Türk xalqları tarixi kafedrası 25 Azərbaycanda
Yüklə 2,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 103 VI Bölmə Türk tarixi məsələləri türk, ingilis və rus dillərində Ganira PİRGULİYEVA tarih üzere felsefe doktoru Bakü Devlet Üuniversitesi E-mail: p_qanira@hotmail.com KADINLARIN AILE VE AŞIRET BÜTÇESINDEKI ROLÜ (Kafkasya Bölgesi) Anahtar kelimeler: Kafkasya, kadın, medeniyet, etnoqrafya, adet Dünyanın eski uygarlıklarına ev sahipliği yapan Kafkasya'da tarihöncesi dönemden günümüze kadar kadınların toplumun geliş- mesindeki rolü yadsınamaz. Geçen yüzyılın ilk yıllarından itibaren yapılan arkeolojik, etnografik araştırmaların temelinde; çoğunlukta kaya resimlerinde, ilk torötik örneklerinde, kafataslarının netleştiril- mesinde kadınlara ne kadar önem verildiğini bugün cesaretle söy- leyebilmekteyiz. Tarihin ve medeniyetlerin kurulması ve gelişme- sinde, kentleşme konularında, sanatla ilgili olan tüm meselelerde kadınlar önem arz etmiştir. İlk küçük boyutlu heykeller (tunç dö- nemine ait), ilk dansların petrogliflerle görüntüsü, ilk ev eşyaları üzerinde olan süs öğeleri vs. gibi maddi kültür örneklerinin kadınla- rın şerefine yapıldıkları kabul edilmektedir. Kafkasya'da yaşayan 100'e kadar etnik grupların kadınları, kendilerinden sonra sanki ilginç bir yaşam tarzının yazılmamış ku- rallarını bırakmıştır. Yerinde belirtmek gerekir ki, bilhassa kadınla- rın para ve para yerine geçən ürünleri seçme kabiliyeti geliştiğin- den, evdeki birçok ekonomik konularda insanlığın en önemli bulu- şu olan paraya çoğu zaman gerek bile kalmamıştır. İnsan hayatının en önemli 3 meselesi; yemek, giyinmek ve gezmek gibi kavramların ilk ikisi maddiyyatla ilişkilidir. Dünyayı gezmekse tamamen yemek ve giyinmek meselelerine bağlıdır. Baş- Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 104 ka türlü ifade edecek olursak, gezip görmek için mutlaka günlük yemek ve giyim meselelerinin çözmek gerekmektedir ki, bu da ka- dınların omuzlarında taşınmaktadır. Kafkasya'da yaşayan kadınlar bu adetleri bilinçaltında hep sorumluluk olarak algılamış ve bu ko- nularda çeşitli yöntemlerin geliştirilmesinin altına imza atmışlardır. Bizlər, 21. yüzyıl prizmasından baktığımızda, gerçekten büyük emek ve zaman gerektiren bu işlerin nasıl başarıldığını idrak etmek- te zorlanmaktayız. Görüşümü birkaç örnekle açıklamak istiyorum: Yılın 8-9 ayının sıcaklık göstergelerinin düşük olduğu Kafkas dağları'nın eteklerinde, kadınlar 20. yüzyılın birinci yarısı, bazı yer- lerde sonlarına kadar giysiye ve yemeğe pek paralar harcamayı ken- dilerine yedirmiyordu. Hatta bu tür kadının çok cahil ve dünya gö- rüşü olmayan beceriksiz olduğu halk tarafından müzakere konusu oluyordu. Son karar; "bu kadından ev olmaz" deniyordu. Sonuç iti- bariyle genelde yaşadıkları mekanın köy, şehir, kasaba olmasına bakılmaksızın böyle kadınların bulunduğu aileler bir türlü sağlam temelli olamıyor, bu ailede büyüyen çocuklar da evi terk edecek ka- dar ileriye gidebiliyordu. Bu gibi durumların esas sorunu kadının adetlere boyun eğmemesi, daha çok "anı yaşaması" kabul ediliyor- du. Dönemin kadınları böylelerini kabul etmiyor, eve gelen kazan- cın daha önemli meselelere; eğitime, sağlığa harcanması gerektiğini savunuyor ve bu meseleyi kadının kontrol etmesi gerektiğini düşü- nüyorlardı. Bu önemli işleri başaran kadınların karakterleri, kil hey- kellerde verimlilik tanrıçası olarak sembolleştirilmiştir. Gelirin adil bir şekilde aile ve aşiret içi sorunların bir kısmı- nın çözümüne harcanması ve bu harcamanın olası sonuçlarının so- rumluluğunun taşınması da aslında kadınların görevi olmuştur. Ata- erkilliğe geçişe kadar belki de, bu nedenle dünyanın en değerli bu- luşları bütçenin doğru değerlendirilmesiyle hayata geçirilmişdir. Aslında zenginliğin temel formülü olan gereksiz hiçbir şeyi elde et- memek, mevcut eşyalaradan yeni fikirlerler üretmek ve hatta evde olan gıdaları kullanarak ilginç görüntüye, tada ve kokuya sahip be- sinlerin hazırlanması, evin bütçesinin esas sermayesi kabul edil- mekteydi. Şüphesiz, bu konular herkesin bildiği ve uygulayacağı kolaylıkta deyildi. Burada insanların ortak yaşam tarzı, yaşamı, Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 105 çevreyi, sosyal durumu, doğanın kendisi, iklim, arz-talep gibi fak- törler dikkate alınıyordu. Günümüze ulaşan lezzetli yemekler de bu kadınların "azı çok yapmak" kabiliyeti barındıran doğalarından ge- len gücün sonucudur. Kafkas'ta dağlık bölgelerde yaşayan kadınlar, günümüzde da- hi yazın kısa aylarında ormandan meyve toplayarak kurutmayı, hij- yenik yerde tutmayı, hayvancılık ürünlerinin kışa kadar korunması kurallarını biliyor ve uyguluyorlar. Bu bölgelerde hatta şöyle bir de- yim de vardır: "İçinde gerçek kadının bulunduğu aileler, kış boyun- ca aylarla evlerini terketmeden yazı bekleyebilirler". Burada özel bir sır aramaya gerek yok. Mesele emek ve her işin zamanında ya- pılması olarak özetlenebilir. Kadının bohçasından giysisi, ambarın- dan meyvesi, kavurması, yağı, ekmeği kesilmez diyen büyüklerimiz kadının ailede ve toplumdaki yerini özetlemişlerdir. Sonuç olarak Kafkasya bölgesinde yaşayan kadınların kendi- lerine özgün yaşam tarzlarının; ailelerin korunması, ekonomik açı- dan başkalarına muhtaç olmamak gibi önemli görevlerin hayata ge- çirilmesinde esas sorumluluğun kadınlarda olmasının bir daha eski geleneklerle ilgili olduğunun belirtilmesi gerekmektedir. Evrensel değerlere bağlı kalan bu kadınlar, yüzyıllardır süregelen o zor ama bir o kadar da önemli görevlerini, kendilerine has bir üslupla nesil- lerdir devam ettirmiş ve ettirmektedir KAYNAKCA 1. R.Hüseynov. Qərbi Azərbaycan. Bakı, 2006. 2. E.Qarayev. Azərbaycanın İrəvan bölgəsinin tarixindən: XVII yüzilliyin sonu-XIX yüzilliyin ortalarına qədər. Bakı, 2016. 3. Q.Əliqızı. Yaddaşlarda qalan ağrı // "Azərbaycan" qəzeti, 2 mart, 1998. _________________________ Yüklə 2,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|