Trablisdə türklərlə italyanlar arasında olan hərbi təsvir edir
Yüklə 261,46 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.cafarcabbarli.org
20
ayaqlarına yıxılacaq. H a r i s. Gəlirmi? Aha, mən bir qədər gizlənim. Siz onu dindirəcəksiniz, deyilmi? C i n n e r. Dindirib sözünü alandan sonra, təslim edərəm. H a r i s. Çox gözəl! Mən gizlənim. (Gizlənir. Ramizi qolubağlı gətirilər.) C i n n e r. Nə qədər də sərt, nə qədər də qəhrəmanlara yaraşar siması var! (Ramiz gəlir.) Sən türkmüsən? R a m i z. Əvət! C i n n e r. Suallarıma düz-doğru cavab verərsən? Doğru söylərsənsə, azad edərəm. R a m i z. Mən bir əsgərəm. C i n n e r. Nə demək istəyirsən? R a m i z. Demək istəyirəm ki, mən bir türk əsgəriyəm. Turk əsgəri ölər, yalan danışmaz! C i n n e r. Ha, ha! Türk hırzıslarına bu qədər nəzakət isnadından vicdanınız sıxılmayırmı? R a m i z. Oh, canavar! Millətimin şərəfinə, gözlərimin bəbəklərinə təhqir çırpırlar da, cavaba müqəddir deyiləm. Mən rica edirəm, mənə sən deyil, siz kəlməsi ilə müraciət edəsiniz! C i n n e r. Niyə? Sən kəlməsini özünə təhqirmi zənn edirsən? R a m i z. İnsan görməyənlərə, insanla nə cür rəftar olmasını öyrətməyi özümə vəzifə bilirəm! C i n n e r. Mənəmmi ədəbsiz! R a m i z. Xeyir, sənin mühitin! C i n n e r. Sus! Sən necə tərbiyəli olduğunu, içəri girib salam vermədiyindən və rütbədə səndən böyük bir adamı "siz" işlətməyə məcbur və təhqir etməyə çalışmağından gördüm! R a m i z. Qolum açıq olsaydı, salam verərdim. Təhqir etməsəydin, təhqir olunmaz idin! C i n n e r. Qolun açıq idi, əsgəri yumruqla vurub qaçmaq istəmişdin. Hər halda, bunları sonra danışarıq. Hələlik söylə, türk ordusu neçə mindir? Onlara deməmisənsə, bir türk əsgəri kimi mənə söylə? R a m i z. Bilmirəm. C i n n e r. Niyə? R a m i z. Çünki mən onlardan çoxdan ayrılmışam. C i n n e r. Türklər Dərnəni alanda orada idinmi? R a m i z. Orada idim! O vaxt da ayrıldım. C i n n e r. Nərəyə getdin? R a m i z. Trablisə gəldim. C i n n e r. Niyə gəldin? R a m i z. Millətimin, vətənimin xeyrinə, düşmənlərə qarşı çalışmağa! C i n n e r. Nə yollarla çalışırdın və çalışacaqdın? R a m i z. Orası hərbi əsrar olduğu üçün, söyləmərəm. C i n n e r. Eşitdim sən buraya öz sevgilinin ardınca gəlmisən. R a m i z. O mənim xüsusi işimdir! Fəqət hərb işləri ümumən millətimə aid olduğu üçün, birinci planda qoymuşam. C i n n e r. Dəmindən böylə insan kimi danışsaydın, ədəbsiz hərif! Yaxşı, sən türklərin şəhərə girəcəklərinə əminmisən? R a m i z. Bütün inamımla! C i n n e r. Nədən bilirsən? www.cafarcabbarli.org
21
R a m i z. Benqazi altında silahlarınızı buraxıb, dovşan kimi çöllərə dağılmağınızdan! İndi də bu qədər qüvvə ilə qorxaq tülkülər kimi yuvaya təpinmənizdən! C i n n e r. Öylə isə, niyə türklər əvvəlcə Trablisdən qaçdılar? R a m i z. Türklərin qüvvəsi az idi, daha doğrusu, aralarında sizi tanıyan yox idi. C i n n e r. Sonradan qüvvə gəldimi? R a m i z. Gəlməsə də, eybi yox idi. C i n n e r. Niyə həmin qüvvə ilə müqabilə etdiniz? R a m i z. Biz əvvəl qarşımızda başlı-ayaqlı bir düşmən olduğunu zənn edib, çəkildik, sonradan yatmışkən öldürtmək istədiyiniz Ənvər gəlib, qarşımızdakı bir düşmən deyil, ancaq və ancaq qadınlara səcdə edən və kamança çalmağı