Turizm ve Arastırma Dergisi
Journal Of Tourism And Research
Cilt / Volume: 5
Yıl
/ Year: 2016
Sayı
/ Number: 1
41
Türkologlar tarafından Kıpçakçanın bir kolu olarak gösterilen Karayca, aslen
Kırım bölgesinde şekillenmiş olmakla birlikte, farklı 3 bölgede nispeten farklılaşmış
3 ağza ayrılmıştır. Bunlar (Gülsev
in, 2013, s. 209):
1. Troki (Trakai)
ağzı
2.
Haliç
-Lutsk
ağzı
3.
Kırım
ağzı
Karaylar çevrelerinde pek bulunmayan, makbul karşılanmayan bir mezhebe
bağlı oldukları için; pek çok kez başka toplumların yadırgamaları, hatta
düşmanlıkları ile karşı karşıya kalmışlardır. Bu durum onların ya topraklarını
tamamen terk etmelerine ya da daha izole bir hayat sürmelerine sebep olmuştur.
Bu izolasyon, dillerinin başka Türk lehçelerinden etkilenmesini de nispeten
engellemiştir. Her ne kadar Kırım‟da kalanların dili Kırım Tatarcası'nın içinde
eridiyse de, Litvanya ve Polonya‟ya gidenlerin dilinde eski özellikler uzun süre
muhafaza edilmiştir (Gülsevin, 2013, s. 213).
Litvanya Karaylarının sosyal, kültürel, etnik, dini ilişkileri araştırmak amacıyla
1997 yılında Litvanya İstatistik
Departmanı "Litvanya‟daki Karaylar" isimli bir
araştırma yapmıştır. Bütün yetişkin Karayları ve karma ailelerin (eşlerden biri Karay
ise) üyelerine anket araştırması yapılmıştır. Araştırma zamanında 1997 yılın
başında Litvanya‟da 257 Karay yaşamakta, onların 32 tanesi 16 yaşına gelmemiş
çocuklardan oluşmaktaydı.En güncel olan 2011 yılındaki nüfus sayımı verilerine
göre Litvanya'da 241 Karay yaşamıştır. (Lietuvos Statistikos Departamentas,
2012).
4.3
Litvanya Karay Türklerin Kültürel
Mirası
Ünlü Türkolog Karay hahambaşı Seraya Şapşal (1873
-
1961)'un özel
koleksiyonundan alınan parçalar ile 1967 yılında Trakai‟da Karay etnografya
müzesi kurulmuştur.1951 yılında Şapşal‟ın koleksiyonu Trakai Milli Tarihi
Müzesi‟ne verilmiştir. Samuray zırhları, suaygırı deri kalkanı, mercanlar ile süslü
hançer, eyerler, tepsiler, tarihi ve etnografya koleksiyondan çeşitli Karay yaşam
tarzı ve el işi örnekleri koleksiyonda yer almaktadırlar.
Trakai Karayları ibadethanesi –
kenesaTrakai eski şehri Kuzeybatıda, Karay
sokağında yer almaktadır. Kenesa XIV yüzyıldan beri Karayların yaşadıkları
bölgede, Küçük bir şehirdedir. XVI yüzyılda yanmış ve 1533 yılında yeniden inşa
edilmiştir. XVIII yüzyılı kadar birkaç kez daha yıkılmış olup yeniden restorasyonu
yapılmıştır. 1794 yılında tekrar bir yangın yaşamış ve Slutsk ve Kırım Karayları
tarafından yeniden inşa edilmiştir. 1812 yılında Trakai‟den geçen Fransız askerleri
tarafından tekrar yakılmıştır. XIX yy. I. yarısında ahşap kenesası yeniden inşa
edilmiştir. 1903
-
1904 yılında kenesa 1898
-18
99 yılının projesine göre restore
edilmiştir.
