20
dövlət xadimlərinin heykəlləri qoyulmuşdur. Xalqımızın tarixində ilk
dəfə olaraq monumental əsər olan on cildlik Azərbaycan Ensiklopediyası
nəşr edilmişdir. Tarixçilərimiz bu dövrü çox haqlı olaraq Azərbaycanın
inkişaf mərhələsində dönüş dövrü kimi xarakterizə edirlər. Mən cəsarət
edib demək istəyirəm ki, bu dövr, həmçinin milli oyanış dövrü kimi də
xarakterizə oluna bilər. H.Əliyevin milli oyanış siyasəti sahəsində ölkədə
mədəniyyətin bütün sahələri: təhsil, elm, mətbuat, ədəbiyyat və incəsənət
böyük tərəqqiyə nail oldu, milli ideologiyamız xeyli zənginləşdi.
70-80-ci illərdə H.Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan hökuməti
ölkənin inkişaf planını hazırlayarkən çox dərindən düşünülmüş,
tarazlaşdırılmış siyasət aparılırdı. Xalq təsərrüfatının bütün sahələrinin
inkişaf etdirilməsi ilə yanaşı olaraq ölkədə elm, təhsil və mədəniyyətin
bütün sahələrinin inkişafına xüsusi dövlət qayğısı göstərilirdi. Həmin
dövrdə təhsil sistemində çox böyük islahatlar, bu sistemin bütün
pillələrində isə yenidənqurma işləri aparıldı. Təhsilə ayrılan vəsait
əhəmiyyətli dərəcədə artırıldı, təhsil müəssisələrinin maddi-texniki bazası
əsaslı surətdə möhkəmləndirilməklə, onların şəbəkəsi də genişləndirildi,
yeni-yeni orta və ali məktəblər yaradıldı. Təkcə bunu qeyd etmək
kifayətdir ki, 70-80-ci illərdə respublikamızda 703 min yerlik 1058
ümumtəhsil məktəb binası, həmçinin 660 yerlik 3 internat məktəbi tikilib
istifadəyə verilmişdi. Bu dövrdə respublikada fəaliyyət göstərən tədris
müəssisələrindən 47-nə peşə liseyi, 69-na isə peşə məktəbi statusu
verilmişdi. Eyni zamanda 101 məktəbəqədər uşaq müəssisəsi tikilib
istifadəyə verilmişdi. Ardıcıl olaraq davam etdirilən quruculuq işləri
nəticəsində 80-ci illərin axırında respublikamızın şəhər və kəndlərində
4356 ümumtəhsil məktəbi fəaliyyət göstərirdi. Ümumtəhsil
məktəblərində hər il orta hesabla 1,4 milyon şagird təhsil alırdı ki, bu da
70-ci illərdə olduğundan xeyli çox idi. Respublikada müəllim kadrlarının
hazırlanmasına və seçilib yetişdirilməsinə də böyük qayğı göstərilirdi.
Məhz buna görədir ki, müəllimlərin sayı 1970-ci illərdəki 73 min
nəfərdən 80-ci illərdə 132 min nəfərə çatdırılmışdı. 70-80-ci illərdə təhsil
sahəsində aparılan yenidənqurma nəticəsində məktəbdənkənar uşaq
müəssisələrinin sayı 2185-ə çatmışdı. Bu müəssisələrin içərisində uşaq və
21
məktəb kitabxanaları xüsusi yer tuturdu. Demək olar ki, bütün
ümumtəhsil məktəblərinin yanında məktəb kitabxanaları fəaliyyət
göstərirdi. Həmçinin uşaqlara bilavasitə kitabla xidmət edən müstəqil
uşaq kitabxanaları şəbəkəsi xeyli zənginləşmiş, onların sayı 80-ci illərdə
118-ə çatmışdı.
1
Bu dövrdə respublika təhsil sistemində aparılan təhsil islahatları ilə
əlaqədar ümumtəhsil məktəblərinin və ali məktəblərin kitabxana
şəbəkələrinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi ön plana
çəkilmiş, təhsil kitabxanaları təhsil sisteminin əsas tərkib hissələrindən
birinə, atributuna çevrilmiş, onlara diqqət və qayğı çoxalmış, təhsil
kitabxanalarının qarşısında təhsil prosesinin təşkilində yaxından iştirak
etmək, şagirdlər arasında sinifdənkənar oxunu təşkil etmək, onların
mütaliəsinin istiqamətləndirilməsinə, mütaliə mədəniyyətinin yüksəl-
dilməsinə xidmət etmək vəzifəsi qoyulmuşdu.
