Tüberküloz Tedavisinde Yan Etkiler Dr. Özlen Tümer



Yüklə 474 b.
tarix02.06.2018
ölçüsü474 b.
#47097


Tüberküloz Tedavisinde Yan Etkiler

  • Dr. Özlen Tümer

  • Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahi Merkezi E.A.H.

  • 23.4.2008

  • Türk Toraks Derneği XI. Yıllık Kongresi

  • Antalya


  • Tüberküloz tedavisi bir çok ilacın birlikte kullanımı prensibine dayandığı için tek bir ilacın toksik etkisini belirlemek oldukça zordur.

  • Ayrıca ilaçların birlikte kullanımından kaynaklanan yan etkiler de ortaya çıkabilmektedir.

  • Yan etkilerin yönetimi: ilaçların düzensiz kullanımı sonucu ilaç direncine yol açabilir, ilaçlar kesilmediğinde de hastanın hayatını tehdit edebilir.



Yan etkiler için risk faktörleri

  • İleri yaş

  • Malnütrisyon

  • Hamilelik, emzirme

  • Alkolizm

  • KC yetmezliği

  • Kr. Böbrek yetmezliği

  • HIV enfeksiyonu



Plan:

  • TB tedavisinde kullanılan ilaçların özellikleri ve oluşturabilecekleri yan etkiler

  • Yan etkilerin yönetimi

  • İlaç etkileşimleri



Tüberküloz tedavisinde kullanılan majör (birinci sıra) ilaçlar

  • İsoniazid

  • Rifampisin

  • Pirazinamid/Morfozinamid

  • Etambutol

  • Streptomisin





İSONİAZİD (H)

  • 1912’de keşfedilmiş, 1952 yılından beri TB tedavisinde etkisi biliniyor.

  • Oral yolla kullanılan, ucuz, hastalar tarafından iyi tolere edilen sentetik bir ilaçtır.

  • Basilin hücre duvarında bulunan mikolik asit sentezini bozar.

  • Aç karına,tek dozla alınır. 1-2 saatte etkili serum konsantrasyonuna ulaşır. BOS’a geçer.



İsoniazid

  • Koruyucu tedavide kullanılır.

  • Asetilasyon ile metabolize edilir. Genetik olarak hızlı ve yavaş asetilleyiciler vardır.

  • Karaciğerde inaktif metabolitlere çevrilir, idrarla atılır.



İsoniazid’e bağlı yan etkiler

  • Hepatotoksisite:Genellikle tedavinin ilk 3 ayında çıkan hepatotoksik yan etki 20 yaş altında görülmez.Günlük alkol alımı hepatotoksisite gelişme riskini arttırır.

  • Periferik nöropati: Erişkinlerde günlük doz 300 mg’ a kadar nöropati gelişmez. Günde maks. 10-15 mg piridoksin dozu koruyucu olarak önerilir.

  • Hamilelik, alkolizm, yaşlılık durumunda, epileptik, üremik, diyabetik hastalarda önerilir.Parestezi ile başlar, ayaklarda ve ellerde yanma hissi oluşur.

  • Periferik nöropati gelişen vakalarda ilaç kesilir. 100-200 mg/gün piridoksin başlanır.H’nın etkisini azaltabileceği bilinmeli.



İsoniazid’e bağlı yan etkiler

  • Epileptik nöbet, halusinasyon, psikoz, optik nörit

  • İdiosenkratik reaksiyonlar: Lupus, hematolojik hastalıklar (hemolitik anemi), romatizma benzeri sendrom, alopesi

  • Aşırı duyarlılık reaksiyonları: İlaca bağlı ateş, astım, dermatit.



RİFAMPİSİN (R)

  • 1966 dan beri klinikte kullanılan, oldukça güçlü, semisentetik ve bakterisit etkisi olan bir ilaçtır. Bakterilerde DNA tarafından düzenlenen RNA sentezini bozmak sureti ile etki eder.

  • Oral yolla tek doz halinde ve aç karnına alındığında barsaklardan çabuk ve tam olarak absorbe edilir.Tüm vücut sıvılarına geçer. BOS’ta plasmanın %20’ si kadar bulunur. Anne sütü ile çocuğa geçer.

  • KC’de metabolize olur. Safra ve idrarla atılır.

