Türk dünyasi iŞletme fakültesi uluslararasi iLİŞKİler böLÜMÜ YÜksek lisans biTİrme tezi
Yüklə 0,74 Mb.
|
SONUÇ XX yüzyılın sonlarında patlak veren Dağlık Karabağ sorununun temelleri XIX yüzyıla dayanıyor. Ruslar I Petro döneminde güvenlik ve startejik bakımdan önemli olan sıcak denizlere çıkış elde etmeye başlamışlardı. İran’la uzun süre devam eden savaşların sonunda 1828 yılında imzalanmış Türkmençay anlaşması ile ele geçirdiği topraklarda çoğunluğu oluşturan Türk Müslüman nüfusunu kendisi için tehlike sayarak bölgenin etnik yapısını Hristiyanlardan yana oluşturmak çabasına girmiştir. Bundan dolayı, XIX yüzyılda Osmanlı ve İran’dan bir milyona kadar Ermeni Azerbaycan’ın Erivan ve Karabağ, Gence ve Nahçıvan bölgelerine göçürülmüştür. Bu tarihlerden itibaren Ermeniler “Büyük Ermenistan” yaratmak iddialarını Güney Kafkasya’da Azerbaycan’a ait topraklar hesabına gerçekleştirmek eğilimine gitmişlerdir. Çarlık Rusyası ise Ermeni ve Müslüman nüfusu arasındaki gerginlikleri daha da teşvik ederek “parçala, hükmet” politikası uygulamaya başlamıştır. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği kurulduktan sonra aynı politika devam ettirilmiştir. Niktekim, SSCB potansiyel etnik münakaşaları teşvik ederek Birliğe karşı olan itirazları basdırmaya çalışmıştır. SSCB döneminde Ermeniler sürekli Dağlık Karbağ’la ilgili olarak toprak talebinde bulunuyorlardı. Bu konuda uzun süren tartışmalardan sonra 7 Temmuz 1923 tarihinde Azerbaycan SSC bünyesinde Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi’nin kurulması ile ilgili merkezin kararı kabul edildi. Ardından ise Ermeniler Dağlık Karabağ’da bulunen yer adlarını Ermenileştirmeye başladılar. XX yüzyılın 60 ve 80’li yıllarında da toprak iddiaları ve Azerbaycanlıların göçürülmesi devam ettirilmiştir. 1988—1989 yıllarında Azerbaycanlıların Ermenistan’dan kovulması süreci devam etmiş ve 1991 yılının 8 Ağustos tarihinde Nüvedi Köyü’nden son Azerbaycanlıların kovulmasıyla Ermenistan % 100 Ermenilerin yaşadığı bir ülke olmuştur. 1988 yılı 26-29 Şubat’ta Sumgayıt olayları yaşanmıştır ve bundan sonra Dağlık Karabağ münakaşası askeri çatışma aşamasına geçmiştir. Sumgayıt şehrinde bu tarihte 26 Ermeni ve 6 Azerbaycanlı katle yetirilmiştir. Bu olayların yaşanmasında Ermeniler, komünistler ve Batılı devetlerden ibaret 3 grubun eli vardı. Bu 3 grubun kendi çıkarları olmuş , ama en önemlisi Ermeniler burada yaşananları kullanarak, Dağlık Karabağ’ın ve orada bulunan Ermeni nüfusun “vahşi” Azerbaycan türklerinin devletinde kalmasının tehlikeli olduğuna dair sinyaller vermeye ve kendi kaderini tayin ilkesiyle ayrılıp Dağlık Karabağ devletini oluşturmak için bahane bulmuşlardı. Fakat, bu niyeti doğru algılayan Azerbaycan halkı da ayağa kalkmış, meydanlarda kendi hakkını arama eğilimine gitmiştir. Her ne kadar da onun sesini 1990 20 Ocak’ta yaşananlarla kesmeye çalışsalar da bu baş vermemiş, halk kendi etrafında daha da sıkı bir şekilde birleşmiştir. Bu olaylar sonucunda Azerbaycan kendi bağımsızlığını kazanmayı başarmış ve 1991 18 Ekim tarihinde bunu ilan etmiştir. Bağımsızlık kazandıktan sonra Azerbaycan’ın dış politikası 3 ayrı döneme ayrılıyor: Mütellibov, Elçibey ve Aliyevler dönemi. Bu dönemlerin her birinde dış politikanın ilgi alanlarında farklılıklar gözlemlense de Dağlık Karabağ soruununun çözüme kavuşturulması her zaman öncelikli