Ko‘ndalang-targ‘il mushakning to‘qimasining taraqqiyoti va
regeneratsiyasi.
Skelet mushaklari mioblast hujayralarning zich to‘plamlari bo‘lgan
miotomlardan rivojlanadi. Mioblastlar ko‘payib, atrofdagi mezenximaga
ko‘cha boshlaydi va bo‘lgusi mushak guruhlarining kurtaklari
joylashadigan yerlarda to‘plana boradi. Mioblastlar yadrolarning jadal
bo‘linishi natijasida yirik ko‘p yadroli tuzilmalar — miosimplastlarga
aylanadi.
Keyinchalik
ularda
miofibrillalar
paydo
bo‘lib,
miosimplastning periferiyasida joylashadi.
Simplastlarning - markazida sarkoplazma va qator tuzilgan
yadrolar yotadi. Taraqqiyotning bu davrida ularni mushak naychalari
deb yuritiladi. Keyinchalik moofibrillalarning soni ko‘payadi, yadrolar
periferiyaga so‘riladi va shu yo‘sinda ko‘ndalang-targ‘il mushak tolalari
shakllanadi.
95
Ko‘ndalang-targ‘il mushak to‘qimasi jarohatlangandan keyin qulay
sharoitlarda tiklanish xususuyatiga ega bo‘ladi. Reporativ tiklanish
vaqtida mushak tolalarida ko‘p miqdorda differensiallashmagan
mioblastlar hosil bo‘ladi. Ba'zi mualliflarning fikricha, mioblastlar
jarohatlangan mushakning yadro va sitoplazma saqlaydigan bir
bo‘lagidir. Mushak to‘qimasida sarkolemmaning bazal qavati va asl
plazmolemmasi orasida yo‘ldosh hujayralarning topilishi mioblastlar
yo‘ldosh xujayralaridan hosil bo‘ladi, degan fikrga olib keldi (Studitskiy
A.N.). Xuddi normal gistogenezda bo‘lgani kabi mioblastlardan mushak
tolalari taraqqiy etadi. Qayta tiklanishda ham taraqqiyotning uch fazasi
kuzatilishi mumkin: 1) mioblastlar fazasi,
2) mushak naychalari fazasi,
3) mushak tolalarining shakllanish fazasi.
Qulay sharoitlar bo‘lmaganda mushak to‘qimasining regeneratsiyasi
to‘liq nihoyasiga yetmaydi va shikastlanishda hosil bo‘lgan nuqson
biriktiruvchi to‘qima chandig‘i bilan almashinadi. Postnatal o‘sish
davrida mushak tolalari uzunlashadi va yo‘g‘onlashadi. Ularning
kattaligi shu mushaklar bajarayotggai ishga bog‘liq. Tug‘ilishning
birinchi yillaridan so‘ng mushak to‘qimasining o‘sishi faqatgina
tolalarining yo‘g‘onlashishi (gipertrofiya) bilan bog‘liq bo‘lib, mushak
tolalarining ko‘payishi — giperplaziya (yunoncha "plasis" — hosil
bo‘lishi) bilan bog‘liq emas.
(27-rasm)
|