  • Metabolitleri idrar, ter, gözyaşını boyar (turuncu-kırmızı). Kontakt lens kullananlar uyarılmalı.



RİFAMPİSİN’in Yan Etkileri

  • Tedavi başlangıcında bilirubin ve KC enzimlerinde yükselme

  • Hepatotoksisite

  • Flu sendromu: Kas, eklem ağrıları, ateş bulguları ile gribe benzer bir sendrom. İlaç yüksek doz kullanıldığında görülür.

  • Kaşıntı ve ilaca bağlı ateş

  • Akut böbrek yetmezliği, trombositopenik purpura, hemolitik anemi, toksik epidermal nekroliz, amenore, anafilaktik şok, psödomembranöz kolit, lupus,myopati





PİRAZİNAMİD (Z)

  • Hücre içindeki basillere bakterisit etkili olduğu ve kısa sürede sterilizasyon yaptığı anlaşılmıştır. Tüm tedavi rejimlerinde tedavinin ilk 2 ayında vazgeçilmez ilaç olmuştur.

  • Tüm vücut sıvılarına yayılır. KC’de inaktive olur. İdrarla atılır.



Pirazinamid’in Yan Etkileri

  • Hepatotoksisite

  • Hiperürisemi: Pirazinamidin tubuler ürik asit sekresyonunu inhibe etmesi nedeniyle vakaların %40’ında serum ürik asit düzeyi normalin üzerine çıkar.

  • Gut benzeri Artralji: pirazinamid kullanılan hastalarda poliartraljiye sık rastlanır.

  • Diğer:Döküntü,bulantı, anemi, lupus, konvulsiyon,fotodermatit



ETAMBUTOL (E)

  • 1961 yılından beri kullanılan sentetik bir ilaçtır.

  • Oral yolla kullanılır. Yemekle emilimi etkilenmez.

  • BOS’a geçişi iyi değildir.

  • İdrarla atılır. Böbrek fonksiyonları bozuksa serum seviyeleri takip edilmelidir.



Etambutol’un Yan Etkileri

  • Optik Nörit: Yüksek doz kullanılan hastalarda tedaviye başladıktan sonra ortaya çıkar. Görme bulanıklaşır. Yeşil kırmızı renk ayrımı güçleşir. Daha sonra santral skotom ve periferik görme alanında daralma olabilir.

  • İlaç kesilir ve tedaviden çıkarılır. Genellikle reversibl’dir.

  • Aplastik anemi

  • Döküntü, Lupus eritematosus, Trombositopeni

  • Hiperürisemi



STREPTOMİSİN (S)

  • 1946 yılından beri kullanılan bir aminoglikozittir.

  • Intramüsküler uygulanır.

  • Bazen intravenöz uygulama tercih edilir.

  • Yaşlılarda doz düşürülür.

  • Hücre duvarından ve biyolojik zarlardan geçmez, buna rağmen menenjit TB’de olduğu gibi inflamasyonlu zarlardan geçmektedir.



Streptomisin’in yan etkileri

  • Ototoksisite: Vertigo,ataksi, işitme kaybı

  • Nefrotoksisite

  • Elektrolit ve tuz dengesizliği

  • Ateş ve döküntü

  • Aşırı duyarlılık reaksiyonu, anafilaksi



TİOASETAZON

  • 1960’tan beri özellikle gelişmekte olan ülkelerde İsoniazid ile birlikte kullanılmıştır. Bugün için E bu ilacın yerini almıştır.

  • Yan Etkiler: özellikle HIV(+)’lerde fazladır.

  • Gastrointestinal bulgular

  • Santral sinir sistemi bulguları

  • Deri lezyonları

  • Agranulositoz



Kullanılan ikinci sıra ilaçlar



Kullanılan ikinci sıra ilaçlar(2)



İkinci sıra ilaçlarla sık karşılaşılan yan etkiler



İLAÇLARIN NEDEN OLDUĞU YAN ETKİLERİN YÖNETİMİ



Minör Yan Etkiler

  • İştahsızlık, bulantı, karın ağrısı,

  • Eklem ağrısı

  • Ayakta yanma hissi

  • Kırmızı idrar, gözyaşı vb.