hedef niteliği taşımıştır. Azerbaycan’ın ilk cumhurbaşkanı Ayaz Mütellibov döneminde Dağlık Karabağ sorununda Rusya’dan ve İran’dan beklenen yardım karşılıksız kalmış ve çare Batılı kurumlara müraacatda görülmüştür. Fakat, Hocalı soykırımının yaşanmasından sonra Mütellibov istifa etmek zorunda kalmıştır. İlk demokratik seçimlerle Azerbaycan’ın cumhurbaşkanı seçilen Ebülfez Elçibey döneminde de Batılı kurumlara sorunun çözümü doğrultusunda müraacat yapılmış, aynı zamanda bazı başarılı askeri operasyonlar gerçekleştirilmiş, fakat bu eylemler de bir sonuç vermemiştir ve Ermeniler Azerbaycan topraklarını işgal etmeye devam etmişlerdir. 1992 yılı 2 Nisan tarihinde Kelbecer Ermenistan tarafından işgale maruz kalmıştır. Sonuç olarak, Elçibey iktidarı da istifa ederek devlet başkanlığı görevini bırakmıştır. 3 Ekim 1993 tarihinde seçimler sonucunda iktidara gelen Haydar Aliyev döneminde Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ konusundaki haklı tutumunu dünya birliğine anlatma yönünde işler yapılmıştır. Bu dönemde 1993 23 Temmuz’da Ağdam, 23 Ağustos’ta Cebrayıl ve Füzuli, 31 Ağustos’ta Gubadlı ve 29 Ekim’de Zengilan işgal edilmiş ve BMGK Dağlık Karabağ sorunu ile ilgili 4 karar kabul etmiştir. Haydar Aliyev yönetiminin gergin faaliyeti sonucunda 1994 Mayıs ayında ateçkese varılmıştır. Haydar Aliyev döneminde Dağlık Karabağ sorunun çözümlenmesi doğrultusunda uluslararası örgütlerin arabuluculuk faaliyetleri sonucunda bir çok görüşmeler yapılmış, Azerbaycan tarafı mümkün olduğunca uzlaşmacı tavır sergilemeye çalışmıştır. 2003 yılı 15 Ekim tarihinden günümüzedek cumhurbaşkanı olan İlham Aliyev döneminde Haydar Aliyev’in dış politikadaki bütün siyasetleri devam ettirilmiştir, fakat Dağlık Karbağ sorununun uzamasından endişe duyulduğu, meselenin barışçıl yolla çözümlenmemesi durumunda askeri yolun, savaşın kaçınılmaz olduğu, Azerbaycan halkının Azerbaycan’ın bir parça toprağından bile vazgeçmeye niyetinin olmaması doğrultusunda keskin görüşler yer almıştır. Böylelikle, Ermenilerin arazi iddialarının hedefine çevrilmiş Dağlık Karbağ bölgesi de dahil bu bölgenin çevresinde 7 Azerbaycan ilçesi Ermenistan sılahlı kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir. Azerbaycan arazisinin yüzde 20’si hala işgalci kuvvetlerin elindedir ve 1 milyondan fazla vatandaşı mülteci ve zorunlu göçmen durumundadır. Azerbaycan her zaman sorunun çözümü için uluslararası hukuk kurallarını esas almıştır. Uluslararası hukuk çerçevesinde incelendiğinde ise çok ilginç nüanslar ortaya çıkmıştır. SSCB’nin mevcut olduğu dönemde Dağlık Karabağ’ın Ermenistan’a birleştirilmesinin meşruluğunu SSCB hukukuna göre açıklamaya çalışan Ermenistan, SSCB dağıldıktan sonraki dönemde Dağlık Karabağ sorunuyla doğrudan bağlantısının olmadığını, fakat Dağlık Karbağ Ermenilerinin self determinasyon hakkını savunduğunu belirtmiştir. Fakat, Ermeniler bu hakkı kullanarak Ermenistan devletini kurmuşlar. Diğer bir taraftan, uluslararası hukuka esasen kendi kaderini tayin etmek hakkı yalnız halklara veriliyor. “Halk” bir devletin nüfusuun çoğunluğunu oluşturan gruba deniyor. Milli, etnik, dilsel, dini ve s. azınlıklarınsa kendi siyasi statüsünü belirleyerek devlet kurmak hakkı yoktur. Ayrıca, BM Antlaşması’nda vurgulandığı üzere, self determinasyon hakkına yalnızca sömürgeler başvura bilirler. Dağlık Karabağ ise ne