Toshkent tibbiyot akademiyasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI O’RTA MAXSUS VA OLIY TA’LIM VAZIRLIGI

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
«TASDIQLAYMAN»

O’quv ishlari bo’yicha

prorektor, professor

Teshayev O.R.______

«____»___________2013 yil
Kafedra: Travmatologiya-ortopediya, XDJ va neyroxirurgiya
Fan: Travmatologiya-ortopediya

4-kurs Tibbiy profilaktika fakulteti uchun

YAGONA USLUBIY TIZIM
Yaralar, ularni bosqichlarda davolash va kuchirish. Yara infeksiyasini oldini olish, bosqichlarda davolash va ko’chirish

TMI - Qo’shma jarohatlar. Travmatik shikast olganlarga shoshilinch tibbiyot evakuasiyasi bosqichlarga bog’liq holda yordam berish
№ 1 MAVZUSI bo’yicha amaliy mashg’ulot


T A ‘ L I M T E X N O L O G I YA S I

Toshkent - 2013

Tuzuvchilar:

Travmatologiya-ortopediya, XDJ va neyroxirurgiya

kafedrasi mudiri: t.f.d. Karimov M.Yu.

O’quv ishlari bo’yicha mas’ul: ass., t.f.n. Saloxiddinov F.B.

Ko'rib chiqildi va kelishildi.

Azizova F.X.- TTA o'quv bo'limi boshlig'i, professor
Muhokama qilindi va tasdiqga tavsiya etildi

TTA "Tibbiy-profilaktika fanlari

siklopredmet seksiyasi" raisi, professor______________ B.M. Mamatqulov
"_____" _____________ 2013 yil

Mashg’ulot № 1
O'QUV MASHG'ULOTIDA TA'LIM TEXNOLOGIYASI MODELI

Mavzu: Yaralar, ularni bosqichlarda davolash va kuchirish. Yara infeksiyasini oldini olish, bosqichlarda davolash va kuchirish

TMI - Qo’shma jarohatlar. Travmatik shikast olganlarga shoshilinch tibbiyot evakuasiyasi bosqichlarga bog’liq holda yordam berish
Ta'lim berish texnologiyasi (amaliy mashg'ulot)

Vaqt: 180 minut	Talabalar soni:10-12
O’quv mashg’ulotining shakli va turi	Amaliy mashg’ulot
O’quv mashg’ulotining tuzilishi	1. Kirish qism 2. Nazariy qism 3.Analitik qism: -Keys-stadi -Testlar va vaziyatli masala 4. Amaliy qism.
O’quv mashg’uloti maqsadi:	Talabalarni yaralar, ularni bosqichlarda davolash va ko’chirish. Yara infeksiyasini oldini olish, bosqichlarda davolash va ko’chirish tamoyillari bilan tanishtirish.
Talaba bilishi lozim:	- jarohatlanganlarga tibbiy evakuatsiya o’tkazish bosqichlari; tibbiy evakuatsiya bosqichlarida jarohatlanganlarni saralash sosiy prinsiplari; jarohat va jarohat infeksiyalarida tibbiy evakuatsiya masalalari; jarohatlanganlarga ko’rsatiladigan tibbiy yordam turlari;
Talaba bajara olishi lozim:	Amaliy ko’nikmalarni bajarishi - jarohatlanganlarga birinchi tibbiy yordam ko’rsatish va asarotlarni oldini olish profilaktikasi.
Pedagogik vazifalar: O’q otar qurollardan kelib chiqadigan yaralar turlari bilan tanishtirish; Tibbiy evakuastiya bosqichlari, maqsad va vazifalari bilan tanishtirish; Yara infekstiyalari va ularni oldini olish usullarini ochib berish; Ularni tibbiyot amaliyotidagi o’rni va axamiyati bilan tanishtirish va o’rgatish.	O’quv faoliyati natijalari: O’q otar qurollardan kelib chiqadigan yaralar shikast turlari ko’rsatadilar; O’q otar qurollardan kelib chiqadigan yaralarni asosiy davolash usullarini tasniflaydilar; Yara infekstiyalari va ularni oldini olish usullarini ochib beradilar va bilimlarini shakllantiradilar;
Ta’lim usullari	“Galereya bo’ylab tur” o’yini, ma’ruza, axborot berish, namoish, interaktiv ish o’yinlari. Keys-stadi
Ta’lim shakli	Jamoaviy, guruhlarda ishlash («Galereya bo’ylab tur»), yakka tartibli
Ta’lim vositalari	Amaliy mashg’ulot o’tkazish uchun: rengent tasvirlar, skelet, santimetrli lenta, burchak o’lchagich. Yangi axborot texnologiyalari vositalari, ko’rgazmali qurollar, videofilmlar
Ta’lim berish sharoiti	Guruhli shakllarda ishlashga mo’ljallangan xonalar
Monitoring va baholash	Og’zaki so’rov: tezkor-so’rov,yozma so’rov: vaziyatli masala

