Toshkent pediatriya tibbiyot instituti


Tuxum xujayrasini tuzilishi



Yüklə 2,97 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə141/182
tarix14.04.2022
ölçüsü2,97 Mb.
#85436
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   182
umumiy va xususiy sitologiya

Tuxum xujayrasini tuzilishi  
Tuxum  hujayrasi  dumaloq  shaklga  ega  bo‘lib,  bolog‘at  yoshidagi 
qiz  bolada  xar  28-30  kun  ichida  1-5tagacha  jinsiy  xujayra  yetiladi. 
Ularning  kattaligi  tarkibidagi  ozuqa  modda  miqdoriga  ko‘ra  100-150 
mkmdan gacha bo‘ladi.  
Tuxum xujayrasining tuxumdandan chiqishiga ovulyasiya deyiladi 
va bu jarayon asosan lyutropin gormoni (LG) ta'sirida kechadi. Ayolning 
butun bola tug‘ish davrida 300-400 tuxum xujayrasi yetilishi mumkin.  
Tuxum  hujayrasi  ko‘plab  ozuqa  modda  saqlaydi.  Shu  sababli 
ovogenezda quyidagi o‘zgarishlar ro‘y beradi, a'ni:  
1. 
Gen amplikatsiyasi kuzatilib, bunda DNK sintezi susayadi. Bunda 
xromasoma  4-tadan  xromatida  4-tadan  xromonema  va  4-tadan  sirtmoq 
bog‘idan  tashkil  topadi.  Undagi  sirtmoq  juda  aktiv  qism  hisoblanib, 
sintez  jarayoni  shu  qismda  boradi.  RNK  miqdori  yuzdan  ortiq  bo‘lib 
shundan 
25% 
tuxum 
hujayrasi 
uchun 
sarflansa, 
75% 
esa 
embriogenezning rivojlanishi uchun sarflanadi.  


 
132 
2. 
Ko‘p  miqdorda  ozuqa  moddalar  hosil  bo‘ladi.  Bu  vaqtda  tuxum 
hujayrasining o‘sishi ikki xil holatda boradi. Ya'ni:  
a) kichik o‘sish davri – bunda ribosamal RNK ko‘plab to‘planib, genlar 
amilifikatsiyasi davom etadi. Bu bola balog‘at yoshiga yetguniga qadar 
davom etadi.  
b) katta o‘sish davri – 3 oygacha davom etib, bunda tuxum hujayrasidagi 
endoplazmatik  to‘r  va  mitaxondriyalarda  ko‘plab  ozuqa  moddalarning 
sintezlanishi amalga oshiriladi.  
Bu  davrda  tuxum  hujayrasi  sitoplazmasida  muhim  o‘zgarishlar 
ro‘y  beradi.  Ya'ni  sitoplazmani  qaytadan  taqsimlanishi  kuzatilib  bunga 
ooplazmatik  segregatsiya  deyiladi.  Shu  taqsimlanish  natijasida  tuhum 
hujayrasining  sitoplazmasidagi  sariqlik  har  xil  taqsimlanib,  qutblarni 
hosil  qiladi,  ya'ni  vegetativ  qutb  (sariqlik  ko‘p  qism)  va  animal  qutb 
(yadro joylashgan qism) larni hosil qiladi.  
Sariqlikning sitoplazma bo‘ylab tarqalishiga ko‘ra tuxum hujayrasi 
3 xilga bo‘linadi:  
1. 
Izoletsital tuxum hujayrasi – sariqlik oz va sitoplazma bo‘ylab bir 
tekisda taqsimlanadi.  
2. 
Teloletsital  tuxum  hujayrasi  –  sariqlik  ko‘p  va  asosan  tuxum 
hujayrasining vegetativ qutbiga joylashadi.  
3. 
Sentroletsital tuxum hujayrasi – sariqlik yadro atrofiga joylashadi.  
Tuxum  hujayrasida  sariqlik  moddasining  miqdoriga  qarab  tuxum 
hujayrasi 3 xil bo‘ladi:  
1. 
Oligoletsital – sariqlik moddasi juda kam bo‘ladi.  
2. 
Mezoletsital – sariqlik o‘rtacha bo‘ladi.  
3. 
Poliletsital – sariqlik juda ko‘p miqdorda bo‘ladi.  
Oligoletsital  tuxum  hujayrasi  o‘z  navbatida  birlamchi  va  ikkilamchi 
turlarga bo‘linib, birlamchi turiga lansetnik tuxum hujayrasi, ikkilamchi 
turiga  sut  emizuvchilarning  tuxum  hujayrasi  kiradi.  Bunday  tuxum 
hujayra  asosan  ona  qornida  rivojlanish  tipida  boruvchi  organizmlarga 
xosdir.  
 


 
133 
Аёллар
Аёллар
жинсий
жинсий
ҳужайрасининг
ҳужайрасининг
тузилиши
тузилиши


1
1


ядро
ядро
,
,


2
2


цитолемма
цитолемма








фолликуляр
фолликуляр
эпителий
эпителий








нурли
нурли
тож
тож
,
,






кортикал
кортикал
гранул
гранул
алар
алар








сари
қ
лик
сари
қ
лик
киритмалари
киритмалари








ялтиро
қ
ялтиро
қ
қ
ават
қ
ават
,
,






рецептор
рецептор
.
.
 

Yüklə 2,97 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   182




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə