Türk Dünyası Đncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XII/1 (Yaz 2012), s.167-192
.
B
B
B
B
AĞIMSIZLIKLARININ
AĞIMSIZLIKLARININ
AĞIMSIZLIKLARININ
AĞIMSIZLIKLARININ
2
22
20
00
0
.
. .
.
Y
Y
Y
Y
ILINDA
ILINDA
ILINDA
ILINDA
K
K
K
K
AZAKLARIN
AZAKLARIN
AZAKLARIN
AZAKLARIN
İİİİ
STİKLÂL
STİKLÂL
STİKLÂL
STİKLÂL
M
M
M
M
ÜCADELESİ
ÜCADELESİ
ÜCADELESİ
ÜCADELESİ
T
T
T
T
ARİHİNE
ARİHİNE
ARİHİNE
ARİHİNE
B
B
B
B
İR
İR
İR
İR
B
B
B
B
AKIŞ
AKIŞ
AKIŞ
AKIŞ
A
A
A
An
n
n
n Over
Over
Over
Overview
view
view
view of
of
of
of the
the
the
the History
History
History
History o
o
o
of
f
f
f the
the
the
the Kazakhs
Kazakhs
Kazakhs
Kazakhs’ ’ ’ ’ Struggle for
Struggle for
Struggle for
Struggle for Freedom
Freedom
Freedom
Freedom in
in
in
in t
t
t
the 20
he 20
he 20
he 20
th
th
th
th
Anniversary o
Anniversary o
Anniversary o
Anniversary of
f
f
f Their
Their
Their
Their Independence
Independence
Independence
Independence
Ali KAFKASYALI
∗
“Ben, öz halkımın katlanılmaza katlanıp, dayanılmaza da-
yanan sabrına hayranım! Sonsuz ve acımasız istilâ sellerinin
bazen kemirip öğüttüğü ve sürüklediği çok acı, kıyımlı za-
manlarda çile çekse de sağlam kalabilmeyi başarmıştır.”
-
Nursultan Nazarbayev -
ÖZET
ÖZET
ÖZET
ÖZET
Türkistan’dan göç eden Türk kavimlerinin bakiyeleri ile sonradan buraya gelen
muhtelif Türk boylarının birleşmesiyle oluşmuş bir Türk toplumu olan ve Türkis-
tan’ın otağası/ocak ağası sayılan Kazak Türkleri, bağımsız yaşamak için çok bü-
yük bedeller ödemek zorunda kalmışlardır. Abılay Han, Kenasarı, Tevke Han.
Bögenbay, Bükey Han gibi onlarca Kazak han ve beyinin olağanüstü gayretleri ile
bugüne gelmişlerdir. Kazakların tarihinde Kalmuk ve Rusların saldırı ve işgalleri
büyük yer tutmaktadır. Büyük güçlerin güdümüne giren ihtiraslı Kazak hanları-
nın isyan ve saldırıları da Kazakları çok uğraştırmıştır. Kazakların ordalara/cüzle-
re bölünmeleri veya diğer Türk tayfaları ile çekişmeye, didişmeye girmeleri her
defasında hasım güçlerin istilasını getirmiştir. Kazakistan, Ruslar başta olmak
üzere çeşitli işgal güçleri tarafından defalarca işgal edilmiş, mal varlıkları, sanat
eserleri yağmalanmış, insan güçleri sömürülmüş, ülke insanları siyasî, sosyal ve
kimyasal çalışmalarda denek olarak kullanılmıştır. İlminskilerin projeleri Çar ve
Sovyet yönetimlerinin uygulamaları ile dillerinden ve dinlerinden uzaklaştırıl-
maya çalışılmıştır. Hürriyet ve bağımsızlık mücadelesi verilirken yaşanan millî ve
manevî heyecan, ödenen bedeller zamanla unutulmuş, millî hasletler, manevî de-
ğerler, gerçek kahramanlar ihmal edilmiş, kurgulanmış kahramanlar sahneye çı-
karılmış, sonuçta yeniden felâketlerle karşı karşıya kalınmıştır. 20. yüzyılın son
∗
Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Türkoloji Fakültesi Öğretim Üyesi, Tür-
kistan – Kazakistan, akafkasyali@hotmail.com
ALİ KAFKASYALI
168
çeyreğinde bütün Kazak halkının, Sovyet hâkimiyetindeki diğer halklarla birlikte
bağımsızlık mücadelesi başlatmaları ve başarıya ulaşmaları asırlardır ödenen be-
dellerin semeresidir denilebilir. Kazakların son yüz yıllık tarihi okunduğunda
kahraman geçmişleri ortaya çıkacaktır.
Anahtar Kelimeler
Anahtar Kelimeler
Anahtar Kelimeler
Anahtar Kelimeler: Kazakistan, Kazak Türkleri, Kazakistan’ın Bağımsızlığı.
ABSTRACT
ABSTRACT
ABSTRACT
ABSTRACT
Part of the Turkic tribes which have moved from Turkestan, having united with
other various Turkic tribes, have created the Kazakh state which become one of
leading powers of Turkestan and which later paid much for independence.
Extreme efforts of Abylai Khan, Kenesary, Tauke Khan, Bogenbai, Bokei Khan
and other known historical persons have brought them to these days. There were
hard times throughout history of Kazakhs, such as the Jungarian invasion and the
Russian colonialism. Rebellious Kazakh leaders added more to the problems in
difficult times. Division of Kazakhs into the juz system, and collisions and
disagreements with the other Turkic peoples caused often foreign interventions
and invasions. Kazakhstan was colonized and exploited by various forces, mainly
Russia. Works of art were destroyed, and the population was exploited, creating
political and social injustice. And the imperial Russia tried to deprive the
Kazakhs of their language and religion with various projects. As a consequence,
the cost of the struggle for freedom was forgotten, besides the national spirit,
national values and real heroes, who replaced new, fictitious heroes. This was a
new catastrophe. In last quarter of the 20
th
century the entire Kazakh people,
together with the other peoples enduring the power of Soviets, rose against the
foreign administration. The result was indeed fruit of the centuries-long efforts
and struggles. History of the Kazakhs for last century would reveal the heroic
past of this people.
Key
Key
Key
Keywords:
words:
words:
words: Kazakhstan, Kazakhs, Independence of Kazakhstan.
Kazak Türkleri, Türkistan’dan göç eden Türk kavimlerinin bakiyeleri ile sonradan buraya
gelen muhtelif Türk boylarının birleşmesi ile oluşmuş bir Türk toplumudur. Asırlarca Tür-
kistan’ın otağası/ocak ağası görevini yürütmeye çalışan Kazak Türkleri, bağımsız yaşamak
için çok büyük bedeller ödemek zorunda kalmışlardır. Canıbek, Abılay Han, Kasım Han,
Kenasarı, İsatay, Er Esim, Tevke Han, Bögenbay, Karanbay, Abdulgaffar, Bükey Han gibi
onlarca Kazak han ve beyinin olağanüstü gayretleri ile bugüne gelmişlerdir. Defalarca Rusla-
rın desteğini alan kuzey komşuları Moğol/Kalmuklar ile Rusların yönlendirdiği ihtiraslı Ka-
zak hanlarının saldırılarına, zayıf duruma düştükten sonra ise bizzat Rusların saldırı ve isti-
lalarına maruz kalmışlardır.
Kazakistan’ın yeraltı ve yerüstü zenginliklerine, tarım, ziraat ve sanayi için çok elve-
rişli alanlara sahip olması komşu devletlerin iştahını sürekli kabartmıştır. Bu zenginliklere
sahip olmak için her türlü yola başvurmuşlardır. Basiretsiz ve dirayetsiz hanların yöneti-