Yaralar, ularni bosqichlarda davolash va kuchirish. Yara infeksiyasini oldini olish, bosqichlarda davolash va ko’chirish o’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqich-lari va vaqti 180 daq	Faoliyat
	ta’lim beruvchi	ta’lim oluvchilar
1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish 10 daqiqa 5 daqiqa	Mavzuning nomi, maqsadi va kutilayotgan natijalarni etkazadi. Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalar: shikast turlari, klinikasi, profilaktikasi va davosi to’g’risida tushuncha beradi. Mashg’ulot rejasi bilan tanishtiradi. Adabiyotlar ro’yxatini beradi (ilova №6) Talabalarni aqliy hujumga tortish uchun jonlantiruvchi savollar beradi Amaliy mashgulot rejasi va tuzilishiga qarab ta’lim jarayonini tashkil etish bo’yicha harakatlar tartibi bayon qilinadi. 1.4. Amaliy mashgulotda talabalar faolligini baholash mezonlarini e’lon qiladi (ilova №5.2):	Tinglaydilar va yozib oladilar. Tinglaydilar va yozib oladilar Savollarga javob beradi. Tinglaydilar
2-bosqich. Asosiy qism 30 daqiqa 5 daqiqa 45 daqiqa 40 daqiqa 5 daqiqa 45 daqiqa 5 daqiqa 15 daqiqa 15 daqiqa	2.1. Talabalar bilimini faollashtirish maqsadida mavzuning asosiy tushunchalari bo’yicha tezkor-so’rov o’tkazadi 2.2. Keys materiallarini muhokama qilishni tashkillashtiradi, ishlash qoidasi, vaziyatlarni tahlil qilish chizmasi, muammolarni ifodalanishiga e’tibor berishlariga qaratadi Tanaffus 2.3. Vaziyatni mustaqil tahlil qilishni, muammoni ifodalashni, echish yo’llarini aniqlashni, so’ngra uni echish topshirig’ini beradi( Ilova№3). Tanaffus 2.4. Vaziyatli masalalarni yakka tartibda ishlaydilar 2.5. Talabalarga ko’rgazmali qurollarni ko’rsatish (slaydlar, prezentastiya, videofilmlar va bq.), ularni izoxlash Tanaffus 2.6. Talabalarga amaliy ishning rejasi va qadamma qadam bajarilishi tushuntiriladi. 2.7. Talabalar o’z qo’llari bilan amaliy ishni mustaqil bajarishadi va natijalarni daftarlarga bayonnoma tarzida yozishadi. 2.8. TMI mavzusi e’lon qilinadi va muxokama qilinadi Kasallik tarixi yozish uchun bemorlar kurastiyasi va muxokama kilish.	Savollarga javob beradilar. Muhokama qiladilar, aniqlashtiruvchi savollar beradilar Amaliy qism materiallarini muhokama qiladilar, aniqlaydilar, savollar beradilar. Mustaqil ravishda tahlil qilish varag’ini to’ldiradilar, muammoni echadilar. Vaziyatli masalalarni muхokama qiladilar taqdimot kiladilar boshqa talabalar munozarada ishtirok etadilar, savollar beradilar
3-bosqich. Yakuniy 10 daqiqa	3.1. Xulosa: Mavzu bo’yicha xulosa qiladi. 3.2. Faol talabalar baholanadi Gurux bo’yicha baxolash mezonlari e’lon qilinadi 3.3. Mustaqil tayyorgarlik ko’rish uchun savollar va topshiriqlar beriladi	Tinglaydi O’z o’zini baholaydilar. Savollar beradilar Topshiriqni yozadilar

1.Kirish qism:
1.1 Mashg’ulotni o’tkazish joyi va jihozlanishi:

• 
  Travmatologiya-ortopediya, XDJ va neyroxirurgiya auditoriyalari.
  
• 
  Amaliy mashg’ulot o’tkazish uchun: rengent tasvirlar, skelet, aseptik bog’lamlar, Kramer va Ditirexs shinalari.
  
