Toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

 
 
 
 
 

---

“
“
A
A
U
U
D
D
I
I
T
T
”
”
F
F
A
A
N
N
I
I
D
D
A
A
N
N
T
T
A
A
R
R
Q
Q
A
A
T
T
M
M
A
A
M
M
A
A
T
T
E
E
R
R
I
I
A
A
L
L
L
L
A
A
R
R

---

1
1
-
-
M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
:
:
“
“
A
A
U
U
D
D
I
I
T
T
”
”
F
F
A
A
N
N
I
I
N
N
I
I
N
N
G
G
P
P
R
R
E
E
D
D
M
M
E
E
T
T
I
I
,
,
O
O
B
B
Y
Y
E
E
K
K
T
T
I
I
,
,
M
M
E
E
T
T
O
O
D
D
I
I
V
V
A
A
B
B
O
O
S
S
H
H
Q
Q
A
A
F
F
A
A
N
N
L
L
A
A
R
R
B
B
I
I
L
L
A
A
N
N
O
O
`
`
Z
Z
A
A
R
R
O
O
A
A
L
L
O
O
Q
Q
A
A
D
D
O
O
R
R
L
L
I
I
G
G
I
I
«
Audit
– bu mustaqil malakali mutaxassislar tomonidan korxonaning moliyaviy 
hisobotini yoki u bilan bog’liq moliyaviy axborotni ushbu hisobot yoki axborotning qonun va 
boshqa normativ hujjatlarga muvofiqlik darajasi to’g’risida xulosa chiqarish maqsadida 
tadqiq etilishidir». Auditorlik faoliyati deganda auditorlik tashkilotlarining auditorlik 
tekshiruvlarini o’tkazish va professional xizmatlar ko’rsatish borasidagi tadbirkorlik faoliyati 
tushuniladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
Auditor 
– auditor malaka sertifikatiga ega bo’lgan jismoniy shaxsdir.
Auditorlik faoliyatining maqsad va vazifalari tavsifidan kelib chiqib, uni quyidagicha 
tasniflash mumkin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Moliyaviy nazorat tizimi 
 
Davlat 
nazorati 

Jamoat 
nazorati 
 
Maxkama 
nazorati 
Mustaqil
audit 
Prezident 
xuzuridagi 
nazorat 
inspek 
tsiyasi 
 
Jamoat 
tashkilot lari 
 
Mahkama va 
vazirliklar 
 
Auditorlik 
firmalari 

---

Auditorlik faoliyatining maqsad va vazifalari tavsifidan kelib chiqib, uni quyidagicha 
tasniflash mumkin. 
 
AUDITORLIK FAOLIYATI 
 
 
Auditorlik 
tekshiruvlar 
Auditorlik tashkilotlarining 
professional xizmatlari 
 
 
 
 
Majburiy auditorlik 
tekshiruvi 
 
buxgalteriya hisobini yo’lga qo’yish, qayta tiklash 
va yuritish; 
 
 
 
moliyaviy hisobotni tuzish; 
 
 
Tashabbus 
tarzidagi auditorlik 
tekshiruvi 
milliy moliyaviy hisobotni buxgalteriya hisobi 
xalqaro standartlariga o’tkazish; 
 
 
 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliya-xo’jalik 
faoliyatini tahlil qilish; 
 
 
Nazorat qiluvchi 
yoki huquqni muhofaza 
qilish organlarining 
tashabbusiga ko’ra 
o’tkaziladigan 
auditorlik 
tekshiruvi 
buxgalteriya hisobi, soliq solish, rejalashtirish, 
menejment va moliya-xo’jalik faoliyatining 
boshqa masalalari yuzasidan konsalting xizmati; 
 
auditorlik faoliyatining milliy standartlarida 
nazarda tutilgan boshqa professional xizmatlar 
Auditning o’ziga xos predmeti va ob’ektlari mavjud. Audit maxsus fan sifatida ma’lum 
maqsadga qaratilgan va bir qancha vazifalarni bajaradi. Audit fanining predmeti xo’jalik 
yurituvchi sub’ektlar va ularning faoliyatlari hisoblanadi. Ma’lumki korxonalar o’z 
ustavlariga asosan faoliyatlar yuritadilar. Ushbu faoliyat jarayonida moliyaviy, mehnat va 
moddiy resurslardan foydalaniladi. Korxonaning aktivlari doimo daromadga, foyda olishga 
qaratilgan bo’lishi kerak.
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
Auditning predmetiga xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga dolzarb masalalarda konsalting 
xizmatini ko’rsatish ham kiradi. Auditorlar va auditorlik tashkilotlari korxonalarga o’zaro 
tuzilgan shartnomalarga asosan «biznes reja» tuzish, hisob siyosatini belgilash, soliqlarni 
to’g’ri hisoblash, mahsulot tannarxini asoslash, moliyaviy hisobotlarni tuzish kabi 
masalalarda yaqindan yordam beradi.
Auditning o’ziga xos usullari mavjuddir. Bu usullar auditning xususiyatlaridan kelib 
chiqadi. Audit uslubining asosida mantiqiy mulohaza, ilm-fan yutuqlari, xo’jalik jarayonining 
o’zgaruvchanligi yotadi.
Audit jarayonida iqtisodiyotimizga xos bo’lgan usullar (milliy andozalar) hamda 
xalqaro amaliyotda keng qo’llaniladigan usullar (xalqaro andozalar) qo’llaniladi. Maxsus 
adabiyotlarda auditning xalqaro amaliyotiga xos andozalari (standartlari) quyidagicha 
guruhlangan: 
Auditning asosiy ob’ektlari
 
Mulklarni davlat 
tasarrufidan chiqarish 
va xususiylashtirish 
bilan bog’liq bo’lgan 
operatsiyalar
Moliyaviy natijalarni 
shakllantiruvchi 
ko’rsatkichlar (xarajatlar, 
daromadlar, foyda va 
zararlar) 
 
Valyuta operatsiyalari 
Tashqi iqtisodiy 
faoliyat, tashqi 
sarmoyalar, tovar 
birjalari 
Hisob-kitob operatsiyalari 
Qimmatli qog’ozlar 
bilan bog’liq 
jarayonlar 

---

 
Auditning milliy andozalari iqtisodiyotimizning bozorga o’tish tamoyillari asosida 
tuzilgan. Auditor audit jarayonida turli usullarni mustaqil belgilaydi va qo’llaydi. Ushbu 
usullar tarkibi auditning maqsadi, predmeti va vazifalariga bevosita bog’liq. Audit nazariyasi 
va amaliyotida ushbu usullarning quyidagi turlari keltirilgan: 
Auditning xalqaro amaliyotiga xos
andozalari (standartlari) turlari
 
Auditni tashkil qilish bilan
bog’liq andozalar
 
Audit jarayonini o’tkazish bilan
bog’liq andozalar
 
Audit natijalarini umumlashtirish va rasmiylashtirish bilan 
bog’liq andozalar
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Auditor tekshirish jarayonida me’yorlashtirish, baholash, guruhlash usullaridan ham 
foydalanadi. Shuni qayd qilish kerakki, auditorlar audit jarayonida qabul qilingan umumiy 
usullardan foydalanish bilan bir vaqtning o’zida ular o’zlariga ma’qul bo’lgan yoki boshqalar 
uchun «tijorat siri» bo’lgan noan’anaviy usullardan ham foydalanishlari mumkin. Shunday