‗yash usullari. 
8 
2 
2 
4 
3 
Xujayra  devori  va  bakteriyalarning  tuzilishi  farqlari 
Prokariot    va  eukariot  mikroorganizmlar.  Katta  kichik  
molekulalar.  Bakteriyalar  struktura  tuzilish  va  gram  
manfiy va gram musbat bakteriyalarni farqlash. 
8 
2 
2 
4 
4 
Bakteriyaning  doimiy  bo‗lmagan  kiritmalari  va 
ularning 
bakteriyalardagi 
xususiyatlari. 
Bakteriyalarning  nafas  olishi.  Sterilitsaziya  va  uning 
usullari.  Aseptika,  antiseptika,  Dezinfeksiya  va  uning 
turlari. 
Ozuqa 
muhitlari 
klassifikatsiyasi, 
ularni 
8 
2 
2 
4 

---