• 
  Yangi axborot texnologiyasi vositalari, ko’rgazmali qurollar, videofilmlar.
  

1.2 Motivatsiya:

Bu mashulotni o’tkazishda talaba evakuatsiya va saralash asosiy prinsiplari bilan tanishish imkoniyatini beradi. Tibbiy evakuatsiya bosqichlari, tibbiy evakuatsiya turlai; jarohatlanganlarga tibbiy yordamning har bir turida asosiy chora tadbirlar. Bundan tashqaritalaba jang maydonida tibbiy yordam ko’rsatish ko’nikmalarini o’rganish imkoniyatiga ega bo’ladi. Talabaga javobgarlik xissini, singdirish, qiziqtirish va amaliy ko'nikmalarni egallashda zaruriy bilimlar xajmini kengaytirishga yordam beradi. Kelajakda to'g'ri va o'ziga ishongan xolda, logik va kritik fikrlashni, kasbiga ma'suliyatli yondoshishni talabada shakllantiradi.Bu mavzu haqida to’liq tasavvur va ma’lumotga ega bo’lish UASHning ish faoliyatida amaliyotni to’g’ri tashkillashtirishga yordam beradi.

1.3. Tashqi va ichki fanlararo bog’liqlik

2. Fanlararo va fan ichidagi bog’liqlik:

Ushbu mavzu bo’yicha talabalarni o’qitish odam anatomiyasi, topografik anatomiya va operativ jarrohlik, radiologiya, anesteziologiya-reanimasiya va umumiy jarrohlik bilimlariga asoslangan.

Nazariy qism: 2.1 MASHG’ULOTNING QISQACHA MAZMUNI

Jarahotni jarohatlovchi snaryad turi bo’yicha klassifakatsiyasi:

• 
  Jarohat o’q yordamida yetkazilgan, kichik tezlika ega(600-700 m/sek dan kamroq) va uchganda turg’un.
  
• 
  Jarohat o’q yordamida yetkazilgan, yuqori tezlikka ega (700 m/sek dan ko’proq) va beqaror
  
• 
  Parchali jarohatlar
  
• 
  Shariklar yordamida yetkazilgan jarohatlar;
  
• 
  O’q otar qurollardan yetkazilgan jarohatlar;
  
• 
  Jarohatlar ikkilamchi qoldiqlar natijasida;
  
• 
  Zarbali to’lqinlar natijasida shikastlanish;
  

Mina portlovchi jarohatlar: Sovuq qurol natijasidagi jarohat, tasodifiy sabablar natijasidagi jarohatlar(travmatik), xirurgik jarohatlar

Morfologik belgilariga ko’ra: nuqtasimon, yirtilgan, ezilgan, qisilgan, kesilgan, teshilgan.

Shikastlanish soniga ko’ra: birlamchi; ko’plab; aralash; kambinirlangan;

Tarqalganligi va bo’shliqqa nisbatan: ko’r; tegib o’tuvchi; yalab o’tuchi; teshib o’tuvchi.

To’qimani shikastlanish turiga ko’ra: faqat yumshoq to’qima; yumshoq to’qima- suyak; yumshoq to’qima-tomir; yumshoq to’qima-nervlar; ichki organlar shikastlanishi bilan.

Anatomic lokalizatsiyasiga ko’ra: tana qismlari(bosh, bo’yin, ko’krak, qorin, tod, qo’l va oyoq)

qo’l va oyoq segmentlari(chanoq son bo’imi, tizza bo’mi, tizza, tizza tovon bo’imi, tovon, elka bo’mi, yelka tirsak bo’imi, kaft usti bo’g’imi, barmoq); darajasi(yuqori, o’rta, pastki uchlik); yuzasi (oldingi, tashqi, ichki).

O’q otar snaryadlarning shikastlovchi tasir mexanizmi.

To’qimalarning shikastlanish xarateri quyidagilarga boliq

• 
  snaryadning ballistic xarakteristikasiga
  
• 
  jarohat sohasining anatomic ko’rinishi.
  
• 
  O’q otar qurol snaryadining ballistikasi:
  
• 
  Stvol ichi ballistikasi-stvolda harakat, 3000ob/sek da yalanishi
  
• 
  Tashqi ballistika- o’qni stabilaydi uni aylanishi; havoning qarshiligi; yerning tortilishi; ayro dinamik kuchlar o’qni otib yuborishga intiladi, bu kuchlar tasirida o’q uchganda har xil holatni egallaydi. O’qning uchish traektoriyasidan to’xtatish protsessi xarxil qurollar uchun xar xil.
  

O’qning uchi aylana boylab aylanishi sababli to’xtaydi. Bu esa nutasiya deyiladi. O’qning qaysi burchak ostida jaroxat sodir qilib to’xtashiga boliq. (to’qimalarda harakat): tormozlanish ahamiyatli ortadi to’xtash davri (protsessia) va barqarorlik vaqti kamayadi.

1. to’qimalar butunligini darajasiga ko’ra quyidagilarga bo’linadi:

1. Snaryadning kinetic energiyasiga ko’ra:

• 
  Past tezlikli ( 700 m/sek gacha);
  
• 
  Yuqori tezlikli (700 m/sek dan ortiq, lekin 1000 m/sek dan kam);
  
• 
  Juda yuqori tezlikli (1000 m/sekdan yuqori).
  

2. to’qimalarga energiya uzatilish kattaligiga ko’ra.

Sharik 0.85 gr uchish tezligi uzatiladigan energiyaga boliq

Jadval

Tezlik (m/sek) Energiya(joul)

500 80

1000 260

1300 440

O’qlar bilan beqaror uchuvchi parchalar bilan jarohatlanganda energiya uzatilish vaqti shunchalik qisqaradiki, natijada “to’qima ichi portlashi” – effekti kelib chiqadi- kirish darvozasi sohasida asosan to’qimalar shkastlanishi joylashadi, jaroxat kanali uzida to’qimalar katta deffektini namoyon qiladi. Velichinoy vremennoy pulsiruyuщey polosti.

3. 
   Vaqtinchalik pulslovchi bo’shliq kattaligi
   
4. 
   Gidrodinamik effect (miya bo’shliI, siydik pufagi, jigar va boshqalar)
   
5. 
   Jaroxat kanalini bartaraf etilishi (juda zich to’qimalardan o’tganda)
   
6. 
   Ikkilamchi snaryadlar kelib chiqishi(suyak parchalari)
   

Jarohatlovchi snaryad turiga boliq ravishda shikastlanish xarakteri

Past tezlikda uchuvchi o’qlardan jarohatlanish

-nisbatan barqaror xaraterli xarakat

• 
  O’q harakatlanish yo’nalishi bo’yicha energiya o’tkazilishi bir xil
  
• 
  Jarohat kanali yetarlicha to’ri
  
• 
  Chiqish tezligi kirish tezligidan ozgina ortadi
  
• 
  Jarohat oirligi tomir, hayot uchun muhim organlar shikastlanishi bilan aniqlanadi.
  
• 
  Yuqori tezlikdagi o’q bilan jarohatlanish
  
• 
  Harakatlanishi beqaror harakterli
  
• 
  To’qimalarga energiya uzatilishi impulsli xarakterli
  

• 
  Teshilgan jaroxatlarda chiqish teshigi kirish teshigidan ahamiyati katta:
  
• 
  Jaroxat kanali bo’yicha hayotga mos kelmaydigan to’qimalar katta massasida deffektlat yuzaga keladi.
  
• 
  Molekulyar chayqalish katta zonasi
  
• 
  Jarohat kanalidan uzoqda muskullar arobo’shliqqa qon quyilish tarqaladi.jarohat kanalining ahamiyatli bartaraf etilishi
  
• 
  O’q parchalari va o’qlar tasirida ko’plab shikastlanish
  

O’q parchasidan jarohatlanish:

• 
  Ko’plab
  
• 
  Kirish teshigining har xil maydoni
  
• 
  Ko’pincha ko’p jarohatlanish
  
• 
  Parchaning uchish tezligi yuqoro bo’’laganda jarohat konus shaklini oladi, chuqurlikka yo’nalgan.
  
• 
  Ko’pincha jarohatlarga parchalar bilan birga yot jismlar tuproq tushib qoladi
  
• 
  Infeksiyalar bilan asoratlanishi ortadi
  

Shariklar bilan jaroxatlanish:

• 
  Ko’plab jarohatlarda katta bo’lmagan qiyin aniqlanadigan kiruvchi teshikka ega.
  
• 
  Past tezlikda sharik uchganda to’qimalarda o’zini shaklini saqlab qoladi. Harakatli yo’nalishini tezda o’zgartiradi, jarohat kanali ajpyib shaklni va katta jouni egallaydi.
  