SSCB’nin, ne de Azerbaycan’ın sömürgesi olmamıştır. Böylelikle, Dağlık Karabağ Ermenilerinin bu ilkeye dayanarak devlet kurmak hakkına sahip olmadıkları bir daha belirtilmelidir. Dağlık Karabağ sorununda Azerbaycan tarafı uluslararası hukukun Uti possidetis ve ülkesel bütünlük ikelerine dayanıyor. Uti possidetis ilkesine esasen devletin statüsünün değişmesi zamanı önceleri mevcut olan milli sınırlar aynı kalır, devletin dağılması veya ayrılması söz konusuysa bu zaman yeni bağımsız devletin sınırları uluslararsı sınır statüsüne sahip olur. Bu ilke tarafından desteklenen ülkesel bütünlük ilkesine esasen ise, uluslararası hukuk kurallarına uygun bir biçimde kurulmuş bir devlet onun izni olmadan bölünme, parçalanma gibi eylemlere maruz konulamaz, bütün devletler ülkesel bütünlüğe saygı göstermelidirler. Nitekim, Utu possidetis ilkesinin temel koşulları doğrultusunda SSCB döneminde 70 yıl boyunca Azerbaycan sınırlarına dahil olan Dağlık Karabağ, yeni bağımsızlık kazanan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bölünmez bir parçasıdır ve ülkesel bütünlük ilkesi doğrultusunda Azerbaycan’ın uluslararası düzeyde tanınan sınırlarının bütünlüğüne saygı gösterilmelidir. Çünki bir daha belirtmek gerekir ki, Dağlık Karabağ sorunu sınır uyuşmazlığı değildir, çevresinde bulunan 7 ilçe ile birlikte işgal edilmiş bir bölgedir. Diğer bir konu olan Ermenistan’ın sorunda taraf olmaktan kaçınması da mümkün değildir. Bilindiği üzere, sorunla ilgili bütün görüşmeler Ermenistan devletinin üst düzey yetkililerinin de katılımı ile yapılmaktadır. Ayrıca, 2015 16 Haziran tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yüce Divanı Chiragov ve Diğerleri v. Ermenistan ve Sargsyan v. Azerbaycan davalarıyla ilgili kararlarında sözde “Dağlık Karabağ Cumhuriyet”inde Ermenistan’ın askeri ve finansal kontrolünün olduğunu tanımıştır. Bu ise işgal olgusunun ispatıdır. Uluslararası hukuk ise, bir devletin işgal edilmiş arazilerini kurtarmak adına kuvvete başvurma hakkını saklı tutmaktadır. Bu, BM Antlaması’nda meşru müdafaa hakkı olarak geçmektedir. Meşru müdafaa kapsamında kuvvete başvurma hakkı için gereken koşullara sahip olan Azerbaycan’ın son zamanlarda sıkca dile getirdiği gibi, eğer sorun diplomatik yolla çözülmezse geriye tek bir yol kalıyor- savaş. Dağlık Karabağ sorununun uluslararası siyaset boyutuna baktığımızda burada bölgesel ve küresel düzeydeki bazı devletlerin çıkarlarının çeliştiğini görüyoruz. Bu devletlerden Rusya hem sorunun ortaya çıkmasında hem onun uzamasında hem de çözümlenememesinde etkili bir faktördür. Güney Kafkasya’yı arka bahçesi olarak nitelendiren Rusya, Dağlık Karabağ münakaşasında kalıcı ve sürekli bir çözümden yana değildir. Bu doğrultuda Rusya’nın esas amacı mevcut status quo’nun kendi çıkarlarına uygun biçimde devam etmesidir. Azerbaycan’la etnik ve dil yakınlığı, yakın ekonomik ve enerji işbirliği ile yanı sıra, Rusya’nın Ermenistan’la askeri ilişkilerini kendisi için tehdit olarak algıladığından Türkiye Dağlık Karabağ sorununda Azerbaycan tarafının tutumlarını desteklemektedir. İran’ın ise Dağlık Karabağ çatışmasındaki tutumu çokboyutludur. Ama en önemlisi bölgesel rekabettir. İran Rusya ve Türkiye’nin bölgede nüfuzunun aktivleşmesine karşın sorunda daha yakından katılıma girişmektedir. Fakat, bu konuda Rusya gibi bir engelle karşılaşmaktadır. AGİT