Ttb sürekli Tıp Eğitimi Dergisi
Yüklə 37,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
| • 2003 • cilt 12 • sayý 8 • 296 *Araþtýrma Gör.; Ankara Ü. Adli Týp AD, Ankara ** Yüksek Lisans Öðr.; Ankara Ü. Týp Fak. Adli Týp AD, Ankara ***Prof.; Ankara Ü. Týp Fak. Adli Týp AD, Ankara Dr. Fatih Yaðmur*, Arif Bozbýyýk**, Dr. Ý. Hamit Hancý*** Elektromanyetik Dalgalarýn Ýnsan Biyokimyasý Üzerine Etkileri Elektromanyetik dalga bir radyo frekans kaynaðýndan üretilen ve boþlukta yayýlan bir alandýr. Günlük yaþantýmýzda ne kadar sýk ve uzun süreli kullandýðýmýzýn farkýna bile varmadýðýmýz elektronik cihazlar elektromanyetik alan (EMA) yaratmaktadýr. Elektronik cihazlardan üretilen elektromanyetik dalgalarýn gücü ister yüksek, ister düþük olsun, bu dalgalar insan vücudunda etkili olmaktadýr. Elektromanyetik dalgalar (EMD) vücuttaki dokulara (1) ýsýtarak ve /ya da (2) kimyasal deðiþimlere yol açarak zarar verirler. Yüksek güçlü EMD ýsýya baðlý zarar verirken, düþük watt'lý EMD'nin uzun süre alýnmasýyla dokularda kimyasal deðiþmeler nedeniyle zararlý etkiler ortaya çýkar. Elektromanyetik radyasyonlar boþlukta yayýlma özelliðine sahiptir. Bu tür dalgalar dalga boylarý ve frekanslarý ile belirlenir. Tüm EMD, boþlukta ayný hýzla yayýlýr. Bu hýz ýþýk hýzýna eþit olup saniyede 300.000 km'dir. Dalga boyu son derece küçüldüðünde elektromanyetik radyasyon (EMR), madde ile karþýlaþtýðýnda, dalga olmaktan çok bir enerji kümesi gibi davranýr. Bu enerji kümelerine "kuantum" ya da “foton” denir. Bu tipteki EMR'ler, X ve gamma ýþýnlarýdýr. Bu ýþýnlar hücrelerdeki molekülleri bir arada tutan atomik baðlarý kýrarak atomlarý ya da molekül parçalarýný pozitif ya da negatif yüklü duruma getirebilecek yeterli enerjiye sahiptirler. Enerjileri çok yükselen bu ýþýnlar moleküllere çarptýðýnda onlarý iyonlaþtýrarak, molekül yapýsýný, yani yaþamsal iþlevlerini bozar ve böylece olumsuz biyokimyasal tepkimeler sonucunda kanser oluþumunu kolaylaþtýrýr. Yapýlan çalýþmalarda X ve gamma ýþýnlarýna maruz kalan insanlarda, kanserlerin oluþumu artmýþtýr. Bu nedenle bu ýþýnlar "iyonlaþtýrýcý elektromanyetik radyasyon" olarak tanýmlanýr. Bir diðer EMR grubu ise, noniyonize radyasyon, yani iyonlaþtýrmayan EMR grubudur. Noniyonize radyasyon (NIR) atomik baðlarý kýrmak için yeterli enerjiye sahip olmayan fotonlarý içeren elektromanyetik parçalar için genel bir terimdir. Bu gruba giren dalgalar, az enerjiden yüksek enerjiye doðru, radyo dalgalarý, mikro dalgalar, infrared radyasyon, görünür ýþýnlar, laser ýþýnlarý, ultraviyole ýþýnlarý olmak üzere sýralanýrlar. Yüksek yoðunluktaki NIR biyolojik sistemde iyonizasyona neden olmayabilir. Bununla birlikte baþka biyolojik etkileri görülebilir. Örneðin ýsýnmaya, kimyasal reaksiyonlarda deðiþmeye ya da hücreler ve dokularda elektrik akýmýnýn indüklenmesine neden olabilirler. Farklý frekanslardaki EMD hücre, bitki, hayvan ya da insanlar gibi farklý biyolojik sistemleri deðiþik biçimlerde etkilerler. Biyolojik sistemlerdeki etkileri EMD’nin yoðunluðuna, biraz da fotonlarýn sahip olduklarý enerji miktarýna baðlýdýr. Elektromanyetik Radyasyonun Biyolojik Etkileri Biyolojik etki ile yan etki arasýndaki farký anlamak önemlidir. Biyolojik etki, sistemde EMD'ye maruziyet sonucunda ölçülebilir ya da dikkate deðer fiziksel deðiþiklikler olduðunda ortaya çýkar. Yan etki ise biyolojik etkinin vücudun tolere etme sýnýrlarýnýn dýþýna çýktýðýnda oluþur ve sonuçta zararlý etkilere yol açar. Bugün üzerinde çalýþýlan konulardan biri de radyo dalgalarýnýn ve cep telefonlarýnýn kullaným frekanslarýnýn yükseltilmesi ve mikro dalga özelliði göstermesidir. Halkýn bu tipteki dalgalar hakkýnda yeterli bilgiye sahip olmamasý kuþkular oluþturmuþtur. Ülkemizde, cep telefonu pazarlayan þirket ve kurulan baz istasyonu sayýsýndaki artýþ ve bunlarýn düzensiz olarak her yere konuþlandýrýlmasý, denetimsizlik, bu tedirginliði giderek artýrmaktadýr. Diðer yandan, alternatif akýmla çalýþan bütün cihazlarýn çevresinde ya da üzerinden alternatif akým geçen yüksek gerilim hatlarýnýn çevresinde bir elektromanyetik alan oluþur. Yapýlan çalýþmalarda, EM alanla karþýlaþan deney hayvanlarýnda çeþitli olumsuz etkiler belirlenmiþtir. Ayrýca EM alan bulunan yerlerde çalýþanlarda, depresyon, lösemi, santral sinir sistemi kanserleri, melanom ve akciðer kanseri gibi bazý hastalýklar ile iliþkinin belirlenmesi için çeþitli araþtýrmalar yapýlmýþtýr. Bu amaçla yapýlan bir çok deneyde, yinelenebilirlik konusunda sorunlarla karþýlaþýlmaktadýr. EM frekans ile hücre biyolojisi arasýndaki iliþki konusundaki bilgimiz çok sýnýrlýdýr. Bütün doðru etmenlerin kontrol edilip edilmediði konusunda kesin bir yargýya varmak zordur. iþlevlerini denetleyen cihazlarda yaratabileceði etkileþim nedeniyle kesinlikle yasaklanmalýdýr. Cep telefonlarýnýn toplu taþýma araçlarýnda, elektronik haberleþme yapan sistemleri, olumsuz yönde etkilemesi nedeniyle, kazalarýn önlenmesi amacýyla, cep telefonlarýnýn bu tür araçlarda kesinlikle kapalý tutulmasý gerekir. Bu konudaki uyarýlarýn, görsel olarak ve araçlarda anonslar yapýlarak, halkýn uyarýlmasý ve bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Güvenlik Standartlarý EM radyasyon kirliliði daha çok geliþmiþ bölge ve ülkelerin ciddi bir sorunudur. BM Ýnsan Çevre Koruma Konferansý elektromanyetik dalga radyasyonunu "kontrol altýna alýnmasý gereken" bir kirlilik olarak belirlemiþtir. Dünya Saðlýk Örgütü’nün Uluslararasý EMF Projesi, statik elektrik, manyetik alanlar, düþük frekanslý alanlar, mikrodalga alanlarý, radyo frekansý konusunda, beliren saðlýkla ilgili endiþeleri dile getirmektedir. Dünya Saðlýk Örgütü ve bazý kuruluþlar ile kimi ülkeler güvenlikli radyo frekansý radyasyonu üzerinde çalýþmalar yapmakta ve öneriler geliþtirmektedir. Maruz kalýnan EMF'nin insan saðlýðýna olumsuz etki yapýp yapmadýðýný ve insan yapýmý EM alan oluþturan araçlarýn kullanýmýnýn güvenli olup almadýðýný belirleyebilmek için uluslararasý çeþitli kýlavuzlar ve standartlar geliþtirilmiþtir. Bu standartlar, bu yenilenebilir etkileri araþtýran çeþitli araþtýrmacý gruplarýnýn bulgularý kullanýlarak geliþtirilmiþtir. Amerikan Ordusu Radar Ýstasyonlarýnda 10 -2
W/cm 2 lik bir deðere uzun süre maruz kalmadan sonra herhangi bir yan etki kaydedilmemiþtir. Nato da güvenlik sýnýrý olarak -5x10 -4
W/cm 2 deðerini kabul etmiþtir. Sovyetlerde maksimum izin verilen miktar 10 -5 /cm 2 dir. Dünya Saðlýk Örgütü noniyonize radyasyondan korunmasý alanýnda çalýþan bir sivil toplum örgütü olarak Uluslararasý Non- iyonize Radyasyondan Korunma Komisyonunu (ICNIRP) resmi olarak tanýmýþtýr. ICNIRP ultraviole radyasyon, görünür ýþýk, kýzýlötesi radyasyon, radyo dalgalarý ve mikro dalgalarýný da içine alan tüm elektromanyetik alanlardan etkilenme limitlerini belirleyen uluslararasý bir kýlavuz hazýrlamýþtýr. Her ne kadar farklý frekanslarda ve etkilenme düzeylerinde çeþitli biyolojik etkileri gözlenmiþ olsa da, elektromanyetik dalgalarýn tehlikeli mi yoksa güvenilir mi olduðu konusunda ki çeliþki sürmektedir. • 2003 • cilt 12 • sayý 8 • 297 Elekromanyetik dalgalarýn etkileri virüsler, bitkiler, domuzlar, böcekler, kuþlar ve kurbaðalarda kas-sinir preparatlarý üzerinde incelenmiþtir. Bu deðiþik deney hayvanlarýndan elde edilen bulgular kýsa dalgalar ile mikrodalgalar arasýndaki frekansa sahip olan elekromanyetik dalgalarýn biyolojik etkilerinin etki alaný ile doðru orantýlý, dalga uzunluðu ile ters orantýlý olduðunu göstermiþtir. Elektromanyetik radyasyonlarýn (radyo frekanslarý, mikro dalgalar, infrared, görünür ve UV ýþýnlarý) ve bu ýþýnlarý kullanan ya da yayýnlayan cihazlarýn çevreye yaydýðý EM alanýnýn, biyolojik sistemler ve insan saðlýðý üzerine olumsuz etkileri, yapýlan çok sayýda deneysel çalýþmayla kanýtlamaya çalýþýlmaktadýr. Cep telefonlarý ve baz istasyonlarý gibi EM radyasyon ve EM alan oluþturan cihazlarýn etkilerinin toplum saðlýðý açýsýndan çok ciddi saðlýk riskleri oluþturabileceðini; bu olumsuzluklarýn ortaya konmasýnýn uzun yýllar alabileceðini, bu nedenle, bugünden önlem alýnarak ileride ortaya çýkmasý olasý zararlarýn engellenebileceðini deðerlendirmek doðru bir yaklaþým olacaktýr. Cep telefonu baz istasyonlarý, oluþturduðu saðlýk riskleri dolayýsýyla, okul bahçeleri,kreþler, hastaneler, parklar gibi çocuklarýn, hastalarýn ve yaþlýlarýn daha çok bulunduðu toplu yaþam ve kullaným alanlarýna kesinlikle kurulmamalýdýr. Ýnsanlarýn toplu yaþadýðý bina tepelerine baz istasyonlarýnýn kurulmasý iþlemi, kat sahiplerinin kararýna býrakýlmamalýdýr. Özellikle EM radyasyon ve EM alana maruz kalan çalýþanlarda, ortaya çýkacak olumsuzluklarýn saptanabilmesi için iþyeri hekimleri tarafýndan periyodik incelemelerin ve çalýþma çevresi ölçümlerinin yapýlmasý gerekmektedir. Belki de EM radyasyona ve EM alana en fazla maruz kalan meslek gruplarýndan birisi hekim grubudur. Uzun süre kýsa dalga cihazlarý ile temas halinde bulunan fizik tedavi çalýþanlarý, genel keyifsizlik, halsizlik, apati, anksiyete ve baþ aðrýlarýndan yakýnmaktadýrlar. Bu nedenle saðlýk çalýþanlarýnýn da bu maruziyetler konusunda hýzla bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Hatta saðlýk çalýþanlarýnýn çalýþma alanlarýndaki saðlýk risklerinin belirlenmesi için hastanelerde "iþyeri hekimliði kurumu" en kýsa sürede oluþturulmalýdýr. Hastanelerde, ameliyathane ve yoðun bakým birimleri gibi yaþamsal önem taþýyan elektronik cihazlarýn bulunduðu yerlerde cep telefonlarýnýn kullanýlmasý, hastanýn yaþamsal Kaynaklar 1- http:// www. who.int/inffs/fact182 .html (Eriþim Tarihi; 2 Nisan 2002) 2- http:// www.cnn. com/ HEALTH/(Eriþim Tarihi; 2 Nisan 2002). 3- http:// www. geocities. com/ kbachhuber 2000/ ems. htlm (Eriþim Tarihi; 2Nisan 2002). 4- http:// www. renyuan.com/battery _renquingfu/(Eriþim Tarihi; 2 Nisan 2002). 5- Gök Þ., Soysal Z., Elektrik akýmlarýnýn Canlý Organizmada Meydana Getirdiði Lezyonlar 1983, Ýstanbul, S:130 Yüklə 37,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|