Türk xalqları tarixi kafedrası 25 Azərbaycanda
Yüklə 2,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Guljannat HUSEYNLİ Baku State University, Faculty of History, senior B.A student E-mail: guljannathuseynli@gmail.com
Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 106 Senuber İSMAYILOVA tarih üzere felsefe doktoru, Bakü Devlet Üniversitesinin doçenti E-mail: txt_kaf@bsu.edu.az TARİHİMİZİN İLK DİPLOMAT KADINI - SARA HATUN Anahtar kelimeler: Sara hatun, Gövherşah Hatun, Akkoyunlu devleti, Uzun Hasan, ilk diplomat kadın Azerbaycan kadınları tarih boyunca bilge, ileri görüşlü, Vata- na, toprağa ve ailesine sadık olmuş ve zamanın tüm denemelerin- den alnıaçıq, üzüağ çıkmayı başarmış, zor anları çıkış yolunu doğru seçerek erkekleri de bu yola doğrultmuşlar. Bunun bariz örneğini M.Ö.VI yüzyılda yaşayan Ehemeni hükümdarı Kire kan uddurmuş Tomris'in şahsında, kendi aklı ve anlayışı ile İskenderi sık soruldu etmiş Berde hükümdarı Nüşabenin şahsında görüyoruz. Bizim Mö- müne hatunumuz, İnanç hanım, Mehrcan hanım gibi ileri görüşlü, Şah İsmail'in yakın hemdemi olan Taclı hanım ve kızı Perixan hanı- mımız, Qubalı Feteli Han'ın hanımı Tutu Bikemiz, Gence hanı Ca- vad Hanın ömür-gün arkadaşı Beyim hatunumuz olup, yaşayıp ve bundan sonra da tarihimiz boyu yaşayacaklardır. Adı Azerbaycan devlet tarihine ilk hanım diplomat olarak da- hil olan Sara Hatun adını gururla çekebilir edeceğimiz bir kadındır. Osmanlı kaynaklarının yazdığına göre, onun asıl adı Gövherşah Hatun'dur. Azerbaycan tarihinde tanınmış ve tarihte iz bırakan şah- siyetlerden biridir. Tüm Doğu'da döneminin tek yetenekli diplomat kadını olarak bilinen Sara Hatun büyük akıl, metanet, bilgelik ve cesaret sahibi idi. Sara Hatun Bayandur ilinde doğdu. Akkoyunlular devletinin politikasının düzene düşürülmesinde seçkin diplomat ve devlet adamı Sara Hatun'un büyük rolü vardı. Akkoyunlu hüküm- darı Uzun Hasan'ın annesi, neredeyse tüm Doğu'da tek yetenekli diplomat kadın gibi ünlü olan Sara Hatun hatta Avrupa ülkelerinde de tanınıyordu. O, bir devlet adamı gibi hakim sınıfın çıkarlarını savunuyor, feodal devletinin güçlendirilmesine çalışıyordu. Bu Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 107 amaçla feodal pərakəndəliyine, sülale üyelerinin merkezi yönetimi ele geçirmek uğruna ara savaşlarına saray çekişmelerine karşı mü- cadele ediyordu. Akkoyunlu hakimi Celaleddin Ali Bey'in ölümün- den sonra oğulları, ayrıca Bayan sülalesinin başka temsilcilerinin taht uğruna ara savaşlarını sakitleşdirmekde onun büyük rolü ol- muştur. Bunun sonucunda, bu dönemde küçük Akkoyunlu devleti gibi iki kuvvetli rakip arasında bağımsızlığını koruyup, saklaya bil- mişti. Oldukça zeki ve tedbirli kadın olan Sara Hatun devleti idare çalışmalarının tüm alanları oğluna yakından yardım ediyordu. Akkoyunlu devletinin yabancı ülkelerle diplomatik ilişkile- rinde Sara Hatunun rolü daha önemli idi. Uzun Hasan tüm dış poli- tika meselelerini onunla danışıyor, en sorumlu diplomatik görüşme- ler için onu gönderiyordu. O, sadece yabancı ülkelerin ayrı diplo- matları ile, ayrıca Teymuri hükümdarı Ebu Said, Osmanlı İmpara- toru II Mehmet gibi devlet başkanları ile de diplomatik görüşmeler aparamış, Akkoyunlu devletinin dış politik çıkarlarının başarıyla savunmuştu. Uzun Hasan, özellikle dış politika hakkındaki en zor meselelerin çözümünü Sara Hatun'a itibar ediyordu. Teymuri hü- kümdarı Ebu Said'in Azerbaycan'a saldırı tehlike durumunda barış görüşmeleri için gönderilen elçilere de Sara Hatun başkanlık etmiş- ti. Türkiye Akkoyunlu devletinin müttefiki ve Akdeniz kıyısında elverişli stratejik nokta olan Karaman emirliğini gidermek istedik- lerinde Osmanlı İmparatoru II Mehmedlə müzakere için yine de Sara Hatun gönderilmişti. Venedik cumhuriyetinin senatosu Sara Hatun'un Akkoyunlu sarayındaki nüfuzunu dikkate alarak, nere- deyse, Azerbaycan'a gönderilen tüm diplomatlarına ciddi tapşırırdı ki, ona saygı göstersinler, çeşitli hediyeler versinler, hedeflerine ulaşmak için onu kullansınlar. Venedik'ten Azerbaycan'a gönderi- len, neredeyse tüm diplomatik belgelerde Sara Hatun'un adı çekilir, ondan bahsedilmektedir. Sara Hatun diplomat ve devlet adamı olamqla eşit, büyük as- keri kumandanlık becerisine ve askeri intuisiyaya sahip kadın ol- muştur. Onun zihinsel esnekliği dar anlarda çabuk karar çıkarmaya imkan vermiştir. Akkoyunlu döneminin en önemli tarihçisi Ebu- bekir Tahrani yazıyor ki, Sara Hatun Karakoyunlu Cahanşahla mü- Türk xalqları tarixi kafedrası – 25 Azərbaycanda türk xalqları tarixinin tədqiqi və tədrisi məsələləri 108 zakere amacıyla onun yanına gelmiş, bu zaman Rüstem Tərxanın kampında olmuştur. Onun ordusu Sara Hatun'a o kadar da büyük görülmediğine Cihangir Yazman ve Uzun Hasan'a sipariş gönderir, "Eğer gelirseniz, zafer sizin olacak. Bu işi ertelemek olmaz". Sara Hatun orduya sadece bir göz atmakla Akkoyunlular arasındaki kuv- vetler oranının Akkoyunlu devletinin yararına olduğunu düzgün de- ğerlendirmesi onun askeri sezgi ve səriştəsində haber verir. Gerçek- ten de, bundan sonra Uzun Hasan'ın istihbarat grup Rüstem Tərxa- nın ordularına saldırarak onları damadağın etmiş, Karakoyunluları katı korkuya düşürmüştü. Kadınların erkeklere göre hayatın tüm alanlarında hukuksuz bir durumda olduğu bir dönemde, Azerbaycan tarihinde böyle mert ve cesur, diplomat kadınlarımızın varlığı gurur yaratıyor. Sara Ha- tun uzak tarihi geçmişimizde yaşasa da, onun siyasi kültürü, diplo- matik faaliyeti ve kişisel şecaati gelecek nesiller için de bir örnektir. ƏDƏBİYYAT 1. Yaqub Mahmudov. Sara Xatun. Azərbaycan diplomatiyası. Bakı, 1993. 2. Yaqub Mahmudov. Öyrənilməmiş səhifələr. Bakı, 1972. _________________________ Guljannat HUSEYNLİ Baku State University, Faculty of History, senior B.A student E-mail: guljannathuseynli@gmail.com THE STUDY OF THE MILITARY-POLITICAL PRESENCE OF THE U.S AND RUSSIA IN POST-SOVIET SOUTHERN CAUCASUS REGION THE HISTORIOGRAPHY OF AZERBAIJAN Academic Advisor: Javid ALISGANDARLI Baku State University Keywords: Southern Caucasus, U.S, Russia, the military-political presence, the historiography of Azerbaijan This research focuses on historical comparison and analysis of the study level of the issue of military-political presence of the U.S and Russia in the Post-Soviet Region in the historiography of Yüklə 2,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|