Ts en 755-1 Mart 2010 ics



Yüklə 273 Kb.
tarix28.06.2018
ölçüsü273 Kb.
#52228




TS EN 755-1

Mart 2010













ICS 77.150.10









ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUM ALAŞIMLARI – EKSTRÜZYONLA İMAL EDİLMİŞ TELLİK ÇUBUK/ÇUBUK, BORU VE PROFİLLER – BÖLÜM 1: MUAYENE VE TESLİM İÇİN TEKNİK ŞARTLAR
Aluminium and aluminium alloys- Extruded rod/bar, tube and

profiles - Part 1: Technical conditions for inspection and delivery






TS EN 755-1 (2010) standardı, EN 755-1 (2008) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.


TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA








  • Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.




  • Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.





Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.




Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.





TSEK


Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)

Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir.



DİKKAT!

TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.



Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.


Ön söz


  • Bu standard CEN tarafından kabul edilen EN 755-1 (2008) standardı esas alınarak TSE Metalurji İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurul’unun 09 Mart 2010 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir .




  • Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.


İçindekiler


1 Kapsam 5

2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar 5

3 Terimler ve tarifler 6

3.1 Sipariş dokümanı 6



4 Sipariş bilgileri 7

5 Şartlar 8

5.1 Üretim ve imalat işlemleri 8

5.2 Kalite kontrol 8

5.3 Kimyasal bileşim sınırları 8

5.4 Mekanik özellikler 8

5.5 Yüzeyin hatasızlığı 8

5.6 Boyut ve şekil toleransları 8

5.7 Gerilmeli korozyon çatlağına direnç 8

5.8 İlave şartlar 8

6 Deney işlemleri 9

6.1 Numune alma 9

6.2 Deney metotları 10

6.3 Deney tekrarları 11



7 Muayene dokümanları 11

8 Mamullerin işaretlenmesi 11

9 Ambalajlama 11

10 Hakeme başvurma 12

Ek A 13

Deney parçalarının yeri 13

A.1 Yuvarlak, kare ve altıgen çubuk 13

A.2 Dikdörtgen çubuk 13

A.3 Boru 14

A.4 Profiller 14

Ek B 16

T73, T73510 ve T73511 temper durumlarındaki EN AW-7075 alaşımı için gerilmeli korozyon çatlağına direnç – Elektrik iletkenliği 16

Kaynaklar 17





Alüminyum ve alüminyum alaşımları –

Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller –

Bölüm 1: Muayene ve teslim için teknik şartlar


1 Kapsam


Bu standard, genel mühendislik uygulamaları için biçimlendirilebilir alüminyum ve alüminyum alaşımlarından ekstrüzyonla imal edilen tellik çubuk/çubuk, boru ve profillerin teknik muayene ve teslim şartlarını kapsar.
Bu standard,

– dövme taslaklarını (EN 603),

– EN AW-6060 ve EN AW-6063 alaşımlarından ekstrüzyonla imal edilmiş hassas profilleri (EN 12020),

– rulo halinde teslim edilen mamulleri (prEN 13957),

– belirli boylarda kesilmiş rulo halindeki borulara (prEN 13957)

uygulanmaz.



2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar


Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.


EN, ISO, IEC vb. No.

Adı

(İngilizce)

TS No1

Adı

(Türkçe)

EN 515

Aluminium and aluminium alloys - Wrought products - Temper designations

TS EN 515

Alüminyum ve alüminyum

alaşımları – Biçimlenebilir

mamullerin temper kısa

gösterilişleri



EN 573-3

Aluminium and aluminium alloys – Chemical composition and form of wrought products - Part 3: Chemical composition and form of products

TS EN 573-3

Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Biçimlendirilebilen mamullerin kimyasal bileşimi ve şekli – Bölüm 3: Kimyasal bileşim

EN 755-2

Aluminium and aluminium alloys -Extruded rod/bar, tube and profiles - Part 2: Mechanical properties

TS EN 755-2

Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller –

Bölüm 2: Mekanik özellikler



EN 755-3

Aluminium and aluminium alloy - Extruded rod/bar, tube and profile - Part 3: Round bars, tolerances on dimensions and form

TS EN 755-3

Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 3: Yuvarlak çubuklar, boyut ve şekil toleransları

EN 755-4

Aluminium and aluminium alloy - Extruded rod/bar, tube and profile - Part 4: Square bars, tolerances on dimensions and form

TS EN 755-4

Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 4: Kare çubuklar, boyut ve şekil toleransları

EN 755-5

Aluminium and aluminium alloy - Extruded rod/bar, tube and profile - Part 5: Rectangular bars, tolerances on dimensions and form

TS EN 755-5

Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 5: Dikdörtgen çubuklar, boyut ve şekil toleransları



EN, ISO, IEC vb. No.

