1.1 Bayram tadbirlariishlarinitashkilqilishprinsiplari
Darhaqiqat, ma’naviy - ma’rifiytarbiyaprintsiplari - buta’limmuassasalarida
barkamolavlodnitarbiyalashmaqsadidatashkiletiladiganma’rifiytadbirlarningyo’nalishiga, mazmuniga, metodlarivatashkiliyshakllalriga, tarbiyajarayoni
ishtirokchilariningo’zaromunosabatlarigaqo’yiladiganasosiytalablarniifodalaydiganqoidalardir. Mamlakatimiztaraqqiyotiningmuhimshartikadrlarnitayyorlashtiziminingmukammalbo’lishigabog’liq.Buning uchunesabugungivaertangikunavlodlarinima’naviy-ma’rifiytarbiyalamoqzarur. (N.N.Azizxo’jayeva “PedagogiktexnologiyavaPedagogikmahorat”.T:.O’zbekistonyozuvchilar uyushmasi,2006
yil.159 bet).
Ma’naviy - ma’rifiyishlarningprintsiplario’qituvchi - tarbiyachilargayo’l - yo’riqko’rsatuvchitalablar, qoidalaryig’indisihisoblanib, u barkamolinsonnitarbiyalashningvazifalaribilanbelgilanadivaumuminsoniytarbiyato’grisidagita’limotgahamdailmiypedagogikma’lumoterishganyutuqlargaasoslanib, uningqonuniyatlariniaksettiradi. Shuninguchunma’naviy - ma’rifiytarbiyajarayonidabuprintsiplargarioyaqilishuningsamaradorliginioshiradi, sifatko’rsatkichinirivojlantiradi. Hozirgizamonjahonvamilliypedagogikanazariyalarigaasoslanib, ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlariniquyidagichaguruhlashmumkin:
- ma’naviy
- ma’rifiytarbiyaishlariningijtimoiyyo’nalganlikprintsipi;
- ixtiyoriylik, mustaqillik, o’yinvaromantikaprintsipi;
- ishdaijodkorlik, tashabbuskorlik, yangilikkaintilishnuqtainazaridanyondashishprinsipi;
ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlariningrejaliligivatadbirlarningo’quvchi — tarbiyalanuvchilarkuchigamosligiprinsipi;
ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlariningmuntazamliligi, davomiyligi, uzviyligi
vao’zarota’sirchanligiprinsipi;
ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlarinitashkiletishdatarbiyalanuvchilarningyoshvaindividual xususiyatlarinihisobgaolishprinsipi. Insonyeryuzidagimavjudotlardan,o’ziningmaqsadgayo’naltirilganharakatlaribilankeskinfarqqiladi.Maqsadesainsonnima’rifiyfaoliyatgayo’naltiradi.Endi mazkurma’naviy - ma’rifiyishlarprinsiplarinitavsiflashgao’tamiz: Ma’naviy-ma’rifiytarbiyaishlariningijtimoiyyo’nalganligiprinsipi. Bu prinsiptarbiyaishlarinitashkiletishvaamalgaoshirishdaijtimoiytaraqqiyot, mamlakatninggoyaviy — siyosiy, ijtimoiy - iqtisodiyvama’naviy - madaniyrivojidankelibchiqqanholda, darsdanvasinfdantashqaritashkilqilinadiganishlarmazmunini, to’garak, klublar, birlashmalarfaoliyatinimamlakattarakkiyotibilanbog’lanishi, shuningdek fan, texnika, madaniyat, san’atyutuqlarigaasoslanishninazardatutadi. Ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlarigaishtiroketishningixtiyoriyligiprinsipi. Bu prinsipta’limmuaassasalaridatashkiletiladigansinfdantashqarima’naviy - ma’rifiytarbiyaishlarifakul’tativlar. To’garaklar, turliklublarvax.k.largaishtiroketisho’quvchitalabaningqiziqishi, istak - xohishi, qobiliyatigaqarabtanlashningixtiyoriybo’lishinita’minlashgaqaratilgan. Ixtiyoriylikprintsipi, o’quvchilarixtiyoriniinobatgaolib, unitoliqtirmaslikvazo’riqtirmaslikuchun, ta’limmuassasalaridatashkilqilinadigandarsdantashqariishlarningikkitadanortiqbo’lmasliginiinobatgaolishni ham nazardatutadi. Bu prinsiptalaba - o’quvchilarningqiziqishlari, tashabbuslariasosidama’naviy - ma’rifiyishlarnitashkilqilishlozimligininazardatutadi. Har qandaytadbir, avvaloo’quvchi - talabalarningmustaqilligigaasoslanishi, o’qituvchi - tarbiyachiularniruhlantirishi, faoliyatinirivojlantirishilozim. Shunda o’quvchi - talabalardatashabbuskorlik, qiziqishlar, ijodiyqobiliyatrivojlanadi. Har qandaytadbirniularyuqoriko’tarinkiruhdaqiziqishbilan, tashabbusbilanmustaqilijroetishgao’rganadilar. Ulardao’z- o’ziniboshqarish his - tuygutaraqqiyetadi. Bu prinsipniasosankichikvakattamaktabo’quvchilarigaqo’llashmaqsadgamuvofiq. Chunkikichikvao’rtamaktabyoshio’quvchilariasosano’yinfaoliyatigako’prokehtiyojsezadilar. Ammo shuo’rinda — buta’limmuassasalaridatashkiletiladiganma’rifiytarbiyaningyo’nalishiga, mazmuniga, metodlari, tashkiliyshakllariga, tarbiyajarayoniningishtirokchilariningo’zaromunosabatlarigaqo’yiladiganasosiytalablarniifodalaydiganqoidalardir. Ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlariningprinsiplario’qituvchi - tarbiyachilargayo’l - yo’riqko’rsatuvchitalablar, qoidalarhisoblanibbarkamolinsonnitarbiyalashningvazifalaribilanbelgilanadivaumuminsoniytarbiyato’grisidagita’limotgailmiypedagogikta’limerishganyutuqlargaasoslanib, uningqonuniyatlariniaks ettiradi.15 Shuninguchunma’naviy - ma’rifiytarbiyajarayonidabuprinsiplargarioyaqilishuningsamaradorliginioshiradi, sifatko’rsatkichinioshiradi. Hozirgizamonpedagogikasidama’naviy - ma’rifiytarbiyaishlarningprinsiplariquyidagichaguruhlashgan. Bular, ma’naviy - ma’rifiytoifalarningijtimoiyyo’nalishkasbetishprinsipi, ixtiyoriylik, mustakillilik, o’yin, romantika, ishdaijodkorlik, tashabbuskorlik, ratsionalizatorliknuqtainazaridanyondoshish, rejalilik, tarbiyaviytadbirlarningo’quvchilarkuchigamosligi, muntazamliligi, davomiyligi, o’zarota’sirchanligivatarbiyalanuvchilarningyoshva individual xususiyatlarinihisobgaolishprinsiplaridir. Ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlariningijtimoiyyo’nalishkasbetishprinsipi. Bu prinsiptarbiyamishlarinitashkiletishvaamalgaoshirishdaijtimoiytaraqqiyotvamamlakatninggoyaviy - siyosiy, ijtimoiy- iqtisodiy, ma’naviy – madaniyrivojidankelibchiqib, darsdanvasinfdantashqaritashkilqilinadiganishlarmazmuni, to’garak, klublar, birlashmalarfaoliyatiniqonuniasosidatashkilqilinibquyiguruhlardananiqroqvaosonroktadbirlar, yuqoriguruhdamurakkabroqlarinio’tkazishninazardatutishilozim. Ma’naviy - ma’rifiytadbirlarningyanabirmuhimprinsipi.
Tadbirlarishtirokchilariningyoshva individual xususiyatlarinihisobgaolishdir.Budegani
tadbirlarningvazifalari, mazmunio’quvchi - yoshlarningyoshlarigamosbo’lib, ularsogligiga, dunyoqarashigama’naviy - axloqiysalohiyatigaaqliyzakovatigasalbiyta’sirko’rsatishdanyiroqbo’lishilozim. Ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlariningqaydetilganprinsiplarigaasoslansa, ularningyaxlitligi, o’zarohamkorligi, bir-birinito’ldirilishigae’tiborqaratilibulardansamaralifoydalanilsaumumiyo’rtamaktab, kasbhunarkolejlario’quvchilarningta’limiy – tarbiyaviyrivojlanuvchanlikfaoliyatlarimaqsadliyo’lgaqo’yilishi, barkamolinsonningto’liqshaxsbo’libshakllanishikafolatlanadi. Jamiyatni, ijtimoiy -siyosiy, iqtisodiymadaniyrivojlantirishdaumumta’limmaktablaridaolibboriladiganma’naviyma’rifiytarbiyaishlariniquyidagiyo’nalishlarbo’yichamazmuninibelgilashvarejalashtirishtalabgamuvofiq.
1.Tashkiliy-tarbiyaviy ishlar
II.Mafkuraviy (Goyaviy-siyosiy) tarbiyao’quvchilarijtimoiyaktivligi
vao’qishgamunosabatinioshirish
III. Ilmiy - dunyoqarashasoslarinishakllantirish, bilimlarni\ chuqurlashtirishvakengaytirish, bilishfaolliginioshirish.
1V.Umuminsoniy, milliyaxloqiytarbiyavaxulkmadaniyatinitarbiyalash. V.Go’zallik, nafosatvabadiiytarbiya
VI. Mehnatsevarlikvamehnataxligamuhabbattarbiyasi.
VII.Iqtisodiytarbiyavatabiatnimuhofazaqilish
VIII Yoshlarningxuquqiybilimdonliginioshirish
IX Soglomlashtirishvao’quvchilarjismoniybarkamolligixususidagamxo’rlikqilish
X. O’qituvchi - tarbiyachilarvamaktabningishchi - xodimlaribilan
olibboriladiganma’naviy - ma’rifiymafkuraviyishlar
XI.Ota - onalar mahalla bilanishlash
XII. Bolalar, yoshlaruyushmasivamaktabningboshqajamoatashkilotlaribilanolibboriladiganma’naviy - ma’rifiyishlar.
Yuqoridaqaydetibo’tilganidekmaktablardabarchafanlarnio’qitishjarayonidao’quvchilarningma’naviy - ma’rifiymadaniyatinioshirishgavadarsdantashqariolibboriladiganishlarqaratilmogilozim. Bunda har biro’quvchi «ma’naviyat», «madaniyat» tushunchalarining tub ma’nosinianglabolsinlar, milliyma’naviyatimizsarchashmalari, manbalaridanxabardorbo’lsinlar, bumanbalardanmustaqilerkinilmolish, o’rganishmalakarigaegabo’lsinlar. Ma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlariningyanabirshakliommaviytadbirlardir. Bunga ertaliklar, tematikkechalar, disputlar, savol – javobkechalari, konferentsialar, festivallar «Umid nihollari», «Barkamolavlod» sport o’yinlari, ekskursiyalarmuzeyishlarivax.k.larkiradi. «Ertaklardunyosigasayohat», «Navoiyxonlik», «Qizlardavrasi», «Balli yigitlar», «O’tmishavlodlarizidan» mavzularidaertaliklar, tematikkechalar, o’qishlarvax.k.albattao’quvchiyoshlarsavodxonliginioshiradi, aql - zakovatinicharxlaydi, ma’naviysalohiyatinioshiradi. Ayniqsamustaqilliksharofatibilan
mamlakatimizdao’tkazilayotganmaktabo’quvchilariuchun «Umid nihollari»,
«Barkamolavlod» sport o’yinlarima’naviy - ma’rifiytarbiyakattaahamiyatga
ega. Shundayqilib, ta’limmuassasalaridatashkilqilibo’tkaziladiganma’naviyma’rifiytarbiyaishlario’quvchi - yoshlarnibilimgachanqoqliklarinioshirib, aqliysalohiyatvazakovatlarinirivojlantirishbilanbirga, ularnima’naviybarkamolbo’libtarbiyalanishlaruchunzaminyaratadi. bayramtadbirlariniolibborishvama’naviy - ma’rifiytarbiyaishlariniamalgaoshirishdao’quvmuassasasirahbariningishmazmuni: Ma’lumki, milliymustaqilO’zbekistonniyangilashva
rivojlantirishningma’naviy-axloqiynegizlari:
- umuminsoniyqadriyatlargasodiqlik:
-xalqimizningma’naviymerosinimustahkamlashvarivojlantirish:
- insonningo’zimkoniyatlarinierkinnamoyonqilish:
«Kadrlarayyorlashmilliydasturi»da «Yoshavlodnima’naviy–axloqiytarbiyalashdaxalqningboy milliymadaniy - tarixiyan’analarigaurf - odatlarihamdaumumbashariyqadriyatlargaasoslangansamaralitashkiliy, pedagogikshaklivavositalariishlabchiqilib, amaliyotgajoriyetiladi.Shaxsnitarbiyalashvauni har tomonlamakamoltoptirishningustivorligita’minlanadi. Umumiyhamdapedagogikmadaniyatnioshirishmaqsadida, mamlakataholiorasidagima’rifiyishlartakomillashtirilibboriladi». O’zbekistonmustaqilligiprinsiplarigasadoqatlihamdajamiyattaraqqiyotigamunosibhissaqo’shishtaqodirshaxsanshakllantirishmaqsadidata’limmuassasalariota- onalar, oila, mahalla qo’mitalari, fondlarbilano’zaropuxtahamkorlikqiladilarkabivazifalarta’limmuassasalarining bosh masalasibo’libqolmoqda, buishlarnirejalashtirish, amalgaoshirishdapedagogikrahbarlikqilishta’limmuassasalariningrahbaritomonidanamalgaoshiriladi. Shunga ko’rata’limmuassasasirahbariyati(direktor, o’rinbosari, jamoattashkilotlariraxbariyati) o’quvyiligama’naviy - ma’rifiytarbiyaishlarinirejaggashtiradi, O’zrejasinituzishda «Ta’limto’grisida»giQonun, «Kadrlartayyorlashmilliy dasturi», Respublika Oliy Majlisi sessiyasimateriallari, nutqlari, hukumatimizqarorlari, ta’limboshqaruviorganlarime’yoriyxujjatlari, talablarigasuyanadi. Yilningulutbayramlari «Mustakillikkuni», «Qomusimizkuni», «Vatan
himoyachilarikuni», «Ustozlarvamurabbiylarkuni», «Xotin - qizlarbayrami»,
«Navro’zbayrami», «Xotiravakadrlashkuni» kabitadbirlari, shulargao’xshash
ko’plabma’naviy - ma’rifiytadbirlarningNizominiishlabchiqishvaNizomasosidaishyuritishmaqsadgamuvofiq. Nizomasosida har birtadbirnio’tkazish dasturi yokissenariysiishlabchiqiladi. Ushbudasturvassenariyjamoamuhokamasigaqo’yilib, direktoroldiyigilishidatasdiqlabolinadi. Bunda tadbirnatijasini, ya’nig’oliblarinitaqdirlashkattatarbiyaviyahamiyatkasbetadi. Ta’limmuassasasidao’tkaziladigan har qandaytadbirningNizomiishlabchiqilib, faoliyatNizomasosidao’tkazilsapedagogjihatdanto’g’ribo’ladi. Shundayqilibumumiyo’rtamaktablardatashkiletiladiganma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlarirejalashtirish, reja»tuzishdanormativxujjatlargaasoslanish, har birtadbiruchunNizomishlabchiqishvaNizomasosidaunio’tkazishdasturiniishlabchiqishta’limmuassasasirahbariningishmazmuninitashkiletadi. Shundagina u maqsadli, pedagogikjihatdanto’gribo’ladi. Shundayqilibma’naviy - ma’rifiytarbiyaishlarikengqamrovlidir. Zero, ma’naviyatvama’rifat - Oliyqadriyat. U xalqmizningurf- odatlarini, allomalariningsermazmunta’limotlarini, tarixiymilliyqahramonlarimizninghayotyo’lini, istiqlol, erkuchunkurashganlar, zabunbo’lganlarningmashaqqatliturmushsahifalaridao’zidaaksettiradi. Shuninguchun ham u oliyqadriyat
Dostları ilə paylaş: |