Minsk Grubu Eşbaşkan devletlerinden biri konumundaki küresel aktör olan ABD’nin Dağlık Karbağ sorununda pasif bir konumda olduğu bir gerçektir. Her ne kadar son Nisan olaylarında taraflar arasında görüşmelerin yapılmasında aktif arabuluculk faaiyetlerinde bulunsa da sorunun çözümlenmesinde gereken tutumu sergilememektedir. Dağlık Karabağ sorununun çözümünde uluslararası örgütler boyutuna etkili olan tarihsel, hukuksal, küresel ve bölgesel düzeyinde devletlerin ayrılıkta etkisini anlattıktan sonra uluslararası örgütlerin kararlarında bu etkenlerin rolü, dolayısıyla BM, AGİT, AB gibi örgütlerin sorunun çözümlenmesindeki arabuluculuk girişimlerinin başarısızlık nedenleri, aynı zamanda İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Ermenistan-Azerbaycan çatışması ile ilgili aldığı kararlar ve gerçekleştirdiği eylemler yer almıştır. Nitekim, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 1993 yılında 4 karar kabul etmesine karşın, bu kararlar Ermenistan tarafından uygulanmamıştır. Böyle bir durumda BMGK BM Antlaşması 42. Maddesi uyarınca saldırgan devlete karşı gereken önlemleri almamakta, Ermenistan, BMGK pratikte bir çok kez denenmiş saldırgana karşı yaptırımlar mekanizmasından uzak kalmıştır. Bunun nedeni ise, ikinci bölümde de belirtildiği üzere, BMGK daimi üyelerinin sorunla ilgili tutumlarıdır. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Dağlık Karabağ sorununun çözümlenmesinde esas arabuluculuk rolününü üstlenmiş bir örgüttür. Bunun için Minsk Grubu ve onun Eşbaşkanlık sistemi faaliyet göstermektedir. Fakat, Minsk Grubu Eşbaşkan devletleri olan ABD, Rusya ve Fransa’nın birlikte hem XX yüzyılda hem de XXI yüzyılda ileri sürdüğü öneriler başarısızlığa uğramıştır. Bu örgütün de faaliyetindeki başarısızlık nedenlerini devletler düzeyinde aramak gerekmektedir. Eşbaşkan devletler sorunun çözümlenmesinden ziyade taraflar arasında gerginliğin ve sıcak çatışmaların sınırlandırılmasında ilgilidirler. Avrupa Birliği’nin Güney Kafkasya’da yoğun çıkarlarının ve muhtemel savaş durumunda Rusya’nın müdahale etmek olasılığının olmasına rağmen sorunun çözümlenmesinde pasif kalmasına tutarlı sebep yine Rusya’dan tereddüt etmesidir. Bu nedenle yine kendi çıkarları doğrultusunda AB bölgede istikrarın sağlanması doğrultusunda sadece çağrıda bulunmakla yetinmektedir. İslam Konferansı Tekilatı (şimdi İslam İşbirliği Teşkilatı) uluslararası düzeyde Ermensitan’ı saldırgan, Hocalı faciasını ise soykırım gibi tanıyan ilk uluslararası örgüttür ve İKT (İİT) herzaman Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ sorunundaki tutumunu tam şekilde desteklemiştir. Sonuç olarak, uluslararası ilişkilerde etkili bölgesel ve küresel devletler düzeyinde sorunun çözümenmesinde ilgili olunmadığı sürece devletlerin birliğinden oluşan uluslararası örgütler kapsamında Ermenistan-Azerbaycan, Dağlık Karabağ çatışmasının çözümlenmesi söz konusu değildir. KAYNAKÇA Kitaplar
Tezler
Makaleler
http://avim.org.tr/tr/Analiz/HUKUKI-ACIDAN-DAGLIK-KARABAG-SORUNU-CHIRAGOV-VE-DIGERLERI-V-ERMENISTAN-DAVASI, (Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2016)
Raporlar
İnternet Kaynakları Azerbaycan Dış İşleri Bakanlığı resmi sitesi:
Türkiye Dış İşleri Bakanlığı resmi sitesi:
Qazeteler
ÖZET Bu tez çalışmasının temel amacı, Ermenistan-Azerbaycan, Dağlık Karabağ sorununun çözümlenmesi sürecinde uluslararası örgütlerin rolünü, onların girişimlerini ve başarısızlıklarının nedenlerini belirlemektir. Çalışma 3 bölümden ibarettir. Birinci bölümde Ermenistan-Azerbaycan çatışması tarihsel açıdan araştırılmış, Dağlık Karabağ sorununun ortaya çıkmasına sebeb olan etkenler ve Azerbaycan devlet başkanlarının sorunla ilgili politikaları incelenmiştir. İkinci bölümde önce uluslararası hukuk kapsamında Dağlık Karabağ sorunu ile ilgili tarafların tutumları, sonra ise uluslararası siyaset çerçevesinde Rusya, Türkiye, İran ve ABD gibi devletlerin sorunla ilgili tutumları değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise, Ermenistan-Azerbaycan, Dağlık Karabağ sorununun çözümü ile ilgili BM, AGİT, AB ve İİT gibi uluslararası örgütlerin girişimleri, kararları, arabuluculuk faaliyetleri ve başarısızlık nedenleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda, uluslararası ilişkilerde etkili devletlerin tek-tek sorunun çözümünde meraklı olmadıkları sürece onların birliğinden oluşan uluslararası örgütlerin başarı elde edemeyeceği kanaatine gelinmiştir. Yüksek lisans tezi, Azerbaycan, Türkiye, Batı ve İslam devletlerinden olan dış politika ve uluslararası ilişkiler alanında uzmanların yazmış oldukları kitap, makale ve dergiler kullanılarak hazırlanmıştır.
The main purpose of this study is to determine the role, the initiatives and the reasons of failure of the international organizations in the solution process of Armenia-Azerbaijan, Nagorno-Karabakh conflict. The study consists of 3 parts. In the first part, the Armenia-Azerbaijan conflict has been investigated from a historical point of view, the factors that caused the Nagorno-Karabakh conflict and the policies related the conflict of the Azerbaijani presidents have been examined. In the second part, first of all, the attitudes of the parties concern with Nagorno-Karabakh conflict in the framework of international law, then the attitudes related the conflict in the framework of international politics of the states such as Russia, Turkey, Iran and the USA have been evaluated. And in the third part, the initiatives, resolutions, mediation activities and the reasons of failure related the solution of Armenia-Azerbaijan, Nagorno-Karabakh conflict of the international organizations, such as UN, OSCE, EU and OIC have been examinated. In the end of research, it has been clear that as long as the influential states in the international relations are not separately curious in the solution of the conflict, the international organizations consisting of these states will not be able to achieve success in the solution process. The master thesis has been prepared using articles, books, magazines written by the experts in foreign policy and international relations from Azerbaijan, Turkey, the West and Islam countries. Key words: Armenia, Azerbaijan, Nagorno-Karabakh, Russia, history, law, politics, international organizations. 1 Araz ASLANLI, “Kafkasya’da Güvenlik ve İstikrara En Büyük Tehdit: Karabağ Sorunu”, Güney Kafkasya: Toprak Bütünlüğü, Jeopolitik Mücadeleler ve Enerji, Cavid VELİYEV, Araz ASLANLI, Ankara, Berikan Yayınevi, 2011, s.153. 