36
Xromosomalar tarkibida ma'lum miqdorda RNK, yog‘lar, uglevodlar,
metall ionlari ham uchraydi.
15-rasm. Hujayra yadrosi ko‘ndalang kesimning sxematik ifodasi:
1-yadro teshigi; 2-tashqi
yadro membranasi; 3-ichki yadro membranasi;
4-yadro atrofi bo‘shligi; 5-yadrocha, 6-ribosomalar; 7-donador
endoplazmatik to‘r; 8-hromatin
Bo‘linayotgan hujayralarda
xromosomalar
to‘g‘ri yoki egilgan
tayoqchalar shaklida bo‘ladi. Xromosomalar sentromera (birlamchi
belbog‘) bilan ikki yelkaga bo‘linadi. Sentromeraning joylashishiga
qarab uch turdagi xromosomalar farqlanadi: metatsentrik (teng yelkali).
Submetatsentrik (tengmas yelkali), akrotsentrik (belbog‘i bir uchiga
yaqin) xromosomalar. Ba'zi xromosomalarning ikkilamchi (yadrocha
hosil qiluvchi) belbog‘i mavjud. Hromosomalarning bu qismi
interfazada yadrocha hosil qilishda qatnashadi (4-rasm).
Metafaza xromosomalari ikkita spiral holatda o‘ralgan
xromatidalardan iborat bo‘lib, ular sentromera orqali o‘zaro birikadi.
Bo‘linish
oxirida
xromatidalar
bir-biridan
ajralib,
mustaqil
xromosomalarga aylanadi.
Elekt on mikroskopda kuzatganimizda uning eng elementar
tuzilmalarini ko‘ramiz. Ular diametri 10-13 nm ga teng bo‘lgan DNK
hamda gistonli oqsildan tashkil topgan ipchalar yoki nukleogistonlardir.
Nukleogistonlar o‘z navbatida nukleosomalardan (15-rasm ) tashkil
topgan.