Turizm ve Arastırma Dergisi

 

 

Turizm ve Arastırma Dergisi

 

Journal Of Tourism And Research

 

 

Cilt / Volume: 5 

Yıl

 / Year: 2016 

Sayı

 / Number: 1 

 

 

 

39

 

 

 

 

4. 

LĠTVANYA ETNĠK TURĠZMĠN

 

POTANSĠYELĠ

 

 

Litvan

ya Batı Avrupa‟dan farklı olarak, sanayi ve kentleşmeden fazla 

etkilenmemiş, geleneksel yaşam tarzlarını ve geleneklerini koruyan bir ülkedir. 

Bundan dolayı ülkenin

 

özgün doğal çevresi ve kültürü, etnoloji, el sanatları ve 

geleneksel yaşam tarzları ile ilgilenen turist grupları Litvanya‟yı çekici 

bulmaktadırlar.

 

Farklı  bölgelere  özgü  peyzaj,  yerleşim  alanları  ve  kültürel  değerleri  taşıyan 

Litvanya  Devleti  koruma  altındaki  alanlara,  Milli  Parklar  denilmektedir.  Litvanya, 

Milli  Parklarda  ziyaretçilere  doğa  ve

 

kültürel  değerler  ile  tanışma  fırsatı 

sunmaktadır. İnsan faaliyetlerinin kısıtlı olduğu bölgelerde, doğa korumasına önem 

verilmektedir.  Litvanya‟da  beş  adet  Milli  Park  bulunmaktadır:  Aukštaitijos, 

Žemaitijos, Tarihi Trakai, Dzūkijos ve Kuršių Nerijos.

 

Tar

ihi Trakai Milli Parkında yer alan Trakai şehri,  göller arasındaki kaleleri, 

geleneksel  tarım  sürdüren  eski  köyleri  ve  orijinal  kalmış  doğa  bölgeleri  ileTrakai 

kültürel  peyzajını  korumakta  ve  Litvanya  etnik  azınlık  grubu  Karay  Türklerine  ev 

sahipliği yapmaktadır.

 

4.1  

Trakai ġehri

 Tarihi 

 

Taş  devrinden  beri  insanlar  Trakai  şehrinde  tarımcılık  ve  hayvancılık 

yapmakta  ve  yabani  hayvanlardan  ve  düşmanlardan  korunmaktadır.  İlkel  toplum 

zamanlarından  kalma  Trakai  topraklarında  mitolojik  ve  pagan  kültür  unsurlarını 

t

aşıyan  höyükler,  mezarlıklar,    ilkel  kamplar,  antik  köylerin  izleri  ve  sur  duvarları 

bulunmaktadır. OrtaÇağ döneminde Trakai Litvanya Grandüklerinin taht yeri olarak

 

kullanılmıştır.

 

Haçlıların  saldırıları  arttıkça  Trakai  Yarımada  Kalesi  ve  Ada  Kalesi  inşa 

edilmiştir. Litvanya devletini koruyacak,  Doğu ve Batı fatihlerinden koruma amaçlı 

Trakai  çevresinde  ve  merkezinde  iç  ve  dış  savunma  sistemleri  kurulmuştur.  Dış 

savunma sistemi çevredeki höyükler ve Tatar yerleşim yerlerinden oluşmaktadır. İç 

savunmada  ise 

Ada  ve  Yarımada  kaleleri,  savunmaya  hazırlıklı  kiliseler,  Tatar  ve 

Karay Türklerinin yaşadıkları Trakai yerleşim yerleri kullanılmaktadır.

 

4.2  

Litvanya’da Karay Türklerinin

 Tarihi 

 

Karay Türklerinin Litvanya‟daki tarihi 1397

-

1398 yılında başlamaktadır. Altın

 Ordu 

bozkırlarına düzenlenen sefer sırasında Litvanya Grandükü Vytautas Kırım‟dan 

birkaç yüz Karay ailesi getirip onları Litvanya Grandüklüğü topraklarına 

yerleştirmiştir. Grandük Vytautas Karayları, sadık koruyucusu ve cesur askerleri 

olarak görmekteydi.Litvanya Grandükü ve Karaylar arasındaki ilişkiler her zaman iyi 

olmuştur. Bugünlere kadar Karaylar tarafından Vytautas‟a duyulan saygı, başka bir 

deyişle kültü (hikâyeler, efsaneler, şiirler)  ve

 

Vytautas‟ın

 

onları

  en 

sevdiği

 

yerleşim

  yerlerinden  birinde 

–

  Ada  Kalesine 

köprü

  ile 

ulaşılan tek sokağa, 

Trakai‟ye yerleştirmesi bunu kanıtlamaktadır. Böylece Vytautas kendisine koruma 

sağlamıştır. 1930 yılında Litvanya Grandükü Vytautas‟ın (Karaylar tarafından Vatat 

Bijus „düşmanları yenen kral‟ olarak adlandıran) 500‟üncü ölüm yıldönümü Vilnius 

Kenesası‟nda ibadet töreni düzenlenmiştir (Kobeckaite, 1997, s. 42).