Trakai şehrinde Uluslararası Yaz Karay Dili Kampı on iki kez düzenlenmiştir. Dil
kampı, Litvanya Karayları kültür topluluğu tarafından düzenlemektedir. Karayca
kampına dünyanın farklı yerlerinden Karaylar katılmaktadır. Her sene yaklaşık 80
kişi 2 haftalık yoğun programa dâhil olmaktadır. Nesli tükenmekte olan dünya diller
listesinde yer alan Karayca bu yaz kampında
sürdürülmektedir.
Turizm ve Arastırma Dergisi
Journal Of Tourism And Research
Cilt / Volume: 5
Yıl
/ Year: 2016
Sayı
/ Number: 1
42
Eski Karay MezarlığıTrakai şehrinin batısında yer almaktadır. Mezarlık XIV
yüzyılda kurulmuştur. Mezarlığın Kuzey tarafına 1710 yılındaki vebaya kadar
ölenler gömülmekte, Güney tarafına ise vebadan sonra 1932 yılına kadar ölenler
gömülmektedir. En eski mezar taşları basit taşlardan oluşmakta ve sonraki
dönemlerin
-
ornamentler ve İncil alıntıları ile süslenmiş taşlar bulunmaktadır.
Litvanya'da "Birlik" isimli Karay dans topluluğu Karay kültürünü sürdürmektedir.
Dans topluluğu "Sanduhač"ın devamı olan "Birlik" çocuk dans topluluğu 2010
yılında kurulmuştur. Karay kültürünü devam ettiren dans topluluğu, Karay
geleneklerini Litvanlara tanıtmakta, Litvan Tatarları topluluğu ile ortak programlara
ve uluslararası festivallere katılmaktadır.
Trakai eski şehrinde bulunan en önemli sokaklarından biri Karaylar sokağıdır.
Tarih boyunca Karaylar o
sokakta yaşamaktadırlar. Bütün etnografya evleri ahşap
tahtalar ile dekore edilmiştir. Geleneksel Karay evi sokağa bakan üç
pencereden
oluşmaktadır.
Efsaneye göre, Karay evi inşa edilirken, bir penceresini kendisine, diğerini –
Grandükü Vytautas'a, üçüncüsünü ise Tanrıya adamaktadır. Çoğu Karay
sokağındaki evler Litvanya kültür mirası listesinde ve koruma altındadır.
Trakai‟da en çok ziyaret edilen müze olan Trakai tarihi müzesi,Trakai Ada
Kalesinde yer almaktadır. 2009 yılında Trakai Ada Kalesi merkez sarayı sergisinde
yenilenmiş "Litvanya‟da Karaylar ve Tatarlar" isimli salon kapısını açmıştır. Müzede
geleneksel Karay ve Tatar yaşam tarzları ve kültürlerini yansıtan koleksiyon
bulunmaktadır. Koleksiyon geleneksel kıyafetlerden, ev gereçlerind
en ve askeri
aletlerinden
oluşmaktadır.
5. Alan
AraĢtırması
Bu çalışmanın amacı,Litvanya Trakai‟de yaşayan Karay Türklerinin etnik
turizm potansiyelinin incelenmesidir. Ayrıca, Litvanya turizminin doğru planlanması
için Türk turizm pazarının Karay Türklerine yönelik etnik turizm eğilimleri
araştırılmış ve etnik turizmin geliştirilebilmesi için bölgenin etnik turizm açısından
güçlü ve zayıf yönlerinin tespit edilmesi ve oluşabilecek olası sonuçları ile fırsat ve
tehditlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bunun yanında,Litvanya'nın en popüler
Türk turistik destinasyonlarından biri olan Trakai şehrinin Karay kültürü ve turizm
potansiyeli ortaya konmaya
çalışılacaktır.
Etnik turizmle ilgili Karay Türklerinin turizm potansiyelini araştıran bir çalışma
Türkiye'dedaha önce yapılmadığından dolayı, bu çalışmanın Karay Türklerinin
Türkiye'de tanınmışlığına katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Ayrıca, turistik ürün
olarak Karay etnik turizmi kullanılarak, Litvanya'ya Türk turist çekme stratejisinin
oluşturulması hedeflenmiştir.