2 Heiko KRÜGER, The Nagorna –Karabakh Conflict: A Legal Analysis, Springer-Verlag, Berlin/Heidelberg 2010, s. 4 3 Ceyhun MAHMUDOV, “Karabağ’ın Etnik Yapısının Oluşumuna Tarihsel ve Demografik Bakış”, Reha YILMAZ (ed.), Qarabağ: Bildiklərimiz və Bilmədiklərimiz, Qafqaz Universiteti Beynəlxalq Münaqişələri Araşdırma Mərkəzi Nəşrləri, Nəşr № 002, Bakı, 2010, s. 551-552 4 Emine Vildan ÖZYILMAZ, “Geçmişten Günümüze Dağlık Karabağ”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 /2 (2013), s. 191 5 Əli HƏSƏNOV, Azerbaycanın Geosiyasəti, Dərslik, Bakı, “Zərdabi LTD” MMC, 2015, s. 832 6 Ceyhun MAHMUDOV, a.g.m., s. 551-552 7 Cavid ABDULLAHZADE, Hukuki Yönleriyle Dağlık Karabağ, Adalet Yayınevi, Ankara-2013, s. 7 8 Emine Vildan ÖZYILMAZ, a.g.m., s. 193 9 George FRIEDMAN, “The Caucasus Cauldron”, Stratfor, July 7, 2010, http://ru.president.az/articles/372 , ( Erişim Tarihi: 10 Ocak 2016) 10 Hatəm CABBARLI, Ermənistanın xarici siyasəti (1991-2012), Avrasya Təhlükəsizlik və Strateji Araşdırmalar Mərkəzi, Bakı-2014, s. 118 11 İbrahim YILMAZÇELİK, Ali Gökçen ÖZDEM, “ İşgal Altındaki Türk Yurdu: Karabağ”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Cilt: IX, Sayı: 2, Elazığ, 2013, s. 3-4 12 Azar ASLANLI, “20. Yüzyılın Başlarında ve Sonlarında Güney Kafkasya’da Ermeni Sorunu: Karabağ Sorunu Örneği”, Yeni Türkiye, 60/2014, s. 1-2 13 Duygu GÖZLEK, Dağlık Karabağ Sorununun Dünü, Bugünü ve Geleceği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008, s. 4 14 İbid., s. 1 15 The Editors of Encyclopedia Britannica, “Nagorno-Karabakh”, https://www.britannica.com/place/Nagorno-Karabakh, ( Erişim tarihi: 5 Şubat 2016) 16 Gülşen PAŞAYEVA, İrada BAĞIROVA, Kamal Makili-ALİYEV, Ferhad MEHDİYEV, “ SSCB’de Yarı-Özerkliğin Hukuki Durumu: Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi Örneği”, Uluslararası Suçlar ve Tarih, 2013, Sayı 14, s.72-73 17 Azar ASLANLI, “20. Yüzyılın Başlarında...”, s. 2 18 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., ss. 13-20 19 Heiko KRÜGER, a.g.e., s. 4 20 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., ss. 13-20 21Heiko KRÜGER, a.g.e., s. 5 22 Emine Vildan ÖZYILMAZ, a.g.m., s. 195-196 23 Azar ASLANLI, “20. Yüzyılın Başlarında...”., s. 2 24 Osman ÖZKUL, Hüseyin VERMEZ, “Dağlık Karabağ Probleminin Tarihi ve Siyasi Nedenleri”, Yeni Türkiye, 60/2014, s. 1 25 Elşad ABDULLAYEV, Dağlıq Qarabağ Problemi Beynəlxalq Hüquq Müstəvisində, “Təhsil” Nəşriyyatı, Bakı-2004, s. 9 26 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., s. 27 27Gülşen PAŞAYEVA, İrada BAĞIROVA, Kamal Makili –ALİYEV, Ferhad MEHDİYEV, a.g.m., s.72 28 Reha YILMAZ, “Kafkasya’da Çözülemeyen Kördüğüm: Dağlık Karabağ Sorunu”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi 2(1), ss.71-90 29 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., s. 40-41 30 Əli HƏSƏNOV, Azərbaycanın..., s. 833 31 Azar ASLANLI, “20. Yüzyılın Başlarında...”., s. 4 32 Hatəm CABBARLI, Ermənistanın Xarici ..., s. 154 33 Azar ASLANLI, “20. Yüzyılın Başlarında...”, s. 4 34 Reha YILMAZ, “Kafkasya’da Çözülemeyen...”, ss. 71-90 35 Əli HƏSƏNOV, Azərbaycanın..., s. 834-835 36 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., ss. 60-62 37 Araz ASLANLI, Qarabağ Problemi, Tarixi, Mahiyyəti, Həll Prosesi, Araz Tədqiqatlar Mərkəzi, Bakı-2009, s. 13-14 38 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., s. 63 39 Araz ASLANLI, “20. Yüzyılın Başlarında...”, s. 14-15 40 Osman Nuri ARAS, Bilal DEDEYEV, Reha YILMAZ, Vefaddin İBAYEV, Karabağ Savaşı: Siyasi-Hukuki-Ekonomik Analiz, Kafkasya Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Bakü-2008, s. 28-29 41 Musa QASIMLI, ”Ermənilərin Azərbaycan Torpaqlarına Yerləşdirilməsi və Dağlıq Qarabağa Əsassız İddiaları ”, Reha YILMAZ (ed.), Qarabağ: Bildiklərimiz..., s. 8 42 Araz ASLANLI, “20. Yüzyılın Başlarında...”, s. 10 43 “1948-1953 ve 1988-1991 Yıl Faciaları”, http://garabagh.net/content_82_tr.html, (Erişim tarihi: 10 Ocak 2016) 44 Araz ASLANLI, Qarabağ Problemi..., s. 17 45 Hatəm CABBARLI, Ermənistanın xarici..., s. 162 46 İbid, s. 159 47 Heiko KRÜGER, a.g.e., s. 18 48 Araz ASLANLI, “20. Yüzyılın Başlarında...” s. 12 49 Hatem CABBARLI, “Geçmişten Günümüze Ermenistan’da Azerbaycan Türkleri”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 4, Aralık 2001-Ocak-Şubat 2002 50 Osman ÖZKUL, Hüseyin VERMEZ, a.g.m., s. 6 51 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., s. 77 52 Editör-Turgut DEMİRTEPE , Dağlık Karabağ Sorunu Dar Alanda Büyük Oyun, USAK Avrasya Araştırmaları Merkezi, USAK Rapor, Sayı: 11-07, Eylül 2011, s. 5 53 Osman ÖZKUL, Hüseyin VERMEZ, a.g.m., s. 6 54 Natiq QOCAMAN, “Sumqayıt hadisələri barədə əsl həqiqətlər”, 28.02.2013, http://www.mediainfo.az/yazilar/8582 , (Erişim tarihi: 14 Mart 2016) 55 Səbuhi MƏMMƏDOV, “Sumqayıt hadisələri-Erməni Seperatizminin Bəhanəsi”, Xalq Qəzeti, 02.03.2016,arxiv.az/az/xalqqazeti.com/63709261/Sumqayit+hadiseleri+ermeni+separatizminin+behanesi, (Erişim Tarihi: 10 Mart 2016) 56 Natiq QOCAMAN, a.g.m., http://www.mediainfo.az/yazilar/8582 57 Mustafa GÖKÇE, “İki Kardeş Devletin Ortak Sorunu: Karabağ ve Ermeni Meselesi”, Yeni Türkiye, 60/2014, s. 5 58 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., s. 78-79 59 İbrahim YILMAZÇELIK, Ali Gökçen ÖZDEM, a.g.m., s. 18 60 Samir MARDANOV, “Azerbaycan Dış Politikasının Temelleri”, Kafkasya’nın Yükselen Yıldızı İlham Aliyev Döneminde Azerbaycan , (Ed.) Çağrı ERHAN, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2013, s. 60-61. 61 Cavid ABDULLAHZADE, a.g.e., s. 78-79 62 Reha YILMAZ, “Azerbaycan Dış Siyasetinde Bağımsızlık Sonrası Yıllar ve Karabağ Problemi”, Qarabağ: Bildiklərimiz..., s. 368 63 Müstəqillik Ərəfəsində və Müstəqillik İllərində Mühüm Hadisələrin Xronologiyası: (1988-2011), Azerbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi, Prezident Kitabxanası, s. 2 64 Samir MARDANOV, a.g.m., s.60 65 Hatəm CABBARLI, a.g.e., s. 9 66 Jeylan MAMMADOVA, “Reasons for the Neglected Khojaly Genocide in the Neglected Nagorno-Karabakh Conflict”, Uluslararası Suçlar ve Tarih, Sayı: 14, 2013, s. 38 67 Araz ASLANLI, a.g.e., s. 25 68 Reha YILMAZ, “Azerbaycan Dış Siyasetinde...”, s. 370 69 Reha YILMAZ, Elnur İSMAYILOV, “Etnik Çatışma Teorileri İşığında Dağlık Karabağ Sorunu”, BİLGESAM, Rapor : № 37, İstanbul, Ekim 2011, s. 5 70 Reha YILMAZ, “Azerbaycan Dış Siyasetinde...”, s. 370-371 71 Samir MARDANOV, a.g.m., s.61 72 Svante E. CORNEL, The Nagorna-Karabakh Conflict, Report, Sayı: 46, Department of East European Studies, Uppsala University, 1999, s. 31 73Thomas de WALL, Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War, New York University, 2003, s. 169-170 74 Nazim CAFERSOY, Elçibey Dönemi Azerbaycan Dış Politikası, Ankara, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, 2001, s. 40-41. 75 Thomas de WALL, a.g.e., s. 169-170 Yüklə 0,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|