Adı

(İngilizce)

TS No

Adı

(Türkçe)

EN 755-6

Aluminium and aluminium alloy- Wrought products-Extruded rod/bar,tube and profile-Part 6: Hexagonal bars, tolerances on dimensions and form

TS EN 755-6

Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 6: Altıgen çubuklar, boyut ve şekil toleransları

EN 755-7

Aluminium and aluminium alloy- Extruded rod/bar,tube and profile –

Part 7: Seamless tubes, tolerances on dimensions and form



TS EN 755-7

Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 7: Dikişsiz borular, boyut ve şekil toleransları

EN 755-8

Aluminium and aluminium alloy- Extruded rod/bar,tube and profile-Part 8: Porthole tubes, tolerances on dimensions and form

TS EN 755-8

Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 8: Lamboz borular, boyut ve şekil toleransları

EN 755-9

Aluminium and aluminium alloy- Extruded rod/bar,tube and profile-Part 9: Profiles , tolerances on dimensions and form

TS EN 755-9

Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 9: Profiller, boyut ve şekil toleransları

EN 2004-1

Aerospace series - Test methods for aluminium and aluminium alloy products - Part 1: Determination of electrical conductivity of wrought aluminium alloys

TS EN

2004-1


Havacılık serisi - Alüminyum ve alüminyum alaşımlı ürünler için deney metotları - Bölüm 1: İşlenmiş alüminyum alaşımlarının elektriksel iletkenliklerinin tayini

EN 10002-1

Metallic materials - Tensile testing - Part 1: Method of test at ambient temperature

TS 138 EN 10002 – 1

Metalik malzemeler – Çekme deneyi – Bölüm 1: Ortam sıcaklığında deney metodu

EN 10204

Metallic products - Types of inspection documents

TS EN 10204

Metalik mamuller – Muayene dokümanlarının tipleri

EN 12258-1:1998

Aluminium and aluminium alloys - Terms and definitions - Part 1: General terms

TS EN 12258 – 1

Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Terimler ve tarifler - Bölüm 1: Genel terimler

EN 14242

Aluminium and aluminium alloys — Chemical analysis — Inductively coupled plasma optical emission

spectral analysis



TS EN 14242

Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Kimyasal analiz - Endüktif kuplajlı plazma optik emisyon spektral analizi

EN 14361

Aluminium and aluminium alloys - Chemical analysis - Sampling from metal melts

TS EN 14361

Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Kimyasal analiz - Metal ergiyiklerinden numune alma

EN ISO 6506-1

Metallic materials - Brinell hardness test - Part 1: Test method (ISO 6506-1:2005)

TS EN ISO 6506 - 1

Metalik malzemeler - Brinell sertlik deneyi - Bölüm 1: Deney metodu

ISO 9591

Corrosion of aluminium alloys - Determination of resistance to stress corrosion cracking

TS ISO 9591

Metallerin ve alaşımlarının korozyonu - Alüminyum alaşımlarının korozyonu - Gerilmeli korozyon çatlağına direncin tayini

ASTM G47

Standard Test Method for Determining Susceptibility to Stress-Corrosion Cracking of 2XXX and

7XXX Aluminium Alloy Products











3 Terimler ve tarifler


Bu standardın amaçları bakımından TS EN 12258-1:1998’de verilen terimler ve tariflerle aşağıdaki tarif geçerlidir.

3.1 Sipariş dokümanı


Sipariş sırasında tedarikçiyle müşteri arasında anlaşmayla kabul edilen doküman veya dokümanlar.