  • Kaşıntı



Mide-barsak yakınmaları

  • (Karın ağrısı,bulantı,kusma)

  • İlaç verilme saatleri değiştirilebilir, dozlar bölünebilir, az yemekle verilebilir.

  • Antasitler (ilaçlardan 2 h önce veya sonra)

  • Anti-emetik

  • H2blokerleri

  • Sorumlu ilaç kısa süre tedaviden çıkarılabilir.

  • Sorumlu ilaç kesilebilir.



Periferik nöropati

  • Periferik nöropati

  • INH

  • Aminoglikozitler Piridoksin 300mg

  • Sikloserin CM,egzersiz

  • Kinolonlar

  • İlaç kesilebilir

  • Artralji

  • PZA

  • Kinolonlar NSAI ilaçlar,egzersiz



Majör yan etkiler

  • Hepatotoksisite

  • İşitme kaybı, dengesizlik

  • Aşırı duyarlılık reaksiyonu-Anafilaksi

  • Görme bozukluğu

  • Akut böbrek yetmezliği

  • Trombositopenik purpura

  • Hemolitik anemi



Hepatotoksisite

  • INH,RIF, PZA

  • Etionamid,Kinolonlar,PAS

  • Hastanede tedavi edilmesi uygundur. Tedavi kesilir. Enzimler normal seviyeye dönünce tedavi yeniden başlanır.

  • Tekrarlarsa E ve S ile birlikte sorumlu tutulan ilaç ilk olarak düşük dozdan başlanarak basamaklı olarak tam doza geçilir. (HRZ)



Cilt reaksiyonları

  • Kızarıklıklar ve kaşıntı sık görülür. Antihistaminiklerle tedavi edilebilir.

  • Ciltte aşırı duyarlılık reaksiyonları daha ender: SM, PAS, TH

  • Eksfoliyatif dermatit

  • Stevens-Johnson Sendromu:

  • Müköz zarları da tutan toksik epidermal nekroz





İşitme kaybı

  • Aminoglikozitler

  • Kapreomisin daha az toksik

  • Uzun süreli tedavi başlamadan önce odyometri yapılarak takibi önerilir.

  • Doz azaltılır veya kesilir.



Psikotik reaksiyon-Depresyon-Konvülsiyon

  • INH

  • Sikloserin

  • Kinolonlar

  • Antipsikotik-antidepresan-antikonvülsan tedavi

  • Piridoksin 300 mg

  • Gözlem altında tutulur (İntihar,zarar verme)

  • Doz azaltılır veya kesilir.



TÜBERKÜLOZ İLAÇLARININ DİĞER İLAÇLARLA ETKİLEŞİMLERİ



İSONİAZİD

  • Fenitoin

  • Karbamazepin

  • Warfarin

  • Diazepam

  • Teofilin

  • Prednizolon

  • Ketokonazol



INH

  • PAS

  • İnsulin

  • Karbamazepin

  • Teofilin

  • INH asetominofene bağlı KC toksisitesini arttırır.



RİFAMPİSİN sitokrom p450’yi indükler

  • Oral antikoagülanlar

  • Oral kontraseptifler

  • Oral antidiabetikler

  • Kortikosteroid

  • Digoxin

  • Verapamil

  • Insulin

  • Antifungal,kloramfenikol

  • Teofilin

  • Proteaz inhibitörleri ve

  • Non-nükleozid revers transkriptaz inhibitörleri



RIF

  • Kotrimoksazol RIF etkisini arttırır.

  • Ketokonazol birlikte alındığında RIF’in emilimini bozar ve tedavide başarısızlığa yol açabilir.



Pirazinamid

  • Allopürinol plazma seviyesini yükseltir. Bu nedenle artralji tedavisinde yararlı değil.

  • Etambutol

  • Aluminyum-Magnezyum antasidler emilimini bozar.

  • Streptomisin

  • Furosemid gibi diüretikler ototoksik etkisini arttırır.



Kaynaklar

  • Toman’s Tuberculosis 2004

  • H. Rieder/Interventions for TB Control and Elimination IUATLD 2002

  • WHO,Treatment of TB 2003

  • ATS: Hepatotoxicity of antituberculosis Therapy. 2006

  • PIH/Medical management of MDR-TB 2003



Yüklə 474 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə