Alüminyum ve alüminyum alaşımları –
Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller –
Bölüm 1: Muayene ve teslim için teknik şartlar
1 Kapsam
Bu standard, genel mühendislik uygulamaları için biçimlendirilebilir alüminyum ve alüminyum alaşımlarından ekstrüzyonla imal edilen tellik çubuk/çubuk, boru ve profillerin teknik muayene ve teslim şartlarını kapsar.
Bu standard,
– dövme taslaklarını (EN 603),
– EN AW-6060 ve EN AW-6063 alaşımlarından ekstrüzyonla imal edilmiş hassas profilleri (EN 12020),
– rulo halinde teslim edilen mamulleri (prEN 13957),
– belirli boylarda kesilmiş rulo halindeki borulara (prEN 13957)
uygulanmaz.
2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.
EN, ISO, IEC vb. No.
|
Adı
(İngilizce)
|
TS No1
|
Adı
(Türkçe)
|
EN 515
|
Aluminium and aluminium alloys - Wrought products - Temper designations
|
TS EN 515
|
Alüminyum ve alüminyum
alaşımları – Biçimlenebilir
mamullerin temper kısa
gösterilişleri
|
EN 573-3
|
Aluminium and aluminium alloys – Chemical composition and form of wrought products - Part 3: Chemical composition and form of products
|
TS EN 573-3
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Biçimlendirilebilen mamullerin kimyasal bileşimi ve şekli – Bölüm 3: Kimyasal bileşim
|
EN 755-2
|
Aluminium and aluminium alloys -Extruded rod/bar, tube and profiles - Part 2: Mechanical properties
|
TS EN 755-2
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller –
Bölüm 2: Mekanik özellikler
|
EN 755-3
|
Aluminium and aluminium alloy - Extruded rod/bar, tube and profile - Part 3: Round bars, tolerances on dimensions and form
|
TS EN 755-3
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 3: Yuvarlak çubuklar, boyut ve şekil toleransları
|
EN 755-4
|
Aluminium and aluminium alloy - Extruded rod/bar, tube and profile - Part 4: Square bars, tolerances on dimensions and form
|
TS EN 755-4
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 4: Kare çubuklar, boyut ve şekil toleransları
|
EN 755-5
|
Aluminium and aluminium alloy - Extruded rod/bar, tube and profile - Part 5: Rectangular bars, tolerances on dimensions and form
|
TS EN 755-5
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 5: Dikdörtgen çubuklar, boyut ve şekil toleransları
|
EN, ISO, IEC vb. No.
|
Adı
(İngilizce)
|
TS No
|
Adı
(Türkçe)
|
EN 755-6
|
Aluminium and aluminium alloy- Wrought products-Extruded rod/bar,tube and profile-Part 6: Hexagonal bars, tolerances on dimensions and form
|
TS EN 755-6
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 6: Altıgen çubuklar, boyut ve şekil toleransları
|
EN 755-7
|
Aluminium and aluminium alloy- Extruded rod/bar,tube and profile –
Part 7: Seamless tubes, tolerances on dimensions and form
|
TS EN 755-7
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 7: Dikişsiz borular, boyut ve şekil toleransları
|
EN 755-8
|
Aluminium and aluminium alloy- Extruded rod/bar,tube and profile-Part 8: Porthole tubes, tolerances on dimensions and form
|
TS EN 755-8
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 8: Lamboz borular, boyut ve şekil toleransları
|
EN 755-9
|
Aluminium and aluminium alloy- Extruded rod/bar,tube and profile-Part 9: Profiles , tolerances on dimensions and form
|
TS EN 755-9
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 9: Profiller, boyut ve şekil toleransları
|
EN 2004-1
|
Aerospace series - Test methods for aluminium and aluminium alloy products - Part 1: Determination of electrical conductivity of wrought aluminium alloys
|
TS EN
2004-1
|
Havacılık serisi - Alüminyum ve alüminyum alaşımlı ürünler için deney metotları - Bölüm 1: İşlenmiş alüminyum alaşımlarının elektriksel iletkenliklerinin tayini
|
EN 10002-1
|
Metallic materials - Tensile testing - Part 1: Method of test at ambient temperature
|
TS 138 EN 10002 – 1
|
Metalik malzemeler – Çekme deneyi – Bölüm 1: Ortam sıcaklığında deney metodu
|
EN 10204
|
Metallic products - Types of inspection documents
|
TS EN 10204
|
Metalik mamuller – Muayene dokümanlarının tipleri
|
EN 12258-1:1998
|
Aluminium and aluminium alloys - Terms and definitions - Part 1: General terms
|
TS EN 12258 – 1
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Terimler ve tarifler - Bölüm 1: Genel terimler
|
EN 14242
|
Aluminium and aluminium alloys — Chemical analysis — Inductively coupled plasma optical emission
spectral analysis
|
TS EN 14242
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Kimyasal analiz - Endüktif kuplajlı plazma optik emisyon spektral analizi
|
EN 14361
|
Aluminium and aluminium alloys - Chemical analysis - Sampling from metal melts
|
TS EN 14361
|
Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Kimyasal analiz - Metal ergiyiklerinden numune alma
|
EN ISO 6506-1
|
Metallic materials - Brinell hardness test - Part 1: Test method (ISO 6506-1:2005)
|
TS EN ISO 6506 - 1
|
Metalik malzemeler - Brinell sertlik deneyi - Bölüm 1: Deney metodu
|
ISO 9591
|
Corrosion of aluminium alloys - Determination of resistance to stress corrosion cracking
|
TS ISO 9591
|
Metallerin ve alaşımlarının korozyonu - Alüminyum alaşımlarının korozyonu - Gerilmeli korozyon çatlağına direncin tayini
|
ASTM G47
|
Standard Test Method for Determining Susceptibility to Stress-Corrosion Cracking of 2XXX and
7XXX Aluminium Alloy Products
|
|
|
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları bakımından TS EN 12258-1:1998’de verilen terimler ve tariflerle aşağıdaki tarif geçerlidir.
3.1 Sipariş dokümanı
Sipariş sırasında tedarikçiyle müşteri arasında anlaşmayla kabul edilen doküman veya dokümanlar.
4 Sipariş bilgileri
Sipariş dokümanı aşağıdaki bilgileri içermelidir:
a) mamulün biçimi ve tipi:
– mamulün biçimi (ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru veya profil). Boruysa, dikişsiz mi, ekstrüzyonla imal edilmiş lomboz/köprü borusu mu olup olmadığı,
– kimyasal bileşim sınırları için EN 573-3’e atıf,
– temper kısa gösterilişi için EN 515’e atıf,
– müşterinin yapacağı uygulamalar, özellikle daha sonra anodik kaplama yapma niyeti olup olmadığı. Bu husus sipariş dokümanında açıkça belirtilmelidir.
b) mekanik özellik sınırları için EN 755-2’ye atıf;
c) bu standardın numarası (TS EN 755-1 şeklinde);
d) mamulün biçimi ve boyutları:
1) yuvarlak boru:
– uzunluk,
ve aşağıdaki boyutlardan sadece ikisi:
– dış çap,
– iç çap,
– et kalınlığı.
2) yuvarlak çubuk:
– çap,
– uzunluk.
3) kare ve altıgen çubuk:
– iki yüz arasındaki genişlik,
– uzunluk.
4) dikdörtgen çubuk:
– genişlik,
– kalınlık,
– uzunluk.
5) bütün diğer durumlar:
– kesitin çizimi,
– uzunluk.
e) uygun standarda ve/veya bir teknik resme atıfla boyut ve şekil toleransları;
f) miktar:
– kütle,
– parça sayısı,
– toplam uzunluk,
– miktar toleransı.
g) muayene dokümanıyla ilgili herhangi bir şart;
h) müşteriyle tedarikçi arasında kararlaştırılmış herhangi bir özel şart:
– mamullerin işaretlenmesi,
– teknik resimlere, parça numaralarına, vb. atıf,
– ilave veya özel deneyler, örneğin gerilmeli korozyon deneyi,
– nihai yüzey özellikleri,
– yüzey koruma,
– ambalajlama,
– teslim öncesi muayene,
– uzama için A değeri yerine A50mm değerini kullanma.
i) müşteri tarafından anodik oksit kaplama yapılması düşünülen mamuller için, sipariş dokümanı ilgili standarda atıfla düşünülen özel yüzey işlemi hakkında bilgi.
5 Şartlar
5.1 Üretim ve imalat işlemleri
Sipariş dokümanında aksi belirtilmedikçe, üretim ve imalat usullerinin seçimi imalatçının tercihine bırakılmalıdır. Sipariş dokümanında açıkça belirtilmedikçe imalatçının daha sonraki veya benzer siparişlerde aynı metotları kullanma mecburiyeti yoktur.
5.2 Kalite kontrol
Tedarikçi, mamulün sevkinden önce, bu standardın ve/veya özel şartnamenin gerektirdiği bütün muayene ve deneylerin yapılmasından sorumludur. Alıcı mamulü imalatçının iş yerinde muayene etmek isterse, sipariş verirken imalatçıyı bu durumdan haberdar etmelidir.
5.3 Kimyasal bileşim sınırları
Kimyasal bileşim sınırları EN 573-3’te verilen değerlere uygun olmalıdır.
Müşteri, elementler için EN 573-3’te verilenlerden daha dar sınırlar isterse, bu sınırlar müşteri ve tedarikçi arasında anlaşmayla tespit edilmeli ve sipariş dokümanında belirtilmelidir.
5.4 Mekanik özellikler
Mekanik özellikler EN 755-2’de verilen veya müşteri ile tedarikçi arasında belirlenen ve sipariş anlaşmasında belirtilen mekanik özelliklere uygun olmalıdır.
Tipik Brinell sertlik değerleri EN 755-2’de verilmiştir, ancak bu değerler kabul amaçları bakımından bağlayıcı değildir. Bununla birlikte, kabul deneyi için bir Brinell sertlik değeri üzerinde anlaşmaya varılabilir.
5.5 Yüzeyin hatasızlığı
Ekstrüzyonla imal edilen görünür yüzeylerde profilin uygun ve doğru kullanımını engelleyecek hatalar bulunmamalıdır.
Mamulün yüzeyi pürüzsüz ve temiz olmalıdır. Bununla birlikte, mamul yüzeyindeki imalat işlemi sebebiyle giderilemeyen hafif çizikler, izler, tabakalanmalar, renk bozulması ve ısıl işlemden kaynaklanan düzgün olmayan yüzey görünümü gibi küçük yüzey hatalarına izin verilebilir.
Bir hatayı gizlemek için tasarlanan işlemlere izin verilmezken, boyut toleransları ve malzeme özellikleri belirtilen şartları sağlamak kaydıyla, önemsiz yüzey hatalarının giderilmesine izin verilebilir.
Yüzey işlemi yapılması düşünülen mamullerde, önemsiz yüzey hataları (renk bozulması, mekanik veya yapısal kusurlar) karar verilen yüzey işleminden sonra yüzeyin dekoratif görünümünü bozacak kadar büyük olmamalıdır. Sınırlayıcı numuneler müşteriyle satıcı arasında kararlaştırılmalıdır.
5.6 Boyut ve şekil toleransları
Farklı şekillerdeki mamuller için müşteri ve tedarikçi arasında aksine bir anlaşma yapılmadıkça boyut ve şekil toleransları EN 755-3, EN 755-4, EN 755-5, EN 755-6, EN 755-7, EN 755-8 ve EN 755-9’a uygun olmalıdır.
Aksine bir anlaşma yapılmadıkça, müşteri sadece boyutları belirtilen toleranslara uymayan mamulleri reddedebilir.
5.7 Gerilmeli korozyon çatlağına direnç
Temper durumu T73, T73510 ve T73511 olan EN-AW7075 alaşımı, kalınlığı 20 mm veya daha fazla olan mamuller ASTM G47’ye veya ISO 9591’e uygun olarak enine yönde, belirtilmiş R
p0,2 değerinin % 75’i gerilme seviyesinde deneye tabi tutulduğunda hiçbir gerilmeli korozyon çatlağı görülmemelidir.
Bu deneye gerek duyuluyorsa, bu durum sipariş dokümanında belirtilmelidir.
5.8 İlave şartlar
Herhangi bir ilave şart müşteriyle tedarikçi arasında anlaşmayla belirlenmeli ve bu durum sipariş dokümanında belirtilmelidir.
6 Deney işlemleri
6.1.1 Kimyasal analiz numuneleri
Numuneler EN 14361’e uygun olarak dökümün yapıldığı sırada alınmalıdır. Her numunenin ortalama içeriği belirtilen kimyasal bileşim sınırları dâhilinde olmalıdır.
Not – EN 14361, numunelerin ortalama kimyasal bileşiminin ergiyiğin tamamını temsil ettiğinden emin olmak için numune sayısı, hacmi, biçimi, numune alma zamanı ve numune alınacak yerler, kullanılacak araç gerecin tasarımı ve bakımı hakkında kriterleri içermektedir.
6.1.2 Mekanik deneyler için deney numuneleri
6.1.2.1 Numunelerin yeri ve büyüklüğü
Deney numuneleri, numunelerden, mamulle ilgili deney parçalarını Madde 6.1.2.2’de belirtilen şekilde yönlendirmeyi mümkün kılacak şekilde alınmalıdır.
Deney numuneleri, gerekli deneyi yapmaya yeterli deney parçalarının çıkarılmasına imkan verecek büyüklükte olmalı ve deney tekrarları için deney parçası imalatını mümkün kılacak kadar metali ihtiva etmelidir.
6.1.2.2 Numunelerin yönü
Bütün mamuller garanti edilen mekanik özellikleri sağlamak üzere uzunluğuna yönde deneye tabi tutulmalıdır.
Diğer yönlerde deneyler yapılabilir, özellik sınırları belirlenebilir. Ancak bu tedarikçiyle müşteri arasında kararlaştırılmalı ve bu siparişte belirtilmelidir. Elde edilen mekanik özellikler, ilgili standardda belirtilen uzunluğuna yöndeki özelliklerden farklı olabilir.
6.1.2.3 Numunelerin tanıtımı
Her deney numunesi, alındıktan sonra, her zaman hangi muayene partisinden ve gerekiyorsa nereden ve ne yönde alındığı belirlenebilecek şekilde işaretlenmelidir. Daha sonraki işlemler sırasında işaretin yok olması engellenemiyorsa, öncekiler yok olmadan önce yeni işaretlemeler yapılmalıdır.
6.1.2.4 Numunelerin hazırlanması
Deney numuneleri, tesliminden önce mamulün tabi tutulması gereken ve metalin mekanik özelliklerini etkileyebilecek bütün mekanik ve ısıl işlemlerin tamamlanmasından numuneden sonra alınmalıdır.
Bunun mümkün olmadığı durumlarda, numune veya deney numuneleri daha erken bir aşamada alınabilir. Ancak ilgili numuneler mamulün tabi tutulmasının planlandığı bütün işlemlerden geçirilmelidir.
Müşteri, malzemeyi, teslim edildiğindeki temper durumundan farklı bir temper durumuna dönüştürmek niyetindeyse, malzemenin, belirtilmiş son temper özelliklerini sağlayabileceğinden emin olmak için ilave deneyler yapılmasını talep edebilir. Tedarikçinin, kendi laboratuar şartlarında ısıl işleme tabi tuttuğu seçilmiş deney numunelerinin, müşteri tarafından belirtilmiş son temper özellikleri sağladığını onaylaması esastır.
Kesme işlemi, deney numunesinin, deney parçalarının hazırlanacağı kısmının özelliklerini değiştirmeyecek tarzda yapılmalıdır.
Sonuç olarak, deney numunesinin boyutları, kesmeden etkilenmiş bölgenin temizlenmesine izin verecek uygun işleme paylarını sağlamalıdır.
Deney numuneleri, mekanik özelliklerinin değişmesine sebep olabilecek şekilde işlenmemeli ya da işleme tabi tutulmamalıdır. Herhangi bir doğrultma gerektiğinde bu, dikkat edilerek ve tercihen elle yapılmalıdır.
6.1.2.5 Numune sayısı
Aksi belirtilmedikçe asgari deney numunesi sayısı aşağıdaki gibi olmalıdır:
– anma kütlesi 1 kg’a kadar (dahil) olan mamullerde, her 1 metre için 1 kg (1 kg/m), her 1000 kg’lık veya 1000 kg’a kadar olan partilerden bir deney numunesi alınmalıdır
– anma kütlesi 1kg/m’den 45 kg/m’ye kadar (dâhil) olan mamullerde, her 2000 kg’lık veya 2000 kg’a kadar olan partilerden bir deney numunesi alınmalıdır
– anma kütlesi 5 kg/m’den büyük olan mamüllerde, her 3000 kg’lık veya 3000 kg’a kadar olan partilerden bir deney numunesi alınmalıdır
Her muayene ve her ısıl işlem partisini temsilen en az bir deney numunesi alınmalıdır.
6.1.3 Çekme deneyleri için deney numuneleri
6.1.3.1 Numunelerin tanıtımı
Her deney parçası, hangi muayene partisinden ve gerekiyorsa nereden ve ne yönde alındığı belirlenebilecek şekilde işaretlenmelidir.
Bir deney parçası, damgalanmak suretiyle tanıtılmışsa, daha sonra yapılacak deneyleri engelleyecek yerde veya şekilde damgalanmamalıdır. Bir deney parçasını işaretlemek uygun olmadığında, bir tanıtım etiketi takılabilir.
6.1.3.2 Makinede işleme
Makinede işleme gerekiyorsa, bu işlem deney parçasındaki metalin özelliklerini değiştirmeyecek şekilde yapılmalıdır.
6.1.3.3 Deney parçalarının sayısı, tipi ve yeri
Her deney numunesinden bir deney parçası alınmalıdır. Tavsiye edilen deney parçası şekilleri ve boyutları EN 10002-1’de belirtilmiştir.
Deney parçasının nereden alınacağına ilişkin ayrıntılar Ek A’da verilmiştir.
6.2 Deney metotları
6.2.1 Kimyasal bileşim sınırları
Kullanılacak deney metodunun uygulama aralıkları ve hassasiyeti müşteri tarafından onaylanmalı ve denenmelidir. Kimyasal bileşim sınırları konusunda anlaşmazlıklar çıkması halinde, hakem analiz EN 14242’ye göre yapılmalıdır.
Not – Kimyasal bileşim sınırının hızlı tayini için farklı spektral analiz metotları kullanılır (örneğin, S-OES, XRF, GDOES). S-OES için EN 14726’ya bakılmalıdır.
6.2.2 Çekme deneyi
Çekme deneyi EN 10002-1’e göre yapılmalıdır.
6.2.3 Brinell sertlik deneyi
Brinell sertlik deneyi EN ISO 6506-1’e göre yapılmalıdır.
6.2.4 Boyutların ölçülmesi
Bütün boyutlar, söz konusu boyut aralığına uygun, kalibre edilmiş cihazlarıyla ölçülmelidir. Bu ölçümler ortam sıcaklığında, anlaşmazlık durumundaysa 15 °C’la 25 °C arasında bir sıcaklıkta yapılmalıdır.
6.2.5 Yüzey pürüzlülüğü
Aksi belirtilmedikçe, yüzey görünüşlerinin muayenesi mamullerin tesliminden önce herhangi bir büyültme aleti kullanmaksızın çıplak gözle yapılmalıdır.
Yüzey işlemi, örneğin eloksal kaplama (anodik oksitleme) yapılması düşünülen mamuller için, imalatçı tarafından mamulün tesliminden önce bir anodik oksidasyon deneyi yapılmalıdır. Deneylerin sıklığı ve deney şartları için müşteriyle tedarikçi aralarında anlaşmalıdırlar.
6.2.6 Gerilmeli korozyon çatlağına direnç
Temper durumu T73, T73510 ve T73511 olan EN-AW7075 alaşımı, kalınlığı 20 mm veya daha fazla olan mamullerin gerilmeli korozyona karşı davranışı ASTM G47’ye veya ISO 9591’e uygun olarak deneyle tayin edilmelidir.
ASTM G47’ye veya ISO 9591’e uygun deneyler, sipariş dokümanında aksi belirtilmemişse, her 6 ayda bir en az bir deney numunesi üzerinde yapılmalıdır.
Elektrik
iletkenliği deneyi, her ısıl işlem partisi için Ek B’ye uygun olarak en az bir deney numunesi üzerinde yapılmalıdır.
6.2.7 İlave deneyler
Daha başka deneylere ihtiyaç duyulduğunda, bunlara satıcı ve müşteri arasında karar verilmelidir. Bu deneyler mevcut standardlara veya tedarikçiyle müşteri arasında kararlaştırılan bir metoda göre yapılmalıdır.
6.3 Deney tekrarları
6.3.1 Kimyasal bileşim sınırları
Herhangi bir analiz kimyasal bileşim sınırlarına ilişkin EN 573-3’te verilen şartları karşılamadığında, döküm reddedilmelidir.
Münferit bir analizin sonucunun belirtilmiş bileşim sınırlarının dışında olması, müşteriden izni istenip yazılı bir anlaşma yapılması durumunda bütün partinin reddedilmesine yol açmayabilir.
6.3.2 Mekanik özellikler
İlk seçilen deney parçalarından herhangi biri üzerinde yapılan mekanik deneylerin sonucu istenen şartları sağlamıyorsa, aşağıdaki işlem uygulanmalıdır:
-
Deney parçasının hazırlanmasında veya deney işleminde bir hata açıkça belirlenmişse, o zaman buna karşılık gelen sonuç göz önüne alınmamalı ve deney başlangıçta istendiği şekilde tekrarlanmalıdır;
-
Durum böyle değilse, söz konusu mamul birimi (tellik çubuk/çubuk, boru veya profil), tedarikçi tarafından geri çekilmemişse, biri ilk numunenin alındığı muayene partisinden olmak üzere iki numune parçası daha alınmalıdır. Bu iki ilave deney numunesiyle yapılan deneylerin sonuçları istenen şartları karşılıyorsa, bunların temsil ettiği muayene partisinin bu standarda uygun olduğu kabul edilmelidir.
Deney parçalarından biri şartları karşılamıyorsa:
-
muayene partisinin, bu standarda uygun olmadığı kabul edilmelidir, veya
-
uygulanabildiği durumlarda, parti ek mekanik veya ısıl işlemlerden geçirilmeli ve yeni bir parti gibi yeniden deneye tâbi tutulmalıdır.
6.3.3 Diğer özellikler
Diğer özelliklerin yeniden deneye tabi tutulmasına ilişkin yöntem tedarikçiyle müşteri arasında yapılan bir anlaşmayla belirlenmelidir.
7 Muayene dokümanları
Müşteri tarafından istenip, tedarikçi tarafından kabul edildiğinde, tedarikçi EN 10204’e göre uygun muayene dokümanlarını veya uygunluk sertifikası gibi daha başka tipte dokümanları temin etmelidir.
8 Mamullerin işaretlenmesi
Mamullerin işaretlenmesi, standardda belirtildiğinde veya tedarikçiyle müşteri tarafından üzerinde anlaşmaya varılıp sipariş dokümanında belirtildiğinde yapılmalıdır. İşaretleme mamulün son kullanımını olumsuz olarak etkilememelidir. İşaretlemenin gerektirdiği bilgilerin ayrıntıları müşteriyle tedarikçi arasındaki anlaşmaya tabi olmalıdır.
9 Ambalajlama
İlgili mamul standardlarında veya sipariş dokümanında aksi belirtilmedikçe, ambalajlama metodunun seçimi, mamulün alışıldık nakliye koşullarında kullanılabilir durumda tesliminden sorumlu olan tedarikçi tarafından belirlenmelidir.
Mamuller, normal olarak korozyona karşı koruma tedbiri olmaksızın teslim edilir. Korozyona karşı koruma gerekli olduğunda, bu durum sipariş dokümanında belirtilmeli ve tedarikçi tarafından onaylanmalıdır. Kullanılacak olan korozyona karşı koruyucu maddenin tipi müşteriyle tedarikçi arasına varılacak anlaşmaya tabidir.
10 Hakeme başvurma
Bu standardın veya sipariş dokümanında zikredilen şartnamenin hükümlerine uygunluk konusunda anlaşmazlık halinde, mamullerin
reddedilmesinden önce, deneyler ve muayeneler tedarikçi ve müşteri tarafından karşılıklı anlaşmayla seçilen bir hakem tarafından yeniden yapılmalıdır.
Hakemin kararı kesindir.
Ek A
Deney parçalarının yeri
A.1 Yuvarlak, kare ve altıgen çubuk
A.1.1 40 mm’ye kadar (dâhil) çaplar (D) ve düz yüzeyler arası genişlik (S) için
Çubuğun ortasından alınan (Şekil A.1’de gösterilen taralı bölge) yuvarlak standart deney parçası (çapı 10 mm veya daha az) kullanılmalıdır.
Şekil A.1 – Yuvarlak, kare veya altıgen çubuk
A.1.2 40 mm’nin üzeri çaplar (D) ve düz yüzeyler arası genişlik (S) için
Şekil A.2’de taranarak gösterilen 10 mm çaplı yuvarlak standart deney parçası kullanılmalıdır.
Şekil A.2 – Yuvarlak, kare veya altıgen çubuk
A.2 Dikdörtgen çubuk
A.2.1 12,5 mm’ye kadar (dâhil) kalınlıklar için
Dikdörtgen kesitli bir deney parçası kullanılmalıdır. Deney parçası, iki yüzeyi imalattan çıktığı gibi, hiçbir değişikliğe uğramadan korunacak şekilde hazırlanmalıdır.
A.2.2 12,5 mm’den 40 mm’ye kadar (dâhil) kalınlıklar (T) için
Şekil A.3’te taralı alanla gösterilen (10 mm veya daha küçük çaplı) yuvarlak standart deney parçaları kullanılmalıdır.
Ölçüler mm’dir Ölçüler mm’dir
Şekil A.3 – Dikdörtgen çubuk
A.2.3 40 mm’yi aşan kalınlıklar (T) için
Şekil A.4’te taralı alanla gösterilen 10 mm çaplı yuvarlak standart deney parçaları kullanılmalıdır.
Şekil A.4 – Dikdörtgen çubuk
A.3 Boru
Deney numuneleri Çizelge A.1’de verildiği gibi hazırlanmalıdır.
Çizelge A.1 – Borular için deney parçaları
Tarif
|
Yuvarlak boru
|
Kare kesitli boru
|
Oval, dikdörtgen ve çokgen kesitli Boru
|
Tam kesitli deney parçası
|
Alan 150 mm2
ve D 25 mm
|
Alan 150 mm2
ve D 25 mm
|
-
|
Dikdörtgen işlenmiş deney parçası
|
Et kalınlığı
12,5 mm
|
Et k alınlığı
12,5 mm
|
Et kalınlığı
12,5 mm
|
Yuvarlak işlenmiş deney parçası
|
Et kalınlığı
> 12,5 mm
|
Et kalınlığı
> 12,5 mm
|
Et kalınlığı
> 12,5 mm
|
A.4 Profiller
A.4.1 12,5 mm’ye kadar (dâhil) kalınlıklar için
Dikdörtgen kesitli bir deney parçası kullanılmalıdır. Deney parçası, her iki yüzeyi de imalattan çıktığı gibi, hiçbir değişikliğe uğratılmadan hazırlanmalıdır.