• 
  Jarohat oirligi hayot uchun muhim organlar jarohatlanishi bilan aniqlanadi.
  
• 
  Sharik yuqori tezlikda uchganda uchish davomida deformatsiyaga uchraydi va jarohatlanishda parcha xossasini namoyon qiladi
  
• 
  Kirish teshigi jarohat chuqurligi sohasida shikastlanish ahamiyatli.
  
• 
  O’q otar qurol elementlari bilan shikastlanish:
  
• 
  Ko’plab jarohatlar – to’qimalar ichida tarqalganda;
  
• 
  Yuqoro teshib o’tuvchi xususiyat;
  
• 
  Bo’sh kovak organlarda kam aniqlanadigan nuqtali jarohatlanish
  

Ikkilamchi parchalar bilan jarohatlanish;

• 
  Parchali jarohatlarga o’xshash
  
• 
  Parchalar rentgenonegativ bo’lishi mumkin
  
• 
  Zarb to’lqin tasiridagi jaroxatlar:
  
• 
  Teri butunligi saqlangan xolatda ko’pincha oir shikastlanish
  
• 
  Jarohatlar o’zida har xil konfiguryatsiyali deffektlarni nomayon qiladi
  
• 
  Mini portlovchi jarohatlar
  
• 
  Tovon va tizzani ko’plab sinishi bilan oir buzulishlar, muskullar massiv ajralishi bilan;
  
• 
  Zarb to’lqini tasiri- oir yopiq shikastlanish bo’lishi mumkin
  

Jaroxat kanali.divyatsiyasi

• 
  To’qimalarda snaryad uchish yo’nalishining o’zgarishi
  

• 
  Tana xolatining o’zgarishi;
  
• 
  Tana qismlari va organlarining jpoylashishini o’zgarishi;
  
• 
  Muskullar qisqarishi;
  

Jarohat kanali sohalari:

• 
  Birlamchi jarohat kanali;
  
• 
  Kontuzoya sohasi;(birlamchi nekrozi)
  
• 
  Bosilish zonasi (molekulyar chayqalish)
  

Jarahot jarayoni zonasi:

• 
  Eksudatsiya fazasi (yallilanish davri fazasi) 2-4 sutkagacha
  
• 
  Tomir spazmi, gemostaz;
  
• 
  Fibrin plyonka;
  
• 
  Parchalangan to’qimalardan ajralgan mediatorlarning ajralishi(gistamin, serotonin,) tomirlar butunligining buzulishi, qon aylanishining sekinlashishi.
  
• 
  Leykotsitlar tomirni tark etadi, limfatik tugunga boradi
  
• 
  Bakteriya va katta oqsil parchalarining fagositozi;
  
• 
  O’lik xujayralarni fermantlar tasirida emirilishi;
  
• 
  Granulyatsion to’qima xosil bo’ladi;
  

2. Regeneratsiya fazasi:

• 
  granulyatsiyalanish;
  
• 
  fibroplaziya, kontraksiya;
  
• 
  epitilizatsiya;
  

3. Funksional adaptatsiya fazasi:

• 
  sarflangan organlar funksiyasining konpensatsiyasi .
  

Organizmni jarohatga reaksiyasi

• 
  oriq
  
• 
  qon yo’qotish(qon oqishi)
  
• 
  shok
  
• 
  rezorbtiv isitma
  
• 
  jarohat infeksiyasi
  

jarohat va infisirlangan jarohatlarni mikrobli ifloslanishi

xar bir jarohatda mikrobli ifloslanish

• 
  birlamchi
  
• 
  ikkilamchi
  
• 
  gospital
  

jarohat infeksiyasi- patologik jarayon, mikroblar rivojlanishi bilan chaqiriladi, mikroblar rivojlanishiga olib keladi:

• 
  qon lahtasi
  
• 
  o’lik to’qima
  
• 
  bakteriya assotsatsiyasi
  
• 
  aeratsiyaning yomonlashuvi
  
• 
  oqimning yomonlashishi
  
• 
  to’qima gipoksiyasi
  
• 
  BOV shikasti
  
• 
  Nur kasalligi
  
• 
  Qon yo’qotish
  
• 
  Shok
  
• 
  Ozish
  
• 
  Gipovitaminoz
  

Jarohatni mikroblar bilan ifloslanishi ahamiyatga ega

• 
  Agar ular 1 gr to’qimaga 100000 bo’lsa, bunda mikroblar agressivligi organizm qarshi kuchlaridan ustun bo’ladi. Jarohatni davolash umumiy prinsiplari:
  
• 
  Qon oqishini to’xtatish:
  
• 
  Bolamni qo’yish:
  

• 
  Jarolhatlangan sohani immobilizatsiyasi;
  
• 
  Antibiotiklarni qo’llash;
  
• 
  Birinchi xirurgik yordam.
  