Mən təhsil sahəsində ulu öndərin həyata keçirdiyi üç mühüm
məsələyə diqqət yetirmək istəyirəm. Həmin dövrdə ilk dəfə res-
publikamızda ali və orta ixtisas hərbi məktəblərinin yaradılmasına
başlandı. Öz uzaqgörənliyi ilə fərqlənən bu böyük insan sanki
Azərbaycan xalqının başına gələcək faciələri əvvəlcədən görürdü. Ona
görə də xalqın hərbə hazır olmasını, hərbi sahədə təhsilli hərbçilərimizin
olmasını zəruri hesab edirdi. Bütün bunları qabaqcadan görən ulu öndər
H.Əliyev 1971-ci ildə C.Naxçıvanski adına respublika ixtisaslaşdırılmış
orta internat hərbi məktəbini yaratdı.
Heydər Əliyev respublikamızda hazırlanması mümkün olmayan nadir
ixtisasların siyahısını müəyyənləşdirmiş və bu ixtisasların keçmiş SSRİ-
nin digər müttəfiq respublikalarında, ilk növbədə RSFSR-in böyük elm
və sənaye mərkəzlərində hazırlanmasını zəruri hesab etmişdi. Bu
məqsədlə respublikamızda ilk dəfə olaraq SSRİ-nin başqa şəhərlərinin ali
məktəblərində oxumaq üçün qəbul həyata keçirilməyə başlanmışdı.
Heydər Əliyevin tələbi və məktubu əsasında SSRİ Ali və Orta İxtisas
Təhsili Nazirliyi ölkənin elm və sənaye mərkəzlərində yerləşən
1
Azərbaycan tarixi: 7 cilddə. VII cild.-B., 2003.- S. 228.
22
ali məktəblərində azərbaycanlı tələbələrin təhsil alması üçün yerlər ayırdı.
Bu tədbiri həyata keçirmək üçün respublikada xüsusi təşkilati işlər
aparılmış, başqa şəhərlərin ali məktəblərində təhsil almaq haqqında qəbul
qaydaları təsdiq edilmişdi. Bu qaydalara görə, belə ali məktəblərə ancaq
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı, ilk növbədə isə azərbaycanlılar
göndərilməli idi. Başqa şəhərlərin ali məktəblərinə seçilib göndərilmək
üçün müvafiq ixtisaslar üzrə ayrı-ayrı ali məktəblərə yerlər ayrılır, ali
məktəblərin qəbul haqqında elanlarında bu yerlər ayrıca göstərilirdi. Bu
yerlərin doldurulmasına ciddi nəzarət var idi. Ali məktəblər ilk növbədə
başqa
şəhərlərdə oxumaq üçün ayrılmış yerləri doldurmalı idilər. Bir
qayda olaraq başqa şəhərlərdə oxumağa göndərilmək üçün ən istedadlı
gənclər seçilirdi. 70-ci illərin əvvəllərində bu məqsədlə cəmisi 100 nəfərə
yaxın qəbul var idisə, onların sayı 70-ci illərin sonlarında 800 nəfərə
çatmışdı. Başqa sözlə, Azərbaycan sanki başqa şəhərlərdə bir ali məktəb
açmışdı. 1970-1985-ci illərdə SSRİ-nin 170 qabaqcıl ali məktəblərinə
3500 azərbaycanlı gənc göndərilmişdi. Hər il Azərbaycandan ittifaqın ali
məktəblərinə 800 nəfər gənc göndərilirdi. Son dövrlərin statistikası
göstərir ki, başqa şəhərlərdə təhsil almış şəxslər yüksək ixtisasçı kimi
vətənə döndükdən sonra vətən elminin, mədəniyyətinin və texnikasının
inkişafında böyük nailiyyətlər əldə etmişlər.
70-ci illərdə təhsil sahəsində Heydər Əliyev tərəfindən həyata
keçirilən, Azərbaycanın regionları üçün misilsiz əhəmiyyətə malik olan
tədbirlərdən biri də müsabiqədənkənar qəbul olmuşdur. Bu cür qəbul
aparmaq H.Əliyev tərəfindən təklif edilmişdi. O dövr üçün, mən
deyərdim ki, xalqımızın əksəriyyətinin yaşadığı kənd rayonlarının elmi və
təhsil potensialının yüksəldilməsi, sənayenin və kənd təsərrüfatının ayrı-
ayrı sahələrinin yüksəkixtisaslı kadrlarla təmin edilməsi üçün bu, çox
vaxtında düşünülmüş müdrik bir tədbir idi.
Bu tədbirə uyğun olaraq Azərbaycan Dövlət Plan Komitəsi və ayrı-
ayrı müvafiq dövlət orqanları araşdırmalar aparır, hansı rayonda hansı
kadrlara tələbat olduğunu müəyyənləşdirir və həmin rayona qəbul zamanı
müsabiqədənkənar qəbul üçün yer ayrılırdı. Ayrılan limitə müvafiq ayrı-
ayrı rayonlar üzrə abituriyentlər seçilir, xüsusi sənədlə ali məktəblərə
Dostları ilə paylaş: |