4 Sipariş bilgileri


Sipariş dokümanı aşağıdaki bilgileri içermelidir:

a) mamulün biçimi ve tipi:

– mamulün biçimi (ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru veya profil). Boruysa, dikişsiz mi, ekstrüzyonla imal edilmiş lomboz/köprü borusu mu olup olmadığı,

– kimyasal bileşim sınırları için EN 573-3’e atıf,

– temper kısa gösterilişi için EN 515’e atıf,

– müşterinin yapacağı uygulamalar, özellikle daha sonra anodik kaplama yapma niyeti olup olmadığı. Bu husus sipariş dokümanında açıkça belirtilmelidir.


b) mekanik özellik sınırları için EN 755-2’ye atıf;

c) bu standardın numarası (TS EN 755-1 şeklinde);

d) mamulün biçimi ve boyutları:

1) yuvarlak boru:

– uzunluk,

ve aşağıdaki boyutlardan sadece ikisi:

– dış çap,

– iç çap,

– et kalınlığı.
2) yuvarlak çubuk:

– çap,


– uzunluk.
3) kare ve altıgen çubuk:

– iki yüz arasındaki genişlik,

– uzunluk.
4) dikdörtgen çubuk:

– genişlik,

– kalınlık,

– uzunluk.


5) bütün diğer durumlar:

– kesitin çizimi,

– uzunluk.
e) uygun standarda ve/veya bir teknik resme atıfla boyut ve şekil toleransları;

f) miktar:

– kütle,

– parça sayısı,

– toplam uzunluk,

– miktar toleransı.


g) muayene dokümanıyla ilgili herhangi bir şart;

h) müşteriyle tedarikçi arasında kararlaştırılmış herhangi bir özel şart:

– mamullerin işaretlenmesi,

– teknik resimlere, parça numaralarına, vb. atıf,

– ilave veya özel deneyler, örneğin gerilmeli korozyon deneyi,

– nihai yüzey özellikleri,

– yüzey koruma,

– ambalajlama,

– teslim öncesi muayene,

uzama için A değeri yerine A50mm değerini kullanma.


i) müşteri tarafından anodik oksit kaplama yapılması düşünülen mamuller için, sipariş dokümanı ilgili standarda atıfla düşünülen özel yüzey işlemi hakkında bilgi.

5 Şartlar




5.1 Üretim ve imalat işlemleri


Sipariş dokümanında aksi belirtilmedikçe, üretim ve imalat usullerinin seçimi imalatçının tercihine bırakılmalıdır. Sipariş dokümanında açıkça belirtilmedikçe imalatçının daha sonraki veya benzer siparişlerde aynı metotları kullanma mecburiyeti yoktur.

5.2 Kalite kontrol


Tedarikçi, mamulün sevkinden önce, bu standardın ve/veya özel şartnamenin gerektirdiği bütün muayene ve deneylerin yapılmasından sorumludur. Alıcı mamulü imalatçının iş yerinde muayene etmek isterse, sipariş verirken imalatçıyı bu durumdan haberdar etmelidir.

5.3 Kimyasal bileşim sınırları


Kimyasal bileşim sınırları EN 573-3’te verilen değerlere uygun olmalıdır.
Müşteri, elementler için EN 573-3’te verilenlerden daha dar sınırlar isterse, bu sınırlar müşteri ve tedarikçi arasında anlaşmayla tespit edilmeli ve sipariş dokümanında belirtilmelidir.

5.4 Mekanik özellikler


Mekanik özellikler EN 755-2’de verilen veya müşteri ile tedarikçi arasında belirlenen ve sipariş anlaşmasında belirtilen mekanik özelliklere uygun olmalıdır.
Tipik Brinell sertlik değerleri EN 755-2’de verilmiştir, ancak bu değerler kabul amaçları bakımından bağlayıcı değildir. Bununla birlikte, kabul deneyi için bir Brinell sertlik değeri üzerinde anlaşmaya varılabilir.