Yaraga birlamchi jarroxlik yordam.

Maqsadi — asoratlarni oldini olish, tuzalishini tezlashtirish, davolashning samaradorligini oshirish.

Ko’rinishi: erta—umumiy va mahalliy belgilarni paydo bo’lishigach( 24 soatgacha);

kechikkan — 48 soatgacha,agar ibfeksiyaga qarshi chora tadbir o’tkazilgan bo’lsa;

kechikkan — imeyutsya obщie i mestnыe priznaki vospaleniya (24 soatdan keyin,

agar antibiotiklar qilinmagan bo’lsa, 48 soatdan keyin ham qilinmagan bo’lsa).

Qarshi ko’rsatmalar: yiringlaganda; shok holatda (qon ketishi holatida).

Ko’rsatilmagan:

• 
  Ko’plab yuzaki yaralar;
  
• 
  Chuqur jarohatlar, agar «tomirda, asab tizimida, suyakda va ko’krak qafasida jarohatlar bo’lmasa, agar pnevmotoroksni ochiq va yopiq xolati bo’lmasa ichki qon ketish)
  

Majburiy BTYo:

— to’liq oriqsizlantirish(narkoz, peridural va orqa miya anesteziyasi,,

anesteziya (ko’p bo’lmagan yuzaki jarohatlarda)).

• 
  BTYo dan oldin teri va yara sohasini yaxshilab yuvish
  

BTYo elementlari (usullari):

• 
  kesish (kiuvchi va chiquvchi yaralar, ayniqsa fassiya);
  
• 
  o’lgan to’qimalarni kesib tashlash(o’lgan muskullar, kulrang, qonamaydigan va kesganda qisqarmaydi);
  
• 
  gemostaz;
  
• 
  drenajlash (qo’shimcha kesmalar, kontraktura, drenajlar);
  
• 
  anatomik tiklanishlar aloqasi (ostiosintez, tomirlani tikish va plastikasi, nervlarni tikish, agarda qarshi ko’rsatma bo’lmasa jarohatni tikish).
  

Jarohatni BTYO ni har bir bosqichida perikis vodorod va antiseptiklar bilan yuvish.

Tikishlar ko’rinishi:

• 
  profuzor —birinchi yordam ko’rsatilganda qo’llaniladi, 2-4 da bitadiga yaralar uchun.
  
• 
  Boshlanich — umumiy va mahalliy yallilanishlar paydo bo’lguncha;
  
• 
  Kechiktirlgan boshlanich holat — graulyatsiya hosil bo’lguncha;
  
• 
  Ikkilamchi holat— granulyatsiya paydo bo’lgandan keyin;
  

a) erta ikkilamchi xolat (birinchi 15 kun);

b) kechki ikkilamchi holat

Birinchi tikishga ko’rsatma va qarshi ko’satmalar:
Yo’l qo’yib bo’lmaydigan holat:

• 
  Tovon yaralari, dumba;
  
• 
  To’proqdan ifloslangan yaralar;
  
• 
  Terining kata kesilgan yarasi;
  
• 
  Tishlangan yaralar;
  
• 
  Zaxarli XZM. Majburiy:
  
• 
  Yuz, quloq, lunj,lablar, boshning tukli qismi;
  
• 
  Kalla suyaging sanchilgan yarasi;
  
• 
  Ochiq pnevmotoraks;
  
• 
  Sustavlarning sanchilgan yarasi;
  
• 
  Ko’krak bezi;
  
• 
  Qovuq yaralari, jinsiy a’zo.
  

To’silmagan(bolanmagan) yara dreniruetsya:

• 
  Trubalar bilan;
  
• 
  Doka bilan;
  
• 
  Vishnevskiy maz yoki gipertonik suyuqliklar bilan shimdirilgan dokalar bilan.
  

Jarohatni ikkilamchi hirurgik obrabotka qilish-keyingi ko’rsatmalar(ikkinchisi bilan almashtirmang)

Korsatmalar — infeksiyali asorat. Usullar:

• 
  Kesish;
  
• 
  Kesib olib tashlash;
  
• 
  drenajlash.