bacaran romalılar olduğunu anlatdı. Biz də müqabiləyə başladıq. C i n n e r. Ona görə də düz köksündən həmən kamançılar tərəfindən bir yara aldı. R a m i z. Xayır, Ənvər yaralanmadı! Ənvər igidliyinə qarşı hərb allahından mükafat olaraq bir medaliya aldı. C i n n e r. Yetər artıq! Sənə dil uzunluğu göstərərəm! R a m i z. O yersiz, onsuz da sizi tanıdıq! C i n n er. Mədəniyyətdən uzaq sərsəri bir millətə o da azdır! R a m i z. Mədəni bir millət düşməninə, tutduğu əsirə zəncir vurmaz. C i n n e r. Yoxsa türkləri mədəniyyətdə də bizdən yuxarı bilirsən? R a m i z. Türklər mədəni deyildilər, insandılar! C i n n e r. Bəs biz? R a m i z. Mütəməddin vəhşilər! Mütəməddin insan isə yer üzündə yoxdur. C i n n e r. Ha, ha, ha! Dil pəhləvanları! Onlar bəs nə cürdürlər və nə cür olmalıdırlar? R a m i z. Onlarda mübariz mübarizin İzzəti-nəfsini çamurlarda tapdamaz! Mübariz-mübarizi qolubağlı qarşısında saxlamaz! Mübariz mübarizinə qadın kimi gülməz. Fəqət siz dəmindən bəri qolubağlı bir adama tərbiyəsiz qadınlar kimi gülürsünüz. Kimsiniz siz? Mütəməddin vəhşilər! Əvət, tam mənasilə mütəməddin vəhşilər! C i n n e r. Sus, alçaq! Sənin ancaq dilin uzundur. Ölümdən başqa heç bir şeyə layiq deyilsən. Al mükafatını! R a m i z. Sənin kimi canavarların üzünü görməkdənsə, min dəfə ölümü görmək gözəldir! C i n n e r. Al, iştə ölüm! H a r i s (atılır). Dayanınız! Bəs mən? Mənə verdiyiniz söz? C i n n e r. Mən də sizi çağırmağı işarə etdim. (Ramiz ürkür.) Aparın, bu məlunu cəzasına yetirin! R a m i z. Siz kim olursanız özünüzə bir əsgər deyirsiniz. Azacıq o şərəfdən sizdə varsa, öldürün məni, bu iblisin əlinə verməyin! C i n n e r. Son sözlərində ifrata varmasaydın əvvəlki cəsarətin üçün, namusum haqqı, səni diri saxlatdıracaq və sonra buraxdıracaqdım. İndi isə haydı! (Harisə.) Rədd et, onu mənim gözümdən! H a r i s (Ramizə). Ya əmir, qorxmaym! Mən sizi öldürmərəm. Nə bilirsiniz ki, sizi azad etmək istəmirəm? Gedək. R a m i z. Ox, iblis, çəkil! Xəbis heybətinlə mənə yavuqlaşma! C i n n e r (əsgərlərə). Aparın onu! www.cafarcabbarli.org
22
R a m i z. İştə bu sizdəki əsgərlik, bu sizdəki təməddün, bu sizdəki insanlıq! Min dəfə göstərdiyinizi yenə təkrar etdiniz. Bir daha göstərdiniz ki, sizin mədəniyyətiniz təhqir, zəncir və yenə zəncirdən ibarətdir! (Gedir.) C i n n e r. Ha, ha! Qəribə, türklər məğrurdurlar. Nə qədər də əsəbi! Nazik bir söz xəncərdən daha bedtər ona əsər edər. Mən onu sözlə öldürdüm. Onun da cavabları kəskin idisə, soyuqqanlığından daha yaman kəsirdi. Çox cəsarət almışlar. Hələ durun hücum etsinlər! Etməsələr də, biz hücum edəcəyik! B i r n ə f ə r. Aşağı dərədə böyük bir dəstə silahlı ərəb görsənmiş! C i n n e r. Hanki tərəfdə? (Gedirlər.) Ş ə m s ə (çıxır). Ox, nə gözəl təsadüf! Onu da gördüm, dedim. Ramizi də təqib etməliyəm! (Gedir. Əbdürrəhman çıxır.) Ə b d ü r r ə h m a n. Yenə bir xəbər çıxmadı. Əcəba, Şəmsə Şeyx Salehi tapmadımı? Yoxsa yolda tutdular! Odur işarət! Sarı fişəng. Allah, tutulmamış, sözünü demiş! (Geri qaçır, Ənvərin arxadan
Ə n v ə r. İstiqamət, qarşıdakı qazmalar! Əsgər, hücum! Allah! (Əsgər səhnədən keçir, özü də əlində qılınc.) Haydı, qardaşlar, irəliyə! Allah! (Müxtəlif komandalar, toplar, tüfənglər...)
Pərdə düşür
BEŞİNCİ PƏRDƏ Trablis. Şəhər meydançalarından biri. Səhnənin yarısı. Harisin odası.
H a r i s. Türklər şəhəri aldilar. O qədər xəbərsiz ki, çıxmağa da hazırlanmadıq. İtalyanlar da hərbi gəmilərə pənah aparıb, bütün Trablisi tərk etdilər. Gərək hələlik uzaq kəndlərdən birinə çəkilim. Hərçənd buranı cin, şəyatin də tapa bilməzsə, yenə ehtiyat lazım. Birdən tapdılar?! Ulduz birinci təhqirdən sonra Ramizi görməmiş. Onun peşman olduğunu güman edti. Bu dəfə də ondan təhqir eşidərsə, tamamilə çiyrinər, sonra məndən başqa kimə gedəcək? Atasının qorxusundan tək hara gedəcəkdir? Ramizdən qurtarmaq asandır. Hər halda Ramizi götürtdürüm... (Gedir. Küçədə Əbdürrəhman. Xalid.) Ə b d ü r r ə h m a n. Ox, artıq yoruldum, əldən düşdüm. Kim bilir bu böyük şəhərdə hanki zirzəmidə gizlətmişlər. Bəlkə, doğrudan da, yazıqları öldürmüşlər? X a l i d. Əvvəl özü çöllərə salır, sonra da tapılmaları üçün mükafat vəd edir. Əgər mənim də atam böylə olacaqdısa, yaxşı olub ki, uşaqlıqda itmişəm. Ailə yenə yadıma düşdü. Kim bilir, bəlkə indi mənim də anam, bacım sağdırlar, məni axtanrlar? Ə b d ü r r ə h m a n. Onu da Ənvər məcbur etdi. Bilirmisən Ənvər Ramizi nə qədər sevir?! Nə qədər onu tapdırmağa çalışır. O gün İzzət paşa söz verdi ki, tapılsalar bağişlaram. İndi də hamıdan çox onların tapılmasına o çalışır. X a l i d. İşsiz olanda gah öylə düşünür, gah o qədər də həlim olur. İndi sən gəl onu müharibə vaxti gör. Elə bil acıqlı aslandır. Gözlərinə baxanda adamın ürəyi əsir. Ə b d ü r r ə h m a n. Onlar hər kəsə məlumdur. Ancaq Ramiz də bu müharibələrdə böyük ad,
www.cafarcabbarli.org
23
şöhrət qazandı. Doğrudan da, ona layiqdir! X a l i d. O, bu dəfə ölümü qət etmişdir. İnsan da ölümü ki istədi, hər yerdə gözə çarpmaya bilməz! Atır özünü odun-alovun içinə, sonra kim deyə bilər ki, igid deyil? Ə b d ü r r ə h m a n. Onsuz da çox igid və olduqca itidir! Çoxu da onun üçün İzzət paşa onları bağışladı. Ox, biz onları tapıb bağışlandıqlarını paşa burada ikən deyə bilsəydik, nə qədər hamimiz sevinərdik! X a l i d. Ulduzu Ramizlə atasının yanında görsəydim, Allah, nə olardı?! Ə b d ü r r ə h m a n. Hə, paşa gedəcək İstanbula. Çağrılıb, yeni teleqram gəlmiş, eşitdinmi? İstanbulda inqilab olmuş. İttihadi Tərəqqi komitəsi iş başından düşürülmüş, yerinə Kamal paşa sədr-əzəm olaraq Etila komitəsi keçmişdir. X a l i d. Allah, indi biz bunları haradan tapaq? "Geri gedib tapmadıq" deməyə də utanacağıq. Çünki məğruranə, necə olsa onlardan bir xəbər gətirəcəyik, dedik. Vallah, mənə belə gəlir ki, Ramizsiz dünya heç nə! Ə b d ü r r ə h m a n. Şəhər ərəblərindən bəzisi deyir ki, Haris bu tərəflərə gəlirdi. Ancaq harada, hanki yerdə olur, heç kəs müəyyən bil mir. Ancaq bu aralarda olur - deyirlər. X a l i d. O, o qədər xəbisdir ki, yerini bir adama göstərərmi? Gedək, axtaraq. Ə b d ü r r ə h m a n. Gedək! (Gedirlər. Haris girir. Ardinca ərəblər Ramizi qolubağlı gətirirlər.) H a r i s. Ya əmir! Benqazidə məni öldürmədiniz. Onun üçün çox razıyam. Baxınız, indi sizin diriliyiniz mənim əlimdədir. Şəhər kimdə olsa təfavütü yoxdur. Bu yeri heç kəs tapa bilməz. Siz mənim əlimdəsiniz. İstəsəm bu dəqiqə sizi məhv edərəm. Ancaq qorxmayın, sizin yaxşılığınıza görə dəyməyəcəyəm. Ancaq bütün sözlərimə əməl etməlisiniz! O, mənim hərəmimdir. Tək sizdən qorxur. Bir də siz onu təhqir edib itələsəniz, həm özünüzü ölümdən, həm də onu əzabdan qurtararsınız. Ya əmir, eşidirmisiniz, dediyim kimi: - Sən xainsən, Harisi sevdin, qaçdın. Get, səni görmək istəmirəm! Böylə! İndicə mən Ulduzu buraya gətirəcəyəm. Eşidirmisiniz, olduqca ağır sözlərlə. Ya əmir, edəcəksiniz! (Sükutdan sonra) Ya əmir, yoxsa öldürüləcəksiniz! Eşidirmisiniz? R a m i z. Ox şeytanlar müəllimi, ifritlər babası! Öldür məni! Niyə mənə əzab verirsən, öldür! H a r i s. Ya əmir, sizi öldürmərəm. Siz Ulduzu sevirsiniz. Onun xoşbəxtliyi üçün əzabınıza razı olmazmısınız? Ya əmir, and olsun Allaha, dediklərimə bir-bir əməl etməsəniz, gözünüzün qabağında öldürərəm. İndi özünüz biliniz. R a m i z. Sənin kimi bir xəbisin, alçaq canavarın əlində qalmaqdansa, bu dəqiqə ölməsi yaxşıdır. Artıq cana doydum, onu da öldür. H ar i s. Ya əmir, artıq deyimli bir şey yoxdur, gedirəm! Ulduzu gətirəcəyəm. Onu da biliniz ki, onun hər bir hərəkəti sizin qorxunuzdan olacaq... Gələcək qorxunuzdan, yapma! İndi o mənim hərəmimdir. Əgər onu öldürsəm, onda günah yoxdur, sizin tərsliyinizdən və acığınızdan olacaqdır! Anladımzmı? İndi özünüz bilərsiniz. (Gedir.) R a m i z. Allah, yaranmışlara böyük minnətlərlə verdiyin dirilik bundanmı ibarətdir? Bundan da bədtər halın yoxmu idi ki, məni salasan? Bundan da xəbis, bundan da rəzil bir məxluqatın yoxmu idi ki, məni düçar edəydin? Bundan da ağır, bundan da qara, bundan da paslı bir zəncirin yoxmu idi ki, qollarıma vuraydın? Ey insanları şəfqətli ana kimi qoynunda bəsləyib qızdıran günəş! Ey ildırımlar - bütün dünyanın yandırıcı qüvvəsi. Çevirin bütün şölənizi bədbəxt Ramizin başına tökün! Gücsüz bədəni qara küllərə çevrilincəyə, tökülüncəyə qədər www.cafarcabbarli.org
24
yandırın! Ey cənubun qorxunc səmumları, bədbəxt Ramizin qara küllərini birər-birər ayrılıncaya qədər sovurun! Ey ruzigarın dəhşətli tufanları, yağışları, yağın! Bədbəxt Ramizin küllərini Atlas dənizinin dərin, qaranlıq diblərinə sürüyün ki, o qara küllər də bu rəzaləti görməsinlər! (Haris
U l d u z. Ax, Ramiz! (Ramizə tərəfə yüyürür.) R a m i z. Ox, yazıq Ulduzum, bağışla məni... Ulduz. Ah, Ramiz, Ramiz! Zəncir?! (Ağlayır, çarpayı üzərinə düşür.) R a m i z. Yazıq Ulduzum! Ox, mən bədbəxt sənə nələr etmədim! (Bir dəqiqə sükut.)