5.5 Yüzeyin hatasızlığı


Ekstrüzyonla imal edilen görünür yüzeylerde profilin uygun ve doğru kullanımını engelleyecek hatalar bulunmamalıdır.
Mamulün yüzeyi pürüzsüz ve temiz olmalıdır. Bununla birlikte, mamul yüzeyindeki imalat işlemi sebebiyle giderilemeyen hafif çizikler, izler, tabakalanmalar, renk bozulması ve ısıl işlemden kaynaklanan düzgün olmayan yüzey görünümü gibi küçük yüzey hatalarına izin verilebilir.
Bir hatayı gizlemek için tasarlanan işlemlere izin verilmezken, boyut toleransları ve malzeme özellikleri belirtilen şartları sağlamak kaydıyla, önemsiz yüzey hatalarının giderilmesine izin verilebilir.
Yüzey işlemi yapılması düşünülen mamullerde, önemsiz yüzey hataları (renk bozulması, mekanik veya yapısal kusurlar) karar verilen yüzey işleminden sonra yüzeyin dekoratif görünümünü bozacak kadar büyük olmamalıdır. Sınırlayıcı numuneler müşteriyle satıcı arasında kararlaştırılmalıdır.

5.6 Boyut ve şekil toleransları


Farklı şekillerdeki mamuller için müşteri ve tedarikçi arasında aksine bir anlaşma yapılmadıkça boyut ve şekil toleransları EN 755-3, EN 755-4, EN 755-5, EN 755-6, EN 755-7, EN 755-8 ve EN 755-9’a uygun olmalıdır.
Aksine bir anlaşma yapılmadıkça, müşteri sadece boyutları belirtilen toleranslara uymayan mamulleri reddedebilir.

5.7 Gerilmeli korozyon çatlağına direnç


Temper durumu T73, T73510 ve T73511 olan EN-AW7075 alaşımı, kalınlığı 20 mm veya daha fazla olan mamuller ASTM G47’ye veya ISO 9591’e uygun olarak enine yönde, belirtilmiş Rp0,2 değerinin % 75’i gerilme seviyesinde deneye tabi tutulduğunda hiçbir gerilmeli korozyon çatlağı görülmemelidir.
Bu deneye gerek duyuluyorsa, bu durum sipariş dokümanında belirtilmelidir.

5.8 İlave şartlar


Herhangi bir ilave şart müşteriyle tedarikçi arasında anlaşmayla belirlenmeli ve bu durum sipariş dokümanında belirtilmelidir.


6 Deney işlemleri




6.1 Numune alma




6.1.1 Kimyasal analiz numuneleri


Numuneler EN 14361’e uygun olarak dökümün yapıldığı sırada alınmalıdır. Her numunenin ortalama içeriği belirtilen kimyasal bileşim sınırları dâhilinde olmalıdır.
Not – EN 14361, numunelerin ortalama kimyasal bileşiminin ergiyiğin tamamını temsil ettiğinden emin olmak için numune sayısı, hacmi, biçimi, numune alma zamanı ve numune alınacak yerler, kullanılacak araç gerecin tasarımı ve bakımı hakkında kriterleri içermektedir.

6.1.2 Mekanik deneyler için deney numuneleri




6.1.2.1 Numunelerin yeri ve büyüklüğü


Deney numuneleri, numunelerden, mamulle ilgili deney parçalarını Madde 6.1.2.2’de belirtilen şekilde yönlendirmeyi mümkün kılacak şekilde alınmalıdır.
Deney numuneleri, gerekli deneyi yapmaya yeterli deney parçalarının çıkarılmasına imkan verecek büyüklükte olmalı ve deney tekrarları için deney parçası imalatını mümkün kılacak kadar metali ihtiva etmelidir.

6.1.2.2 Numunelerin yönü


Bütün mamuller garanti edilen mekanik özellikleri sağlamak üzere uzunluğuna yönde deneye tabi tutulmalıdır.
Diğer yönlerde deneyler yapılabilir, özellik sınırları belirlenebilir. Ancak bu tedarikçiyle müşteri arasında kararlaştırılmalı ve bu siparişte belirtilmelidir. Elde edilen mekanik özellikler, ilgili standardda belirtilen uzunluğuna yöndeki özelliklerden farklı olabilir.

6.1.2.3 Numunelerin tanıtımı


Her deney numunesi, alındıktan sonra, her zaman hangi muayene partisinden ve gerekiyorsa nereden ve ne yönde alındığı belirlenebilecek şekilde işaretlenmelidir. Daha sonraki işlemler sırasında işaretin yok olması engellenemiyorsa, öncekiler yok olmadan önce yeni işaretlemeler yapılmalıdır.