 

 

 

---

 

 

Turizm ve Arastırma Dergisi

 

Journal Of Tourism And Research

 

 

Cilt / Volume: 5 

Yıl

 / Year: 2016 

Sayı

 / Number: 1 

 

 

 

40

 

 

 

 

Hukuki  durumlarına  göre  Karaylar  hem  yerel  halktan  hem  Litvanya‟da 

yaşayan  diğer  etnik  gruplarından  farklıdır.Tatarlar  ve  Yahudiler  gibi  Hıristiyan 

olmam

alarına  rağmen  Karayların  şehir  yöneticisi  tarafından  yönetilen  idari  ve 

hukuki özerkliği vardır.

 

Litvanya‟da  yaşayan  Karaylar  askeri  ve  sivil  olmak  üzere  iki  zümreden 

oluşmaktaydı.Trakai‟de  asker  olarak  görev  yapan  Karaylar  şehir  güvenliğinde  ve 

kalelerin 

korunmasında  görevlendirilmişti.  Sonraki  dönemlerde  Trakai  kalelerinin 

askeri önemi sona erince, bu göreve artık gerek kalmamıştır. Karaylar hakkındaki 

döküman kalıntılarında kendileri tarafından Grandükün albayları olarak adlandıran 

Karaylar, hükümdarın yanında ayrı bir Karay biriminin olduğu tahmin edilmektedir. 

Ayrıca  askerlik  yapan  Karaylar  askeri  zümreye  ait  haklarını  kullanmışlardır 

(Kobeckaite, 1997, s. 48). 

İki Türk milleti, Tatar ve Karaylar Litvanya‟da 600 yıldan uzun bir süredir

 

yaşamaktadırlar.

 

Dil ve köken açısından en eski Türk kabilelerinden olan 

Kıpçaklardan

 

gelmektedirler. Kıpçak ismi ilk kez M.Ö. I. bin yılında Orta Asya 

Kroniklerinde geçmektedir.

 

Kıpçaklar  en  büyük  Türk  etnik  ve  dilsel  topluluklardan  birini 

oluşturmaktadırlar.  XX  yy.  ortasında  dünyada  35  Türk  boyu(yaklaşık  70  milyon 

insan)  bulunmaktaydı.  Bu  boylardan  10  tanesi  (yaklaşık  15  milyon  insan)  Kıpçak 

grubundan gelmekte,  11‟i  (37 milyon insan) Oğuz grubundan gelmekteydi. En çok 

Kıpçak  Orta  Asya‟da,  Çin‟de,  Kafkas‟ta,  Moğolistan‟da,  Türkiye‟de  yaşamaktadır 

(Kobeckaite, 1997, s. 12). 

Eski  Ahit,  Karayların  dininin  temelidir  ve  “On  Emir”  onun  en  önemli 

parçasıdır.  Kendine  has  olan  dogmaları,  dini  gelenekleri,  dini  hiyerarşisi  olan 

Karaizm, VIII yy. Abbasi halifesi Mansur zamanında Irak‟ta doğmuştur. Karay dini 

Tevrat‟ın  yazılı  yorumları  ile  bozulmaya  karşı  bir  protesto  olarak  ortaya  çıkmıştır. 

Anan ben David Karaizm'in kurucusu olarak bilinmektedir. 

Karay  kelimesi  Yahudi  literatüründeki  ananeyi,  yani  sözlü  geleneği  kabul 

etmeyen,  sade

ce  Tevrat‟ı  kabul  eden  Musevilik  mezhebi  mensuplarına  verilen 

isimdir. Günümüz Karay Türklerinin bazıları, kendilerine Yahudi dedirtmedikleri gibi, 

Museviliğin bir mezhebi tanımlamasını da kabul etmemektedirler (Gülsevin, 2013, 

s. 208). 

Karaylar  ibadethane  olarak  "kenesa"da  dua  etmektedirler.  Kenesa  Arap  

dilinde  kilise  anlamını  taşımaktadır.  En  eski  Litvanya  kenesası  XV  yy.  Trakai‟da 

inşa edilmiş ve bugünkü Karay sokağında bulunmaktadır. Litvanya‟da Trakai‟da ve 

Vilnius‟ta  iki    tane  Karay  kenesası  bulunmaktadır.  Eskiden  kenesalar  başka 

Litvanya  şehirlerinde 

- 

Birzai‟da,  Naujamiestis‟te  ve  Panevezys‟tede  vardı.  Karay 

dini  kültürü  Sovyet  döneminde  bile  Litvanya‟da  devam  ettirilmiştir.Avrupa‟nın 

kapanmayan tek kenesası Trakai kenesasıdır(Kobeckaite, 1997, s.

 22). 

Etnik, coğrafi veya dil özelliği farklılıklarına göre yapılmış olan Türk lehçeleri 

tasniflerinde  Karayca;  etnik  bakımından  „Kıpçak;  Kıpçak

-

Polovets‟,  coğrafi  konum 

olarak „Batı; Kuzeybatı; Karadeniz

-

Hazar çevresi‟, dil özellikleri bakımından da „tav; 

t

avlı; kalgan‟ grupları içinde gösterilmiştir (Eren, 1983).

 

 

 

---