Ə b d ü r r ə h m a n. Allah, yoxdurlar. Ancaq deyirlər ki, bu aralarda olmalıdırlar. X a l i d. Dur-dur! O, Şəmsə deyilmi? İki nəfərlə keçdi. Ə b d ü r r ə h m a n. Odur, odur, gəl! Allah, odur, gəl. (Gedirlər.) H a r i s. Ya əmir! Allahın qüdrətinə, atamın sümüklərinə and olsun ki, burada dediklərimi eləməsəniz onu öldürəcəyəm! Mən Cinner kimi təhqir qəbul edən deyiləm! R a m i z. Ox, yırtıcı, yetməzmi? Niyə durmusan? Ox, Ulduzum, mənəm bunlara müqəssir! H a r i s. Daha bəsdir! Əl çəkdim... Mənə deyilsə, heç kəsə! Al bu sənin Ulduzun! (Boğazından tutur, boğarkən...) U l d u z. Ramiz, bağışla məni! R a m i z. Ox, ey qara zəncirlər! Vücudum didilincəyə qədər sizi dartacağam! Qırılmazsınız varlığımı parçalayın! (Zənciri qırır, Şəmsə daxıl olur.) Ş ə m s ə. Ox, xəbis, al! (Tez bıçağı belindən sancır. Haris yıxılır. Əbdürrəhman, Xalid girirlər. Ulduz
H a r i s. Ax, öldüm! Ş ə m s ə. Öl, hamının intiqamı... R a m i z. Ox, Ulduzum, Ulduzum! (Üzərinə atılır.) Ə b d ü r r ə h m a n. Ah, hamısı burada. Ox, Ulduz! Ş ə m s ə. Diridir, su! X a l i d. Ox, məlun! (Gedir su gətirməyə. Ulduz su içəndən sonra ayılır.) U l d u z. Ah, Ramiz buradasan? R a m i z. Qorxma, Ulduzum! Sən sevdiyinin qolları arasındasan. Sənə bu qədər əzab vərən o məlun rəzil itlər kimi cəzasına çatdi! U l d u z. İlahi, şükür sənə! Şükür sənə, ey böyük Allah! (Ağlayır.) Ə b d ü r r ə h m a n. Durun, sizi daha sevindirmək istəyirəm. İtalyanlar büsbütün Trablisi buraxıb qaçdılar. İzzət paşa Ənvərin vasitəçiliyi və Ramizin igidliyi üçün sizi bağışlamış! İkinizin də alnından öpmək üçün yanına çağırır. U l d u z. Ah, Allah, nə qədər səadət! Şükür sənə, ya rəbbi! Gedək, Şəmsə, sən də bizimlə gedək! Ş ə m s ə. Mən demişdim: zəfər islamın olarsa, Şəmsə də Əbdürrəhmanın olacaq! Budur zəfər islamda, Şəmsə isə Əbdürrəhmanla məhəbbət qoynunda! (Yaxınlaşır.) R a m i z. Gedək! Fəqət səadət nə olduğunu indi bildim. Onu nə zəngin saraylarda, nə parlaq medallarda tapmaq mümkün deyildir. Səadət iki çırpınan ürəyin bir-birinə dartınarkən, bir
www.cafarcabbarli.org
25
məqsəd ardınca qoşurkən çəkilən əzablardır ki, nəticəsi şirin və əziz olacaqdır! Haydı, gedək! Sən də qal, iblis! Fəqət anla ki, hiyləyə qarşı haqq - mübariz olan kimi, zülmə qarşı da bir şey var ki, o da iştə - cəza! Gedək! Pərdə düşür Yüklə 261,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|