6.1.2.4 Numunelerin hazırlanması


Deney numuneleri, tesliminden önce mamulün tabi tutulması gereken ve metalin mekanik özelliklerini etkileyebilecek bütün mekanik ve ısıl işlemlerin tamamlanmasından numuneden sonra alınmalıdır.
Bunun mümkün olmadığı durumlarda, numune veya deney numuneleri daha erken bir aşamada alınabilir. Ancak ilgili numuneler mamulün tabi tutulmasının planlandığı bütün işlemlerden geçirilmelidir.
Müşteri, malzemeyi, teslim edildiğindeki temper durumundan farklı bir temper durumuna dönüştürmek niyetindeyse, malzemenin, belirtilmiş son temper özelliklerini sağlayabileceğinden emin olmak için ilave deneyler yapılmasını talep edebilir. Tedarikçinin, kendi laboratuar şartlarında ısıl işleme tabi tuttuğu seçilmiş deney numunelerinin, müşteri tarafından belirtilmiş son temper özellikleri sağladığını onaylaması esastır.
Kesme işlemi, deney numunesinin, deney parçalarının hazırlanacağı kısmının özelliklerini değiştirmeyecek tarzda yapılmalıdır. Sonuç olarak, deney numunesinin boyutları, kesmeden etkilenmiş bölgenin temizlenmesine izin verecek uygun işleme paylarını sağlamalıdır.
Deney numuneleri, mekanik özelliklerinin değişmesine sebep olabilecek şekilde işlenmemeli ya da işleme tabi tutulmamalıdır. Herhangi bir doğrultma gerektiğinde bu, dikkat edilerek ve tercihen elle yapılmalıdır.

6.1.2.5 Numune sayısı


Aksi belirtilmedikçe asgari deney numunesi sayısı aşağıdaki gibi olmalıdır:

– anma kütlesi 1 kg’a kadar (dahil) olan mamullerde, her 1 metre için 1 kg (1 kg/m), her 1000 kg’lık veya 1000 kg’a kadar olan partilerden bir deney numunesi alınmalıdır

– anma kütlesi 1kg/m’den 45 kg/m’ye kadar (dâhil) olan mamullerde, her 2000 kg’lık veya 2000 kg’a kadar olan partilerden bir deney numunesi alınmalıdır

– anma kütlesi 5 kg/m’den büyük olan mamüllerde, her 3000 kg’lık veya 3000 kg’a kadar olan partilerden bir deney numunesi alınmalıdır


Her muayene ve her ısıl işlem partisini temsilen en az bir deney numunesi alınmalıdır.

6.1.3 Çekme deneyleri için deney numuneleri




6.1.3.1 Numunelerin tanıtımı


Her deney parçası, hangi muayene partisinden ve gerekiyorsa nereden ve ne yönde alındığı belirlenebilecek şekilde işaretlenmelidir.
Bir deney parçası, damgalanmak suretiyle tanıtılmışsa, daha sonra yapılacak deneyleri engelleyecek yerde veya şekilde damgalanmamalıdır. Bir deney parçasını işaretlemek uygun olmadığında, bir tanıtım etiketi takılabilir.

6.1.3.2 Makinede işleme


Makinede işleme gerekiyorsa, bu işlem deney parçasındaki metalin özelliklerini değiştirmeyecek şekilde yapılmalıdır.

6.1.3.3 Deney parçalarının sayısı, tipi ve yeri


Her deney numunesinden bir deney parçası alınmalıdır. Tavsiye edilen deney parçası şekilleri ve boyutları EN 10002-1’de belirtilmiştir.
Deney parçasının nereden alınacağına ilişkin ayrıntılar Ek A’da verilmiştir.

6.2 Deney metotları




6.2.1 Kimyasal bileşim sınırları


Kullanılacak deney metodunun uygulama aralıkları ve hassasiyeti müşteri tarafından onaylanmalı ve denenmelidir. Kimyasal bileşim sınırları konusunda anlaşmazlıklar çıkması halinde, hakem analiz EN 14242’ye göre yapılmalıdır.
Not – Kimyasal bileşim sınırının hızlı tayini için farklı spektral analiz metotları kullanılır (örneğin, S-OES, XRF, GDOES). S-OES için EN 14726’ya bakılmalıdır.