A.4.2 12,5 mm’den 40 mm’ye kadar (dâhil) kalınlıklar (T) için
Şekil A.5’te taralı alanla gösterilen 10 mm çaplı yuvarlak standart deney parçaları kullanılmalıdır. Şekilde gösterilen iki yerden birini seçmek imalatçının tercihine kalmıştır.
Ölçüler mm’dir Ölçüler mm’dir
Şekil A.5 – Profil
A.4.3 40 mm’yi aşan kalınlıklar (T) için
Şekil A.6’da taralı alanla gösterilen 10 mm çaplı yuvarlak standart deney parçaları kullanılmalıdır.
Şekil A.6 – Profil
Ek B
T73, T73510 ve T73511 temper durumlarındaki EN AW-7075 alaşımı için gerilmeli korozyon çatlağına direnç – Elektrik iletkenliği
Her partiden alınan çekme deneyi numunelerinin elektrik iletkenliği EN 2004-1’e uygun olarak belirlenmelidir. Çizelge B.1’de asgari frekanslar yer almaktadır, ancak müşteriyle tedarikçi arasında varılan anlaşmayla ilave deneyler yapılabilir.
Çizelge B.1 – T73, T73510 ve T73511 temper durumlarındaki EN AW-7075 alaşımı için kabul kriterleri
Elektrik
iletkenliği
γ
MS/m
|
Mekanik özelliklerin
seviyesi
|
Parti kabul durumu
|
γ ≥ 23,0
|
Standart özellik başına
|
Kabul edilebilir
|
22,0 ≤ γ < 23,0
|
Standart özellik başına
ve Rp0,2 asgari değeri
85 MPa’dan fazla aşmaz
|
Kabul edilebilir
|
Standart özellik başına,
ancak Rp0,2 asgari değeri
85 MPa’dan fazla aşar
|
Kuşkulua
|
γ < 22,0
|
Herhangi bir seviye
|
Kabul edilemezb
|
a Parti kabul statüsü “kuşkulu” bulunduğunda, malzeme yeniden ısıl işleme tabi tutulmalı veya malzemeden alınan bir deney parçası 465 °C ± 5 °C sıcaklıkta en az 30 dakika süreyle ısıtılıp sonra soğuk suyla soğutulmalıdır. Elektrik iletkenliği soğutmaya başladıktan sonra 15 dakika içinde ölçülmelidir. Bu ölçümle ilk ölçüm arasındaki fark 3,5 MS/m veya daha fazlaysa mamul partisi kabul edilebilir. Fark 3,5 MS/m’den azsa parti kabul edilemez niteliktedir, yeniden ısıl işleme (ilave çökeltme ısıl işlemi veya yeniden çözeltiye alma ve çökeltme ısıl işlemi) tabi tutulmalıdır.
b Parti kabul durumu “kabul edilemez” olduğunda, malzeme yeniden ısıl işleme (ilave çökeltme ısıl işlemi veya yeniden çözeltiye alma ve çökeltme ısıl işlemi) tabi tutulmalıdır.
|
Kaynaklar
[1] EN 603 (all parts), Aluminium and aluminium alloys — Wrought forging stock
[2] EN 12020 (all parts), Aluminium and aluminium alloys — Extruded precision profiles in alloys EN AW-
6060 and EN AW-6063
[3] prEN 13957, Aluminium and aluminium alloys — Extruded round, coiled tube for general applications
— Specification
[4] EN 14726, Aluminium and aluminium alloys — Chemical analysis — Guideline for spark optical
emission spectrometric analysis