6.2.2 Çekme deneyi


Çekme deneyi EN 10002-1’e göre yapılmalıdır.

6.2.3 Brinell sertlik deneyi


Brinell sertlik deneyi EN ISO 6506-1’e göre yapılmalıdır.

6.2.4 Boyutların ölçülmesi


Bütün boyutlar, söz konusu boyut aralığına uygun, kalibre edilmiş cihazlarıyla ölçülmelidir. Bu ölçümler ortam sıcaklığında, anlaşmazlık durumundaysa 15 °C’la 25 °C arasında bir sıcaklıkta yapılmalıdır.

6.2.5 Yüzey pürüzlülüğü


Aksi belirtilmedikçe, yüzey görünüşlerinin muayenesi mamullerin tesliminden önce herhangi bir büyültme aleti kullanmaksızın çıplak gözle yapılmalıdır.
Yüzey işlemi, örneğin eloksal kaplama (anodik oksitleme) yapılması düşünülen mamuller için, imalatçı tarafından mamulün tesliminden önce bir anodik oksidasyon deneyi yapılmalıdır. Deneylerin sıklığı ve deney şartları için müşteriyle tedarikçi aralarında anlaşmalıdırlar.

6.2.6 Gerilmeli korozyon çatlağına direnç


Temper durumu T73, T73510 ve T73511 olan EN-AW7075 alaşımı, kalınlığı 20 mm veya daha fazla olan mamullerin gerilmeli korozyona karşı davranışı ASTM G47’ye veya ISO 9591’e uygun olarak deneyle tayin edilmelidir.
ASTM G47’ye veya ISO 9591’e uygun deneyler, sipariş dokümanında aksi belirtilmemişse, her 6 ayda bir en az bir deney numunesi üzerinde yapılmalıdır.
Elektrik iletkenliği deneyi, her ısıl işlem partisi için Ek B’ye uygun olarak en az bir deney numunesi üzerinde yapılmalıdır.

6.2.7 İlave deneyler


Daha başka deneylere ihtiyaç duyulduğunda, bunlara satıcı ve müşteri arasında karar verilmelidir. Bu deneyler mevcut standardlara veya tedarikçiyle müşteri arasında kararlaştırılan bir metoda göre yapılmalıdır.

6.3 Deney tekrarları




6.3.1 Kimyasal bileşim sınırları


Herhangi bir analiz kimyasal bileşim sınırlarına ilişkin EN 573-3’te verilen şartları karşılamadığında, döküm reddedilmelidir.
Münferit bir analizin sonucunun belirtilmiş bileşim sınırlarının dışında olması, müşteriden izni istenip yazılı bir anlaşma yapılması durumunda bütün partinin reddedilmesine yol açmayabilir.

6.3.2 Mekanik özellikler


İlk seçilen deney parçalarından herhangi biri üzerinde yapılan mekanik deneylerin sonucu istenen şartları sağlamıyorsa, aşağıdaki işlem uygulanmalıdır:

  • Deney parçasının hazırlanmasında veya deney işleminde bir hata açıkça belirlenmişse, o zaman buna karşılık gelen sonuç göz önüne alınmamalı ve deney başlangıçta istendiği şekilde tekrarlanmalıdır;

  • Durum böyle değilse, söz konusu mamul birimi (tellik çubuk/çubuk, boru veya profil), tedarikçi tarafından geri çekilmemişse, biri ilk numunenin alındığı muayene partisinden olmak üzere iki numune parçası daha alınmalıdır. Bu iki ilave deney numunesiyle yapılan deneylerin sonuçları istenen şartları karşılıyorsa, bunların temsil ettiği muayene partisinin bu standarda uygun olduğu kabul edilmelidir.

Deney parçalarından biri şartları karşılamıyorsa:



  • muayene partisinin, bu standarda uygun olmadığı kabul edilmelidir, veya

  • uygulanabildiği durumlarda, parti ek mekanik veya ısıl işlemlerden geçirilmeli ve yeni bir parti gibi yeniden deneye tâbi tutulmalıdır.



6.3.3 Diğer özellikler


Diğer özelliklerin yeniden deneye tabi tutulmasına ilişkin yöntem tedarikçiyle müşteri arasında yapılan bir anlaşmayla belirlenmelidir.

7 Muayene dokümanları


Müşteri tarafından istenip, tedarikçi tarafından kabul edildiğinde, tedarikçi EN 10204’e göre uygun muayene dokümanlarını veya uygunluk sertifikası gibi daha başka tipte dokümanları temin etmelidir.

8 Mamullerin işaretlenmesi


Mamullerin işaretlenmesi, standardda belirtildiğinde veya tedarikçiyle müşteri tarafından üzerinde anlaşmaya varılıp sipariş dokümanında belirtildiğinde yapılmalıdır. İşaretleme mamulün son kullanımını olumsuz olarak etkilememelidir. İşaretlemenin gerektirdiği bilgilerin ayrıntıları müşteriyle tedarikçi arasındaki anlaşmaya tabi olmalıdır.

9 Ambalajlama


İlgili mamul standardlarında veya sipariş dokümanında aksi belirtilmedikçe, ambalajlama metodunun seçimi, mamulün alışıldık nakliye koşullarında kullanılabilir durumda tesliminden sorumlu olan tedarikçi tarafından belirlenmelidir.
Mamuller, normal olarak korozyona karşı koruma tedbiri olmaksızın teslim edilir. Korozyona karşı koruma gerekli olduğunda, bu durum sipariş dokümanında belirtilmeli ve tedarikçi tarafından onaylanmalıdır. Kullanılacak olan korozyona karşı koruyucu maddenin tipi müşteriyle tedarikçi arasına varılacak anlaşmaya tabidir.

10 Hakeme başvurma


Bu standardın veya sipariş dokümanında zikredilen şartnamenin hükümlerine uygunluk konusunda anlaşmazlık halinde, mamullerin reddedilmesinden önce, deneyler ve muayeneler tedarikçi ve müşteri tarafından karşılıklı anlaşmayla seçilen bir hakem tarafından yeniden yapılmalıdır.
Hakemin kararı kesindir.

Ek A




Deney parçalarının yeri



A.1 Yuvarlak, kare ve altıgen çubuk




A.1.1 40 mm’ye kadar (dâhil) çaplar (D) ve düz yüzeyler arası genişlik (S) için


Çubuğun ortasından alınan (Şekil A.1’de gösterilen taralı bölge) yuvarlak standart deney parçası (çapı 10 mm veya daha az) kullanılmalıdır.

Şekil A.1 – Yuvarlak, kare veya altıgen çubuk

A.1.2 40 mm’nin üzeri çaplar (D) ve düz yüzeyler arası genişlik (S) için


Şekil A.2’de taranarak gösterilen 10 mm çaplı yuvarlak standart deney parçası kullanılmalıdır.

Şekil A.2 – Yuvarlak, kare veya altıgen çubuk

A.2 Dikdörtgen çubuk




A.2.1 12,5 mm’ye kadar (dâhil) kalınlıklar için


Dikdörtgen kesitli bir deney parçası kullanılmalıdır. Deney parçası, iki yüzeyi imalattan çıktığı gibi, hiçbir değişikliğe uğramadan korunacak şekilde hazırlanmalıdır.

A.2.2 12,5 mm’den 40 mm’ye kadar (dâhil) kalınlıklar (T) için


Şekil A.3’te taralı alanla gösterilen (10 mm veya daha küçük çaplı) yuvarlak standart deney parçaları kullanılmalıdır.
Ölçüler mm’dir Ölçüler mm’dir



Şekil A.3 – Dikdörtgen çubuk

A.2.3 40 mm’yi aşan kalınlıklar (T) için


Şekil A.4’te taralı alanla gösterilen 10 mm çaplı yuvarlak standart deney parçaları kullanılmalıdır.

Şekil A.4 – Dikdörtgen çubuk

A.3 Boru


Deney numuneleri Çizelge A.1’de verildiği gibi hazırlanmalıdır.
Çizelge A.1 – Borular için deney parçaları


Tarif

Yuvarlak boru

Kare kesitli boru

Oval, dikdörtgen ve çokgen kesitli Boru

Tam kesitli deney parçası

Alan  150 mm2

ve D  25 mm



Alan  150 mm2

ve D  25 mm



-

Dikdörtgen işlenmiş deney parçası

Et kalınlığı

 12,5 mm



Et k alınlığı

 12,5 mm



Et kalınlığı

 12,5 mm



Yuvarlak işlenmiş deney parçası

Et kalınlığı

> 12,5 mm



Et kalınlığı

> 12,5 mm



Et kalınlığı

> 12,5 mm





A.4 Profiller




A.4.1 12,5 mm’ye kadar (dâhil) kalınlıklar için


Dikdörtgen kesitli bir deney parçası kullanılmalıdır. Deney parçası, her iki yüzeyi de imalattan çıktığı gibi, hiçbir değişikliğe uğratılmadan hazırlanmalıdır.

A.4.2 12,5 mm’den 40 mm’ye kadar (dâhil) kalınlıklar (T) için


Şekil A.5’te taralı alanla gösterilen 10 mm çaplı yuvarlak standart deney parçaları kullanılmalıdır. Şekilde gösterilen iki yerden birini seçmek imalatçının tercihine kalmıştır.
Ölçüler mm’dir Ölçüler mm’dir

Şekil A.5 – Profil

A.4.3 40 mm’yi aşan kalınlıklar (T) için


Şekil A.6’da taralı alanla gösterilen 10 mm çaplı yuvarlak standart deney parçaları kullanılmalıdır.

Şekil A.6 – Profil

Ek B




T73, T73510 ve T73511 temper durumlarındaki EN AW-7075 alaşımı için gerilmeli korozyon çatlağına direnç – Elektrik iletkenliği

Her partiden alınan çekme deneyi numunelerinin elektrik iletkenliği EN 2004-1’e uygun olarak belirlenmelidir. Çizelge B.1’de asgari frekanslar yer almaktadır, ancak müşteriyle tedarikçi arasında varılan anlaşmayla ilave deneyler yapılabilir.


Çizelge B.1 – T73, T73510 ve T73511 temper durumlarındaki EN AW-7075 alaşımı için kabul kriterleri


Elektrik

iletkenliği

γ

MS/m


Mekanik özelliklerin

seviyesi


Parti kabul durumu

γ ≥ 23,0

Standart özellik başına

Kabul edilebilir

22,0 ≤ γ < 23,0


Standart özellik başına

ve Rp0,2 asgari değeri

85 MPa’dan fazla aşmaz


Kabul edilebilir

Standart özellik başına,

ancak Rp0,2 asgari değeri

85 MPa’dan fazla aşar


Kuşkulua

γ < 22,0


Herhangi bir seviye

Kabul edilemezb

a Parti kabul statüsü “kuşkulu” bulunduğunda, malzeme yeniden ısıl işleme tabi tutulmalı veya malzemeden alınan bir deney parçası 465 °C ± 5 °C sıcaklıkta en az 30 dakika süreyle ısıtılıp sonra soğuk suyla soğutulmalıdır. Elektrik iletkenliği soğutmaya başladıktan sonra 15 dakika içinde ölçülmelidir. Bu ölçümle ilk ölçüm arasındaki fark 3,5 MS/m veya daha fazlaysa mamul partisi kabul edilebilir. Fark 3,5 MS/m’den azsa parti kabul edilemez niteliktedir, yeniden ısıl işleme (ilave çökeltme ısıl işlemi veya yeniden çözeltiye alma ve çökeltme ısıl işlemi) tabi tutulmalıdır.
b Parti kabul durumu “kabul edilemez” olduğunda, malzeme yeniden ısıl işleme (ilave çökeltme ısıl işlemi veya yeniden çözeltiye alma ve çökeltme ısıl işlemi) tabi tutulmalıdır.

Kaynaklar


[1] EN 603 (all parts), Aluminium and aluminium alloys — Wrought forging stock


[2] EN 12020 (all parts), Aluminium and aluminium alloys — Extruded precision profiles in alloys EN AW-

6060 and EN AW-6063


[3] prEN 13957, Aluminium and aluminium alloys — Extruded round, coiled tube for general applications

— Specification


[4] EN 14726, Aluminium and aluminium alloys — Chemical analysis — Guideline for spark optical

emission spectrometric analysis





1 TSE Notu: Atıf yapılan standardların Türkçe adı ve numarası 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar
bu standardın hazırlandığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk standardlarıdır.


Yüklə 273 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə